Αισιόδοξος ότι με τους συνεχείς εμβολιασμούς και τα νέα φάρμακα κατά της COVID-19 θα καταφέρουμε να νικήσουμε την πανδημία εμφανίζεται ο περιφερειακός διευθυντής Ευρώπης του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ), δρ Χανς Κλούγκε, ο οποίος πιστεύει ότι ο κορωνοϊός θα εκφυλιστεί σε μια ενδημική νόσο όπως η γρίπη. Ο κ. Κλούγκε, ο οποίος βρέθηκε στην Αθήνα με την ευκαιρία της επέκτασης του Γραφείου του ΠΟΥ για την Ποιότητα της Φροντίδας και της Ασφάλειας των Ασθενών και σε θέματα ψυχικής υγείας και συναντήθηκε και με τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη, σημειώνει ότι για να επιτύχουμε στους στόχους μας πρέπει να εμβολιάσουμε όλο τον κόσμο με την τρίτη δόση και να εντάξουμε στη ζωή μας τη μάσκα και τα μέτρα δημόσιας υγείας.
– Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν ανακοίνωσε ότι υπάρχουν γύρω στα 150 εκατομμύρια ανεμβολίαστοι πολίτες στην Ε.Ε. Η ελληνική κυβέρνηση πριν από λίγες μέρες πήρε μια τολμηρή πρωτοβουλία υποχρεώνοντας τους πολίτες 60 ετών και άνω να εμβολιαστούν. Τι λέτε;
– Νομίζω, όπως είπατε, ότι είναι μια τολμηρή κίνηση. Πιστεύω κατ’ αρχάς ότι θα πρέπει να προσπαθήσουμε να πείσουμε τους πολίτες με κάθε δυνατό τρόπο, με τη βοήθεια ανθρωπολόγων και πολιτικών επιστημόνων, και μια τέτοια κίνηση να είναι η έσχατη λύση. Είναι μια απόφαση που παίρνει κάποια χώρα με βάση το νομικό της σύστημα. Και βέβαια έχουμε να αντιμετωπίσουμε στην Ευρώπη μια πολύ σοβαρή κατάσταση. Για μία ακόμη φορά όλη η Ευρώπη βρίσκεται στο επίκεντρο της πανδημίας. Υπάρχουν τρεις παράγοντες. Ο πρώτος είναι η εποχικότητα, ο δεύτερος το ότι πάρα πολλοί άνθρωποι είναι ευαίσθητοι στον ιό, είτε επειδή δεν έχουν εμβολιαστεί είτε γιατί η ανοσία τους, που προέρχεται από το εμβόλιο, φθίνει μετά 30 εβδομάδες. Οπότε είναι πολύ σημαντικό όλοι να κάνουν την τρίτη, αναμνηστική δόση, γιατί δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι στην περιοχή μας κυριαρχεί η λεγόμενη μετάλλαξη «Δέλτα», η οποία είναι πολύ μεταδοτική.
– Πόσο σας απασχολεί η νέα παραλλαγή, η «Ομικρον»; Είναι περισσότερο μεταδοτική, περισσότερο θανατηφόρα, καλύπτεται από τα εμβόλια;
– Προφανώς μας ανησυχεί, αλλά δεν υπάρχει λόγος πανικού. Πρέπει να είμαστε ψύχραιμοι. Για κάθε μετάλλαξη υπάρχουν τέσσερις παράμετροι: η ταχύτητα που μεταδίδεται, η δριμύτητα με την οποία επιτίθεται, η αδυναμία ανοσίας με τα εμβόλια και το κατά πόσον η μετάλλαξη επιτίθεται με διαφορετικό τρόπο σε ομάδες διαφορετικών ηλικιών. Για να είμαστε ειλικρινείς, αυτή τη στιγμή γνωρίζουμε πολύ λίγα πράγματα για την «Ομικρον». Θα χρειαστούν δύο ακόμη εβδομάδες πολύ έντονης μελέτης. Μας ανησυχεί επειδή η συγκεκριμένη παραλλαγή μπορεί να κάνει πολύ περισσότερες μεταλλάξεις και έτσι υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να μεταδίδεται γρηγορότερα και με μεγαλύτερο ρίσκο επαναμολύνσεων. Αλλά υπάρχουν και κάποια καλά νέα: ότι τα εργαλεία αντιμετώπισης του ιού είναι τα ίδια. Τα αποκαλώ «πέντε σταθεροποιητές»: αύξηση της εμβολιαστικής κάλυψης, αναμνηστικές δόσεις για όλους, μάσκες, εξαερισμός –κυρίως στα σχολεία, πρέπει να κάνουμε το παν για να κρατήσουμε τα σχολεία ανοιχτά– και, πέμπτον, οι νέες θεραπείες που βγαίνουν στις αγορές.
– Ακούγεται από διαφορετικές πλευρές –ακόμη και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας το είπε– ότι η νέα αυτή παραλλαγή καλύπτεται από τα εμβόλια που έχουμε.
– Ετσι είναι. Αλλά δεν έχουμε άλλες πληροφορίες προς το παρόν. Πρέπει να συνεχίσουμε και να έχουμε υπόψη μας ότι πάντοτε το τελευταίο μίλι είναι το πιο δύσκολο. Και η Ελλάδα έχει ένα από τα καλύτερα συστήματα εμβολιασμού σε όλη την περιοχή.
– Πρόκειται να κάνουμε και τέταρτη δόση;
– Πρώτα και καλύτερα πρέπει να βεβαιωθούμε ότι όλοι έχουν κάνει την πρώτη δόση. Και εδώ θα ήθελα να ευχαριστήσω την ελληνική κυβέρνηση. Είδα ότι η Ελλάδα δωρίζει εμβόλια στο Βιετνάμ, στην Γκαμπόν και στη Ρουάντα. Αυτή είναι η προσέγγιση που θα πρέπει να έχουμε. Την ονομάζω «Κάν’ το όλο». Πρέπει να δώσουμε την αναμνηστική δόση σε κάθε πολίτη και συγχρόνως πρέπει να μοιράσουμε εμβόλια και σε άλλες χώρες. Οπότε ας δούμε πρώτα ποιο θα είναι το αποτέλεσμα της τρίτης δόσης, το οποίο δεν γνωρίζουμε. Γνωρίζουμε ότι η ανοσία φθίνει μέσα σε 30 εβδομάδες μετά τις πρώτες δύο δόσεις. Δεν γνωρίζουμε ακόμη τι γίνεται με την τρίτη δόση, αλλά ένα από τα σενάρια είναι το λεγόμενο ενδημικό. Οπως γίνεται με την εποχική γρίπη, θα χρειάζεται να εμβολιαζόμαστε κάθε χρόνο. Ομως δεν βρισκόμαστε ακόμη εκεί.
– Πιστεύετε ότι θα υπάρξει κάποια στιγμή θεραπεία για την COVID-19; Θα καταφέρουμε να ζήσουμε τη ζωή μας όπως τη ζούσαμε πριν από τον κορωνοϊό;
Είμαι αισιόδοξος, υπάρχουν ήδη αρκετά φάρμακα και άλλα που τα περιμένουμε, που θα μειώσουν τη θνησιμότητα και τη δριμύτητα του ιού.
– Δεν θα πρέπει να προχωρήσουμε στην παλιά πραγματικότητα, αλλά σε μια νέα πραγματικότητα. Θα υπάρξουν σίγουρα περίοδοι κατά τις οποίες δεν θα φοράμε μάσκες, αλλά θα υπάρξουν και περίοδοι που θα πρέπει να προφυλασσόμαστε. Η πρόκληση είναι ότι οι χώρες βιάζονται να θεωρήσουν ότι η πανδημία τέλειωσε, όταν στην πραγματικότητα βρισκόμαστε σε μια άλλη κατάσταση. Δεν είναι αυτή τη στιγμή καιρός για εφησυχασμό. Αλλά είμαι αισιόδοξος, υπάρχουν ήδη αρκετά φάρμακα και άλλα που τα περιμένουμε, που θα μειώσουν τη θνησιμότητα και τη δριμύτητα του ιού. Το πρόβλημα είναι ο ιός, οι άνθρωποι είναι η λύση. Υπάρχει μια παρεξήγηση πάνω στο τι κάνει ένα εμβόλιο. Το εμβόλιο δεν εμποδίζει τη μετάδοση. Γι’ αυτό και μόνον ο εμβολιασμός δεν είναι αρκετός. Χρειαζόμαστε, όπως λέμε, μια προσέγγιση «εμβολιασμού +». Εμβόλια και μέτρα δημόσιας υγείας. Και εάν ο καθένας κάνει το μερίδιό του, τότε όλοι μαζί θα καταλήξουμε σε ένα καλύτερο σενάριο.
– Κάποιοι επιστήμονες λένε ότι ζούμε στην εποχή των πανδημιών. Υπάρχουν τρόποι να προβλέψουμε πότε έρχεται μια πανδημία;
– Ο ΠΟΥ έχει δημιουργήσει ένα κέντρο στο Βερολίνο το οποίο ασχολείται με τις πληροφορίες σχετικά με τις πανδημίες. Να μπορούμε να αντιληφθούμε πολύ πιο γρήγορα μια εν δυνάμει απειλή. Και γι’ αυτό κι εγώ δημιούργησα ένα πανευρωπαϊκό Συμβούλιο Υγείας και Βιώσιμης Ανάπτυξης, με πρόεδρο τον καθηγητή Μάριο Μόντι, για να ξανασκεφτούμε πολιτικές προτεραιότητες σε εποχή πανδημιών. Και μία από τις συστάσεις είναι να δημιουργήσουμε εικονικά δίκτυα, νέους αλγορίθμους τεχνητής νοημοσύνης, έτσι ώστε να αντιλαμβανόμαστε γρηγορότερα τις κρίσεις απ’ ό,τι τα συστήματα πληροφοριών που έχουμε, τα οποία είναι πολύ αργά. Αλλά είναι πολύ σημαντικό και οι χώρες να κάνουν τη δουλειά τους. Πριν από λίγες μέρες είχαμε μια σημαντική εξέλιξη. Φτάσαμε σε μια συμφωνία μεταξύ των 94 χωρών-μελών για να εργαστούμε πάνω σε μια διεθνή νομική συμφωνία που θα καθορίζει τον τρόπο με τον οποίο θα πρέπει να διαχειριζόμαστε τις πανδημίες και τι θα πρέπει να κάνουμε εάν μια χώρα δεν μοιράζεται τις πληροφορίες που έχει και δεν επιτρέπει σε εκπροσώπους του ΠΟΥ να έχουν πρόσβαση. Απαιτείται μια νέα συνθήκη για αυτά τα θέματα, αλλά δεν έχουμε φτάσει ακόμη εκεί.
– Υπάρχει μια μεγάλη συζήτηση για τις πατέντες των εμβολίων και τους τρόπους με τους οποίους θα μπορούσαμε να επιταχύνουμε τον εμβολιασμό σε όλο τον πλανήτη. Τι γνώμη έχετε;
– Νομίζω πως κάτι τέτοιο είναι σωστό να γίνει, αλλά δεν θα βοηθήσει στη σημερινή πανδημία. Υπάρχουν πολλά βήματα τα οποία πρέπει να γίνουν πριν αγγίξουμε το θέμα των πνευματικών δικαιωμάτων. Παραδείγματος χάρη, η μεταφορά τεχνολογίας και η απαγόρευση στις χώρες να κλείνουν τα σύνορά τους στις εξαγωγές πρώτων υλών. Επίσης, δεν είναι μια γρήγορη λύση. Χρειάζονται πολλά χρόνια τεχνικής εκπαίδευσης και διασφάλισης ποιότητας. Είναι λοιπόν ένας στόχος. Αλλά μπορούμε να κάνουμε πολλά πριν από αυτόν.
– Είναι η τρίτη φορά που έρχεστε στην Ελλάδα μέσα σε ένα χρόνο. Πώς και συνέβη αυτό;
– Είχαμε κάποιες εξελίξεις στην Ελλάδα, για τις οποίες είμαι πολύ υπερήφανος. Είχα έρθει για τα εγκαίνια στην Αθήνα του Γραφείου του ΠΟΥ για την Ποιότητα της Φροντίδας και την Ασφάλεια των Ασθενών, το οποίο είναι πολύ σημαντικό για την ίδια τη χώρα. Εργαζόμαστε με τον Οργανισμό Διασφάλισης της Ποιότητας στην Υγεία για να αναπτύξουμε ένα δίκτυο ποιότητας στην περίθαλψη με στόχο να βελτιώσουμε τις παρεχόμενες υπηρεσίες. Είναι ένα διεθνές κέντρο. Πριν από λίγες μέρες ανακοινώσαμε μάλιστα ότι στους στόχους του θα περιλαμβάνεται και η διασφάλιση της ποιότητας και στην ψυχική υγεία, και θα ήθελα να συγχαρώ τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη που όρισε μια υφυπουργό για τα θέματα ψυχικής υγείας, την κυρία Ράπτη. Είναι κάτι πολύ ξεχωριστό. Θα ήθελα με την ευκαιρία να πω ότι είναι πολύ σημαντικό να προστατεύσουμε την υγεία του ιατρικού προσωπικού της χώρας. Ιδιαίτερα την ψυχική υγεία των ιατρών και του νοσηλευτικού προσωπικού. Θα ήθελα να εκφράσω τον θαυμασμό μου στους εργαζομένους στην Υγεία. Τους χρειαζόμαστε και πρέπει να τους προστατεύσουμε, να τους προσφέρουμε καλό περιβάλλον εργασίας, καλούς μισθούς και, επειδή δουλεύουν νυχθημερόν, να αναζητήσουμε ευκαιρίες για να προστατεύσουμε τις οικογένειες και τα παιδιά τους.
– Θέλετε να στείλετε ένα μήνυμα στους Ελληνες πολίτες;
– Ασφαλώς. Πρώτα απ’ όλα έχετε μια σπουδαία χώρα. Για να προστατεύσετε την οικονομία σας, όλοι θα πρέπει να συνεργαστείτε, να εμμείνετε στα μέτρα και να εμβολιαστείτε. Τα τελευταία μίλια είναι τα δυσκολότερα. Και βοηθάει εάν η σύζυγός μου, η οικογένειά μου με ενθαρρύνουν. Γι’ αυτό εμβολιαστείτε και ενθαρρύνετε ο καθένας έναν ακόμη πολίτη να κάνει το ίδιο.