Με κάθε περιστροφή του πολλαπλασιάζει την αξία του νησιού. Το δεκάμετρο κινητικό γλυπτό «Apollo Wind Spinner» του Τζεφ Κουνς, που πλέον ανήκει στον Δήμο Υδρας με μόνιμη δωρεά από τον μαικήνα της τέχνης Δάκη Ιωάννου, ήδη αποτελεί ένα σύγχρονο τοπόσημο όχι μόνον της Ελλάδας, ολόκληρης της Μεσογείου. «Πώς θα πάμε στον Ηλιο;» ρωτούν οι τουρίστες πατώντας το πόδι τους στην Υδρα. Τι χαρίσατε, κ. Ιωάννου, στον Αργοσαρωνικό και η λάμψη του περνά ωκεανούς;
Συναντηθήκαμε στα γραφεία του Ιδρύματος ΔΕΣΤΕ στη Νέα Ιωνία. Βρίσκονται στην προσφυγική γειτονιά των κλωστοϋφαντουργείων –εδώ στεγαζόταν μια καλτσοβιοτεχνία–, και η σιδερένια αυλόπορτα έχει συντηρηθεί αλλά δεν έχει αλλάξει. Οποιος είδε το mega yacht «Guilty» του Κύπριου επιχειρηματία, συλλέκτη και ιδρυτή του ΔΕΣΤΕ δεμένο στο λιμάνι της Υδρας –115 πόδια μήκος, ποπ εξωτερικό με γεωμετρικά σχέδια, κίτρινους ρόμβους, ροζ τρίγωνα και μπλε πολύγωνα–, άλλο περιμένει να συναντήσει. Οφθαλμαπάτη. Μπαίνοντας, η απλότητα του εξωτερικού κτιρίου δίνει τη θέση της σε μια έκρηξη χρωμάτων και σχημάτων με την ορμή ζωντανού οργανισμού. Ο Δάκης Ιωάννου έχει στο γραφείο του έργα σπουδαίων καλλιτεχνών της σύγχρονης τέχνης με αφιερώσεις, έχει χιουμοριστικά πορτρέτα του, έχει memorabilia από σημαντικές συνεργασίες, αλλά στην πόρτα είναι κολλημένη μια ζωγραφιά του εγγονού του. Γράφει «Dakis», με πολύχρωμα γράμματα.
«Θέλω να φανεί πόσο σημαντικό είναι να γίνει ένα τέτοιο δημόσιο έργο», μου λέει όταν αρχίζουμε να μιλάμε. Εν αρχή ην, λοιπόν, ο Ηλιος και η απόφαση που πήρε με τη σύζυγό του να τον αγοράσουν και να τον προσφέρουν στην Υδρα. «Είναι ίσως από τις λίγες φορές στην Ελλάδα που ένα σύγχρονο έργο τέχνης θα σηματοδοτήσει τόσο έντονα έναν τόπο», προσθέτει. Είναι αλήθεια ότι το εντυπωσιακό χρυσό ανεμοδούριο, μαζί με την έκθεση «Apollo» του Κουνς στα Σφαγεία, έφερε πέρυσι στα εγκαίνια στο νησί περίπου 3.000 άτομα από όλο τον κόσμο.
«Ο Κουνς είναι πολύ φίλος από παλιά. Δεν τον προσκάλεσα ποτέ να κάνει έκθεση στην Υδρα, διότι όλη η ιδέα των εκθέσεων στα Σφαγεία έχει έναν πολύ περιορισμένο προϋπολογισμό. Από εκεί και πέρα εξαρτάται από τον καλλιτέχνη τι θέλει να κάνει. Μπορεί να πάρει την γκαλερί του για να χρηματοδοτήσει ένα έργο που στοιχίζει παραπάνω ή να το κάνει με αυτά τα χρήματα. Αυτό είναι απόλυτα σκόπιμο, επειδή δεν ήθελα να φαίνεται ότι έρχεται ένας μεγάλος συλλέκτης και δίνει εκατομμύρια για να γίνει ένα μόνον έργο. Αλλά το συγκεκριμένο ποσό για τον Κουνς είναι για να αγοράσει καφέ».
«Ομως η έκθεση έγινε», λέω. «Ναι, γιατί βρεθήκαμε πριν από περίπου τέσσερα χρόνια στη Νέα Υόρκη, του εξήγησα τη συνθήκη κι εκείνος είπε: “Δάκη, I’ll do it”», μου εξηγεί. Βεβαίως υπερέβη κατά πολύ τον προϋπολογισμό, αλλά ήταν ένα δώρο του καλλιτέχνη προς τον άνθρωπο που τον πίστεψε και τον στηρίζει με συνέπεια επί σχεδόν τέσσερις δεκαετίες. Ηθελε να του προσφέρει την έκπληξη που ένιωσε όταν είδε το εμβληματικό «One Ball Total Equilibrium Tank». Το έργο σηματοδότησε μια στροφή στην πορεία της σύγχρονης αμερικανικής τέχνης, και η αγορά του την αρχή της διάσημης συλλογής του Δάκη Ιωάννου.
– Ποια είναι η ψυχοσύνθεση ενός συλλέκτη, κ. Ιωάννου;
– Δεν ξέρω. Δεν ξεκίνησα να αγοράζω έργα για να γίνω συλλέκτης. Μάλιστα έλεγα πως μια συλλογή αποτελεί συγκέντρωση τροπαίων. Ανακάλυψα ότι είμαι συλλέκτης μετά δύο χρόνια, όταν είδα πόσα έργα απέκτησα κατά την περίοδο που πηγαινοερχόμουν συχνά στη Νέα Υόρκη, έκανα παρέα με καλλιτέχνες και πήγαινα σε εκθέσεις. Τότε αγόρασα έναντι 2.000-3.000 δολαρίων –δηλαδή όχι ακριβά– έργα δημιουργών που σήμερα είναι περιζήτητοι.
– Τι είναι μια συλλογή κατά τη γνώμη σας;
– Κάτι πολύ δημιουργικό. Μέσω του ΔΕΣΤΕ τη χρησιμοποιούμε ως μέσο επικοινωνίας, έτσι ώστε να αρχίσει ένας διάλογος για τη σχέση της τέχνης με τη ζωή, με τον έρωτα, το σεξ και τον θάνατο. Αυτά τα θέματα με απασχολούσαν εξαρχής, γι’ αυτό ενεπλάκην με την τέχνη.
– Ακουσα ότι έχετε σταματήσει να αγοράζετε έργα τέχνης.
– Εχω σταματήσει να αναζητώ νέους καλλιτέχνες. Στη Νέα Υόρκη οι γκαλερί έγιναν, από 50 ή 100, 2.000-3.000. Τώρα δεν πάω πουθενά, εκτός αν μου υποδείξει κάποιος κάτι πολύ ενδιαφέρον. Συνεπώς αγοράζω εάν μάθω ότι υπάρχει κάτι ιδιαίτερο. Και βεβαίως παρακολουθώ τους καλλιτέχνες με τους οποίους έχω ήδη κάποια σχέση.
Δεν ξέρω πόσα έργα έχω. Πώς τα μετράει κανείς; Ούτε έχει σημασία. Η συλλογή μου είναι μέρος της ζωής μου.
– Υπάρχει μια μεγάλη έκρηξη στη σύγχρονη τέχνη. Γιατί;
– Δεν έχω ιδέα. Είχα δυο-τρεις φίλους συλλέκτες με τους οποίους μοιραζόμασταν τις ίδιες ιδέες και προβληματισμούς, αλλά πέθαναν δυστυχώς. Τώρα, όταν βρίσκομαι στη Νέα Υόρκη προτιμώ να πηγαίνω στην όπερα.
– Εξακολουθείτε όμως να βρίσκετε τα στοιχεία που σας γοήτευσαν στο παρελθόν;
– Κάποιες φορές ναι, δυστυχώς όμως η σύγχρονη τέχνη έχει αρχίσει να γίνεται μόδα. Κάποτε γινόταν μια έκθεση και με το ζόρι να παίρναμε τρία slides των έργων. Τώρα η μία γκαλερί στέλνει ένα pdf με 40 έργα, η άλλη με 50 έργα, και πάει λέγοντας.
– Γιατί συλλέγετε σύγχρονη τέχνη και όχι, για παράδειγμα, πίνακες του 19ου αιώνα;
– Επειδή με ενδιαφέρει να είμαι μέσα στη δημιουργία της τέχνης και όχι να αναλύω την ιστορία της. Αυτή είναι η δουλειά των μουσείων. Ούτε μας ενδιαφέρει στο ΔΕΣΤΕ το εκπαιδευτικό κομμάτι. Οποιος θέλει μπορεί να πάει στα ειδικά σχολεία για να σπουδάσει.
– Δεν επιθυμήσατε όμως ποτέ ένα έργο του Ντε Κίρικο ή του Βερμέερ;
– Μα, υπάρχουν στα μουσεία για να τους βλέπω. Οταν είμαι στη Νέα Υόρκη, πηγαίνω τρεις-τέσσερις φορές στο ΜoΜΑ. Μια μέρα θα συγκεντρωθώ σε ένα κομμάτι της μόνιμης συλλογής, την άλλη μέρα θα πάω να δω μια ειδική έκθεση αρχιτεκτονικής, την επομένη πάλι στο ΜoΜΑ. Επίσης, έχω έναν πολύ στενό διάλογο με τους επιμελητές των μεγάλων μουσείων – το New Museum, το ΜoΜΑ, το Met, το Guggenheim, το Whitney.
– Είστε όντως ένας από τους πέντε μεγαλύτερους συλλέκτες σύγχρονης τέχνης στον κόσμο, όπως σας ονομάζουν, με περίπου 600 έργα;
– Δεν ξέρω πόσα έχω. Πώς τα μετράει κανείς; Ούτε έχουν σημασία όλα αυτά. Η συλλογή μου είναι μέρος της ζωής μου. Τα παιδιά μου μεγάλωσαν δίπλα στα έργα, και μάλιστα δεν είναι κρυμμένα από εδώ κι από εκεί. Οταν συναντιέται κανείς με την τέχνη, αλλάζει σαν άνθρωπος. Από τη στιγμή που εμπλέκεται προσωπικά, που συζητάει με καλλιτέχνες και πηγαίνει σε μουσεία, αρχίζει να σκέφτεται διαφορετικά.