Συνέχεια της πολιτικής των ΗΠΑ για την ανάπτυξη μιας περιφερειακής ενεργειακής αγοράς στη νοτιοανατολική Μεσόγειο, με τη διακυβέρνηση Μπάιντεν, «βλέπει» ο πρώην υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Φρανκ Φάνον, ο οποίος ως αρμόδιος για τον τομέα της ενέργειας έπαιξε πρωταγωνιστικό ρόλο στην προώθηση της ενεργειακής συμμαχίας Ελλάδας – Κύπρου – Ισραήλ.
Με συνέντευξή του στην «Κ» μεταφέρει τη στήριξη των ΗΠΑ στην ανάπτυξη της περιφερειακής αγοράς φυσικού αερίου, κρατάει αποστάσεις ωστόσο από το γεωπολιτικής σημασίας ζήτημα της διαδρομής που θα ακολουθήσουν τα νέα κοιτάσματα της Νοτιοανατολικής Μεσογείου για την έξοδό τους στα μεγάλα καταναλωτικά κέντρα καθώς και από το ελληνικού ενδιαφέροντος σχέδιο του East Med. «Η ανάπτυξη της αγοράς θα μπορούσε να περιλαμβάνει τον πιθανό αγωγό East Μed μαζί με άλλες εναλλακτικές», αναφέρει χαρακτηριστικά, δείχνοντας τις εταιρείες ως αρμόδιες για τις κατάλληλες επιλογές. «Η κυβέρνηση των ΗΠΑ δεν ελέγχει τις αμερικανικές εταιρείες. Ως εκ τούτου, προωθούμε μια ελεύθερη αγορά, δίκαιη και ανοιχτή και πιστεύουμε ότι οι συμμετέχοντες είναι στην καλύτερη θέση να μεταφέρουν το προϊόν τους στους αγοραστές», τονίζει.
Ο κ. Φρανκ Φάνον αναγνωρίζει τις δυνατότητες που έχει η Ελλάδα για να καταστεί ενεργειακός κόμβος και την πρόοδο που έχει γίνει σε μία σειρά από έργα (αγωγοί IGB, Tap, East Med, FSRU Aλεξανδρούπολης), εκτιμά ωστόσο ότι ο στόχος δεν είναι εύκολος και πως χρειάζεται υψηλού επιπέδου κυβερνητική δέσμευση, ισχυρή διπλωματία και αναγκαίες φορολογικές ρυθμίσεις για την προσέλκυση κεφαλαίων. Η Ελλάδα θα μπορούσε σύμφωνα με τον ίδιο, λόγω της θέσης της, να γίνει και κόμβος υδρογόνου. Σχολιάζοντας τη στροφή Μπάιντεν στην πολιτική των ΗΠΑ για την κλιματική αλλαγή, επισημαίνει τη διαφοροποίηση από τη διακυβέρνηση Τράμπ που είχε θέσει ως κεντρικό άξονα της πολιτικής της την ασφάλεια και εκτιμά ότι και η νέα θα διατηρήσει ένα βαθμό συνέχειας αυτής της πολιτικής. Σε ό,τι αφορά την απόφαση της αμερικανικής Chevron να εξαγοράσει την ισραηλινή Noble, ο πρώην υπουργός των ΗΠΑ τονίζει ότι «είναι ένδειξη εμπιστοσύνης στις γεωλογικές προοπτικές και την πολιτική σταθερότητα της περιοχής».
– Πώς σχολιάζετε τις προτεραιότητες της νέας διοίκησης Μπάιντεν στον ενεργειακό τομέα σε σύγκριση με την προηγούμενη διοίκηση;
– Η διοίκηση Μπάιντεν φαίνεται να έχει θέσει την κλιματική αλλαγή ως κεντρικό άξονα σε πολλές από τις προτεραιότητές της, συμπεριλαμβανομένης της ενέργειας. Η προηγούμενη διοίκηση έθεσε την ασφάλεια ως κεντρικό άξονα και η ενέργεια έπαιξε σημαντικό ρόλο, καθώς οι Ηνωμένες Πολιτείες κατέστησαν ο μεγαλύτερος παραγωγός πετρελαίου και φυσικού αερίου στον κόσμο. Είδαμε ότι η ενέργεια θα μπορούσε να χρησιμεύει ως μέσο για άλλα θέματα εξωτερικής πολιτικής και να ενθαρρύνει την ανάπτυξη περιφερειακών αγορών ενέργειας, ιδιαίτερα στην Ανατολική Μεσόγειο. Είναι ακόμα οι πρώτες ημέρες της διοίκησης Μπάιντεν. Εχουμε ήδη δει να κάνει κάποιες αλλαγές στη ρητορική, κι αυτό είναι αναμενόμενο. Ωστόσο, πιστεύω ότι θα αναγνωρίσουν πως η ενεργειακή συνεργασία μπορεί να επηρεάσει κι άλλους τομείς, όπως η ενίσχυση της πολιτικής σταθερότητας και θα διατηρήσουν ένα βαθμό συνέχειας στην πολιτική τους.
– Πρόσφατα, στις 28 Ιανουαρίου 2021, πραγματοποιήθηκε συνάντηση των 7 υπουργών Ενέργειας των χωρών της νοτιοανατολικής Ευρώπης και της Ανατολικής Μεσογείου, όπου διερεύνησαν τρόπους να στηρίξουν την υλοποίηση του αγωγού φυσικού αερίου East Med. Η αμερικανική κυβέρνηση ήταν λιγότερο ενθουσιώδης για το έργο. Γιατί;
– Η αμερικανική κυβέρνηση υποστήριξε σθεναρά τις θετικές ενεργειακές εξελίξεις στην Ανατολική Μεσόγειο. Είμαστε ικανοποιημένοι βλέποντας ότι οι αμερικανικές εταιρείες έχουν διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην ανακάλυψη των πεδίων φυσικού αερίου και συνέχισαν να αυξάνουν τις επενδύσεις τους στην περιοχή, παρά την πανδημία που τις συρρίκνωσε κατά 30% στους τομείς του πετρελαίου και του φυσικού αερίου. Υποστηρίξαμε με συνέπεια την ανάπτυξη της περιφερειακής αγοράς φυσικού αερίου, η οποία θα μπορούσε να περιλαμβάνει τον πιθανό αγωγό East Med μαζί με άλλες εναλλακτικές. Η κυβέρνηση των ΗΠΑ δεν ελέγχει τις αμερικανικές εταιρείες. Ως εκ τούτου, προωθούμε μια ελεύθερη, δίκαιη και ανοιχτή αγορά και πιστεύουμε ότι οι συμμετέχοντες είναι στην καλύτερη θέση να μεταφέρουν το προϊόν τους στους αγοραστές.
– Ησασταν «παρών» και παίξατε σημαντικό ρόλο στη συνάντηση μεταξύ των υπουργών Ενέργειας Ελλάδας, Κύπρου, Ισραήλ και ΗΠΑ. Ποιοι είναι οι στόχοι αυτής της πρωτοβουλίας; Πόσο σημαντικό είναι για την εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ και ποια μέτρα πρέπει να ληφθούν για να προχωρήσει;
– Εκείνη η συνάντηση ήταν ευρύτερη της ενέργειας, είχε διαστάσεις πολιτικές και ασφάλειας. Είχα την τιμή να είμαι επικεφαλής της ομάδας για τα ενεργειακά εκ μέρους του υπουργού Εξωτερικών. Επιδιώξαμε να διευκολύνουμε την ανάπτυξη μιας περιφερειακής αγοράς που ήταν τότε στα σπάργανα. Δημιουργήσαμε πεδία συνεργασίας και προσδιορίσαμε σχέδια τεχνικής συνεργασίας σε όλες τις χώρες με βάση τις ανάγκες τους. Για παράδειγμα, οι ΗΠΑ έχουν ηγετική θέση παγκοσμίως στην υπεράκτια άντληση πετρελαίου και φυσικού αερίου. Φέραμε τους τεχνικούς μας εμπειρογνώμονες από το υπουργείο Εσωτερικών για να συνεργαστούν με τους συναδέλφους τους, σχετικά με την περιβαλλοντική διαχείριση και ασφάλεια. Η συνάντηση εκείνη έγινε θετικά δεκτή από όλες τις χώρες και πιστεύω ότι θα συνεχιστεί.
Ενδειξη εμπιστοσύνης στις προοπτικές της περιοχής η επένδυση της Chevron
– Πώς αξιολογείτε την πρόοδο των κρίσιμων έργων σχετικά με τη διαφοροποίηση των πηγών στις οποίες συμμετέχει η Ελλάδα – IGB, East Med, FSRU Αλεξανδρούπολη;
– Η Ελλάδα έχει σημειώσει τεράστια πρόοδο σε αυτά και σε άλλα έργα. Σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα, έχει αναλάβει δράση για να πραγματοποιήσει το όνειρο που έχουν πολλές άλλες χώρες σε όλο τον κόσμο – να γίνει ενεργειακός κόμβος. Αυτό δεν είναι εύκολο. Χρειάζεται υψηλού επιπέδου κυβερνητική δέσμευση, ισχυρή διπλωματική δουλειά και αναγκαίες φορολογικές ρυθμίσεις για την προσέλκυση κεφαλαίων και τεχνικών ομάδων.
– Πώς αξιολογείτε την πρόοδο του αγωγού Nord Stream 2, που φαίνεται ότι θα ολοκληρωθεί σύντομα και για τον οποίο οι ΗΠΑ έχουν δεσμευθεί να επιβάλουν κυρώσεις στις εταιρείες που εμπλέκονται στην υλοποίησή του;
– Στις ΗΠΑ και τα δύο κόμματα είναι κάθετα αντίθετα στον Nord Stream 2. Το Κογκρέσο έχει ζητήσει από την εκτελεστική εξουσία να επιβάλει κυρώσεις. Με βάση αυτή την εντολή, έχουμε κάνει πολλές ενέργειες και σταματήσαμε το έργο. Ετσι, ένας σχεδόν ολοκληρωμένος αγωγός δεν έχει ακόμη λειτουργήσει. Δεδομένης της συνεχιζόμενης ισχυρής αντίθεσης των δύο κομμάτων, το NS2 θα μπορούσε να είναι μια εγκαταλειμμένη υποδομή.
– Πριν από περίπου ένα χρόνο, η Chevron, η δεύτερη μεγαλύτερη ιδιωτική εταιρεία πετρελαίου στον κόσμο, εξαγόρασε τις μετοχές της Noble Energy στο Ισραήλ και στην Κύπρο. Πώς πιστεύετε ότι αυτό θα επηρεάσει την επιλογή της διαδρομής για την εξαγωγή των κοιτασμάτων της περιοχής;
– Η επένδυση της Chevron είναι σημαντική για τους εξής λόγους. Πρώτον, η πανδημία COVID-19 οδήγησε σε τέτοια μείωση της ζήτησης που συμβαίνει μία φορά στα εκατό χρόνια. Αυτή με τη σειρά της είχε ως αποτέλεσμα τη μείωση των επενδύσεων στους τομείς του πετρελαίου και του φυσικού αερίου κατά περίπου 30% παγκοσμίως. Η απόφαση της Chevron να αποκτήσει τη Noble για τη θέση της στην Ανατολική Μεσόγειο και η στιγμή που το έκανε είναι ένδειξη εμπιστοσύνης στις γεωλογικές προοπτικές και την πολιτική σταθερότητα της περιοχής. Δεύτερον, η Chevron είναι ένας ολοκληρωμένος πετρελαϊκός όμιλος με επιχειρήσεις στη διύλιση και στη μεταφορά και πώληση ενεργειακών προϊόντων σε όλο τον κόσμο. Περιμένω ότι θα αξιοποιήσουν την εμπειρία τους για να καθορίσουν τις βέλτιστες οδούς εξαγωγής όσον αφορά την αξιοπιστία, την ασφάλεια, τις περιβαλλοντικές και οικονομικές επιδόσεις.
– Λαμβάνοντας υπόψη τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της Ελλάδας, για παράδειγμα τον ήλιο και τη θάλασσα, πιστεύετε ότι το υδρογόνο θα μπορούσε να είναι μια σοβαρή προοπτική για την ενεργειακή αυτονομία της χώρας μας;
– Το υδρογόνο είναι πολλά υποσχόμενο για πολλές χρήσεις και θα μπορούσε να οδηγήσει σε σημαντικές θετικές αλλαγές με την πάροδο του χρόνου. Οικονομικά βιώσιμη, πράσινη (από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας) ή μπλε (από φυσικό αέριο με δέσμευση και αποθήκευση άνθρακα), η παραγωγή υδρογόνου είναι ακόμη υπό ανάπτυξη, ειδικά σε μεγάλη κλίμακα και ποικίλλει ευρέως ανάλογα με την τοποθεσία. Η Ελλάδα μπορεί πράγματι να έχει τη δυνατότητα να γίνει οικονομία υδρογόνου. Ωστόσο, θα πρότεινα ότι αν συνέβαινε αυτό, τότε η Ελλάδα θα έπρεπε να βασιστεί στα σημερινά της θεμέλια και να γίνει κόμβος υδρογόνου στην περιοχή.