Οι «μαγικές» προσγειώσεις στο παλαιό αεροδρόμιο του Ελληνικού μέσα από τις δαντελωτές ακτές της Βουλιαγμένης. Μια παράσταση στο Ηρώδειο με τη Δόρα Στράτου. Eνα περιπετειώδες ταξίδι με αυτοκίνητο από την Αθήνα μέχρι την Κέρκυρα εξαιτίας μιας απεργίας στην Ολυμπιακή.
Οι «ελληνικές» παιδικές αναμνήσεις του Αλεξάντρ Χετζαζί δεν τελειώνουν ποτέ. Η ταύτιση της Ελλάδας με τη χαρά της ζωής, παραμονές μιας υποχρεωτικής οικογενειακής μετοίκησης (από την Τεχεράνη στο Παρίσι με το ξέσπασμα της Ισλαμικής Επανάστασης το 1979), δεν ήταν για τον καταξιωμένο σήμερα πολεοδόμο του Πανεπιστημίου της Γενεύης παρά η θεμέλια λίθος ενός ανεπίγνωστου, τότε, έρωτα που είχε (έχει) ένταση, μεγάλα διαλείμματα, αλλά και διάρκεια: εδώ και λίγους μήνες ο ιρανικής καταγωγής διαπρεπής ακαδημαϊκός και ερευνητής των μητροπολιτικών μετασχηματισμών ανά τον κόσμο νοικιάζει το πρώτο του αθηναϊκό διαμέρισμα στο Παγκράτι, δοκιμάζοντας να χωρέσει στη ζωή του δύο πολύ διαφορετικές εμπειρίες αστικού βίου: τη Γενεύη και την Αθήνα.
Αλήθεια, πώς πάει το αθηναϊκό του «πείραμα»; Και γιατί δεν επέλεξε να μείνει στην Κυψέλη που ήταν και το αντικείμενο του διεθνούς φοιτητικού διαγωνισμού στον οποίο συμμετείχε ως επιστημονικός σύμβουλος και χάρισε στην ελληνοελβετική ακαδημαϊκή συνεργασία (Πανεπιστήμια Πατρών και Γενεύης) ένα σημαντικό διεθνές βραβείο; «Ω, στην Αθήνα κάθε φορά που έρχομαι είναι σαν να γεμίζω τις μπαταρίες μου!», απαντάει, ενώ αμφιταλαντευόμαστε για το αν θα κάτσουμε μέσα ή έξω από το καφέ-εστιατόριο του Βυζαντινού Μουσείου, μια μέρα που ο ήλιος λάμπει και η θερμοκρασία φλερτάρει με την άνοιξη. «Το λατρεύω αυτό στην Αθήνα. Τη δυνατότητα να πιεις τον καφέ σου έξω στην καρδιά του χειμώνα». Οσο για την επιλογή της γειτονιάς, βασίστηκε αποκλειστικά σε πρακτικούς λόγους. «Ενας φίλος είχε το διαμέρισμα και μου το διέθεσε. Και το Παγκράτι, όπως και η Κυψέλη, είναι τόσο πολύ “Αθήνα” που νομίζω δεν κάνει μεγάλη διαφορά, έτσι δεν είναι;».
Δυστυχώς, ο Αλεξάντρ Χετζαζί δεν είναι καθόλου αντικειμενικός με την Αθήνα. Την αγαπάει τόσο πολύ και πίσω από κάθε πρόβλημα βλέπει μια τεράστια δυνατότητα για θετική αλλαγή. «Η Αθήνα, αλλά και οι άλλες ελληνικές πόλεις είναι από μόνες τους συναρπαστικές ιστορίες διερεύνησης μεγάλων ευκαιριών για βελτίωση και πρόοδο». Πάω να τον διακόψω και με σταματάει. «Θεέ μου, μην πεις σε Αθηναίο ότι τα πράγματα μπορούν να πάνε καλύτερα και θα αρχίσει αμέσως τα “δεν γίνονται αυτά εδώ”, τα ξέρετε…», λέει και γελάμε και οι δύο. «Καταλαβαίνω ότι έχει συσσωρευτεί απογοήτευση από λάθη του παρελθόντος και ότι τη δεκαετία του 2010, όταν άλλες ευρωπαϊκές πόλεις ξεκινούσαν τη δική τους μετάβαση σε ένα νέο μοντέλο βιωσιμότητας, εδώ υπήρχαν πολύ διαφορετικές προτεραιότητες εξαιτίας της οικονομικής κρίσης. Ομως, γιατί δεν βλέπετε και το όφελος; Μπορείτε να κάνετε ένα πραγματικό άλμα προόδου μαθαίνοντας από τα λάθη των άλλων».
Πηγές ευεξίας
Από πού πρέπει να αρχίσει η Αθήνα, κατά τη γνώμη του; «Νομίζω το πρώτο είναι η επαναφορά της φύσης στην πόλη. Ακούγεται ουτοπικό, το ξέρω, αλλά το εκπληκτικό είναι ότι η Αθήνα διαθέτει άφθονη φύση περιμετρικά, βουνά και θάλασσα. Κάθε δρόμος μπορεί να μετατραπεί σε οικολογικό διάδρομο και αυτή είναι η πραγματική αξία της πόλης, να είναι μια γέφυρα ανάμεσα στο δομημένο περιβάλλον και τα περιαστικά οικοσυστήματα». Ο Χετζαζί πιστεύει στις «πράσινες» παρεμβάσεις μικρής, μεσαίας ή μεγαλύτερης κλίμακας, τόσο για τα άμεσα μετρήσιμα αποτελέσματά τους όσο και για τα λιγότερο ορατά. «Τα δέντρα δημιουργούν προφανώς σκιά, αλλά την ίδια στιγμή μας κάνουν και αισθανόμαστε καλύτερα, παράγουν ευημερία. Μια πόλη που παράγει ευημερία για τους κατοίκους της είναι πιο ανταγωνιστική στον διεθνή χάρτη, προσελκύει ταλέντα και επενδυτές από κάθε γωνιά του πλανήτη. Αν δείτε τις σχετικές λίστες με βάση τις συνθήκες διαβίωσης και την ικανοποίηση των κατοίκων θα βρείτε πόλεις που δίνουν ιδιαίτερη προσοχή στο περιβάλλον και στη βιωσιμότητα. Υπάρχει λοιπόν ένα είδος περιβαλλοντικής “υπεραξίας” που η Αθήνα θα καρπωθεί και με οικονομικούς όρους, αν φροντίσει τους κατοίκους της».
Θεέ μου, μην πεις σε Αθηναίο ότι τα πράγματα μπορούν να πάνε καλύτερα και θα αρχίσει αμέσως τα «δεν γίνονται αυτά εδώ», τα ξέρετε…
Αναπόφευκτα η συζήτηση δεν μπορεί να μην οδηγηθεί στη σχέση εξάρτησης των Αθηναίων με το αυτοκίνητο. «Οι πόλεις του 20ού αιώνα ήταν οργανωμένες με επίκεντρο το Ι.Χ. Σήμερα πρέπει να εστιάσουν εκ νέου στους ανθρώπους. Και βλέπετε τις προσπάθειες που έχουν γίνει διεθνώς για να επιστρέψουν οι πολίτες στα κέντρα των μητροπόλεων, δημιουργώντας ποιοτικούς δημόσιους χώρους, χώρους ένταξης και συμπερίληψης. Οφείλουμε όμως η μετάβαση στη νέα εποχή να γίνει οργανωμένα και όχι σπασμωδικά. Δείτε πόσες αναξιοποίητες δυνατότητες μας δίνει η λεωφόρος Συγγρού, για παράδειγμα, πώς θα μπορούσαμε να τη δούμε στο μέλλον ως ένα “πράσινο” ποτάμι που συνδέει το ιστορικό κέντρο με την παραλιακή ζώνη. Και φυσικά, θα πρέπει να υπογραμμίσω το παράδειγμα του Κέντρου Πολιτισμού Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος, για να δούμε πώς μπορούμε να ξαναφέρουμε τους ανθρώπους στο επίκεντρο των πολιτικών μας και πώς δημιουργείς αξία εκεί που δεν υπάρχει».
Τα βόρεια προάστια θα μετακομίσουν στο Ελληνικό
«Με το πρότζεκτ του Ελληνικού πολλά μάτια από το εξωτερικό στράφηκαν απότομα στην Αθήνα, καθώς μιλάμε για μια αστική ανάπλαση ιδιαίτερα μεγάλης κλίμακας και με χαρακτηριστικά που δεν τα βρίσκεις εύκολα σε άλλη ευρωπαϊκή πρωτεύουσα». Ο Αλεξάντρ Χετζαζί υπονοεί τη στρατηγική τοποθεσία της επένδυσης ανάμεσα σε βουνό και θάλασσα. «Πολλοί ξένοι μόλις τώρα ανακαλύπτουν έκπληκτοι ότι η Αθήνα διαθέτει μια ειδυλλιακή ακτογραμμή και μάλιστα αναξιοποίητη σε μεγάλο βαθμό». Ο καθηγητής του Πανεπιστημίου της Γενεύης είναι διστακτικός να εκφράσει μονοκόμματες απόψεις για το μέλλον της περιοχής.
Οι πόλεις του 20ού αιώνα ήταν οργανωμένες με επίκεντρο το Ι.Χ. Σήμερα πρέπει να εστιάσουν εκ νέου στους ανθρώπους.
Ωστόσο, δεν κρύβει ότι τον προβληματίζουν οι χειρισμοί άλλων επενδυτών στην Αθηναϊκή Ριβιέρα, που «υψώνουν φράχτες από τσιμέντο», όπως λέει, σε νεόδμητα τουριστικά συγκροτήματα στην ευρύτερη περιοχή. «Ας ελπίσουμε ότι δεν θα επικρατήσει η ίδια φιλοσοφία στο Ελληνικό, δηλαδή δεν θα δούμε τοίχους, περιφράξεις, απροσπέλαστες γειτονιές και κοινότητες. Είναι σημαντικό η Αθήνα να μην κάνει τα ίδια λάθη με άλλες πόλεις, κυρίως στην Αμερική, όπου είδαμε να αναπτύσσονται οικιστικά υβρίδια με δημόσιους χώρους που επί της ουσίας ιδιωτικοποιήθηκαν, καθώς περιορίστηκε η πρόσβαση στους πολλούς και τα ευεργετήματα των παρεμβάσεων διαχύθηκαν σε λίγους. Επενδυτές, κράτος και κοινωνία των πολιτών οφείλουν να συνεργαστούν για το κοινό καλό. Εχω την αίσθηση ότι στην περίπτωση του Ελληνικού οι έννοιες της ισότιμης πρόσβασης και της ποιότητας των δημοσίων, κοινοχρήστων χώρων θα παίξουν καθοριστικό ρόλο για το κοινωνικό και περιβαλλοντικό αποτύπωμα της επένδυσης».
Παρ’ όλα αυτά, ο Αλεξάντρ Χετζαζί είναι πεπεισμένος ότι η ανάπλαση του παλαιού αεροδρομίου θα δημιουργήσει μια νέα «βαρύτητα», όπως λέει, στο λεκανοπέδιο της Αττικής, ενθαρρύνοντας εσωτερικές μετακινήσεις που δεν θα μπορούσαμε να προβλέψουμε μέχρι και πριν από λίγα χρόνια. «Νομίζω ότι η ευρύτερη περιοχή θα προσελκύσει τους εύρωστους οικονομικά αλλά και τους μεγαλύτερους ηλικιακά πληθυσμούς των βορείων προαστίων, που θα αναζητήσουν μια θέση στο οικιστικό “όνειρο” που αναπόφευκτα θα “πουλήσει” ο επενδυτής. Η άμεση γειτνίαση με τη θάλασσα, σε συνδυασμό με μια νέα εμπειρία κατοίκησης μέσα από πρωτοποριακές κατασκευές θα καταστήσουν το Ελληνικό ακαταμάχητο προορισμό για χιλιάδες νοικοκυριά που επέλεγαν μέχρι σήμερα τα βόρεια προάστια. Πρόκειται για τεκτονικών διαστάσεων αλλαγή, που θα παρασύρει περιοχές σε μια μεγάλη ακτίνα, από τον Αλιμο μέχρι το Σούνιο».
Για την Κυψέλη
Οταν η συζήτηση πηγαίνει στα μεγάλα έργα υποδομής της Αθήνας, ο Αλεξάντρ Χετζαζί ελαφρώς δυσφορεί και σπεύδει να υπογραμμίσει την παραγνωρισμένη αξία έργων μικρότερης κλίμακας που φέρνουν «τη φύση μέσα στην πόλη», όπως λέει. «Αυτό ακριβώς ήταν το πνεύμα της πρότασης των φοιτητών της Πάτρας και της Γενεύης, που απέσπασαν το πρώτο βραβείο σε έναν τόσο σημαντικό διαγωνισμό υπό την καθοδήγηση της καθηγήτριας Δήμητρας Κατσώτα και την επιστημονική συμβολή της αναπληρώτριας καθηγήτριας Αλκηστις Ρόδη: το 66% του χώματος από τα έργα για τη νέα γραμμή του μετρό αξιοποιείται για να ενεργοποιηθούν οι ακάλυπτοι των οικοδομικών τετραγώνων της Κυψέλης, να φυτευτούν τα δώματα των πολυκατοικιών και να αναπτυχθούν αστικές καλλιέργειες ώστε να βελτιωθεί το μικροκλίμα της γειτονιάς και να εξασφαλισθεί η κοινωνική συνοχή μέσα από δυναμικές συνέργειες «για τους κατοίκους με τους κατοίκους».
Η συνάντηση
Το καφέ-εστιατόριο «Ilissia», που λειτουργεί στον κήπο του Βυζαντινού και Χριστιανικού Μουσείου, υπέδειξε ο ίδιος ο Χετζαζί. «Ενα από τα μεγαλύτερα πλεονεκτήματα του να ζεις στο Παγκράτι είναι η εγγύτητα σε σημαντικούς χώρους πρασίνου όπως αυτός», επισημαίνει στο ίδιο ενθουσιώδες, φιλαθηναϊκό ύφος. Παραγγείλαμε από μία σαλάτα Rubis, που εκτιμήσαμε αμφότεροι, συν μία Coca-Cola zero, έναντι 35 ευρώ.
