Ο Στεφάν Μπερν είναι ένα πρόσωπο εξαιρετικά δημοφιλές και επιδραστικό στην πατρίδα του τη Γαλλία. Δημοσιογράφος, ραδιοφωνικός και τηλεοπτικός παρουσιαστής, βιογράφος βασιλέων και προσωπικοτήτων, συγγραφέας, ηθοποιός έχει παραγάγει ένα θηριώδες έργο, το οποίο έχει ευαισθητοποιήσει και κινητοποιήσει πλήθη κόσμου στην Ευρώπη για τη διάσωση της υλικής και άυλης κληρονομιάς μας. Στη χώρα του τον φωνάζουν «ο κος Πολιτιστική Κληρονομιά». Με εντολή Μακρόν, που του ανέθεσε την αποστολή της διάσωσης της εθνικής κληρονομιάς, συγκέντρωσε 280 εκατ. ευρώ και αναστήλωσε μέχρι στιγμής 875 μνημεία. Eίναι πρωταθλητής στην πολιτιστική διαφώτιση του κοινού. Ταλαντούχος παρουσιαστής, ακαταπόνητος αφηγητής, εμβριθής μελετητής, έχει όχι μόνο έναν ιλιγγιώδη ενθουσιασμό για τον πολιτισμό, αλλά και ισόβια δέσμευση στο πιο δύσκολο από όλα τα πνευματικά έργα: το διαρκές ξεδίπλωμα στους ανθρώπους, του ιστορικού τους παρελθόντος. Με εξαιρετικά ελκυστικούς τρόπους: τηλεοπτικές και ραδιοφωνικές σειρές, σόου, podcast, βιβλία, αφιερώματα, λευκώματα…
Αυτός ο πολυτάλαντος άνθρωπος κέρδισε φέτος το Χρυσό Βραβείο Ευρωπαίων Πολιτών «Κώστας Καρράς» για τη Διασφάλιση Απειλούμενης Κληρονομιάς, το οποίο του απονεμήθηκε χθες, παρουσία της Προέδρου της Δημοκρατίας κ. Κατερίνας Σακελλαροπούλου, στο πλαίσιο του Οικονομικού Φόρουμ των Δελφών. Τα βραβεία Ευρωπαίων Πολιτών «Κώστας Καρράς» θεσπίστηκαν το 2023 από την Europa Nostra και την Eλληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού στη μνήμη του Κώστα Καρρά, «το όνομα του οποίου» λέει ο Στεφάν Μπερν, «ταυτίζεται με πενήντα χρόνια ακούραστων αγώνων για τη διάσωση της ιστορικής κληρονομιάς και του Περιβάλλοντος στην Ευρώπη. Μας έδειξε ότι δεν υπάρχει συνέχεια στην κληρονομιά χωρίς την υποστήριξη των ανθρώπων».
«Αν δώσεις ένα ευρώ στο μνημείο, σου δίνει πίσω 21 ευρώ, καμιά τράπεζα δεν σου δίνει τόσα», λέει ο Γάλλος δημοσιογράφος.
Τον συναντήσαμε χθες, λίγο πριν αναχωρήσει με την ιδρύτρια και αντιπρόεδρο της ΕΛΛΕΤ κ. Λυδία Καρρά για τους Δελφούς. Η ζωή του, μια γοητευτική ιστορία. Ακτιβιστής στη διάσωση της πολιτιστικής κληρονομιάς από τα 15, εκπαιδεύτηκε από τους γονείς του στην ομορφιά των μνημείων. «‘Αν θέλεις να βελτιώσεις τη ζωή σου’, μου έλεγαν, ‘θα πρέπει να αφοσιωθείς στον πολιτισμό’. Και την ονειρεύτηκα αυτή τη ζωή». Τα τελευταία 17 χρόνια, μέσα από την τηλεοπτική σειρά «Τα μυστικά της Ιστορίας», την οποία παρακολουθούν εκατομμύρια θεατές, «Το αγαπημένο σπίτι (χωριό, μνημείο) της Γαλλίας» και πλήθος άλλες εκπομπές, λέει στον κόσμο, «πρέπει να κάνουμε κάτι για την κληρονομιά που καταρρέει». «Μια μέρα, το 2013, μου λέει ο νομάρχης της Λουάρ, ‘λες να σώσουμε την κληρονομιά μας. Εσύ προσωπικά τι κάνεις γι’ αυτό; Εχω ένα κτίριο να αγοράσεις και να το αναστηλώσεις – το πρώην Βασιλικό και Στρατιωτικό Κολέγιο του Τιρόν Γκαρντέ’. Όταν σου λέει το κράτος ότι πρέπει να δώσεις το παράδειγμα, το κάνεις. Το αγόρασα 300.000 ευρώ, όσο κοστίζει ένα μικρό διαμέρισμα στο Παρίσι, με τον όρο να το κάνω και μουσείο. Εγινε το εργαστήριό μου, το σπίτι μου, μουσείο που ανοίγει το καλοκαίρι -και κατόπιν αιτήματος και τον χειμώνα- στο κοινό. Την κληρονομιά, που σου αποκαλύπτει το ποιος είσαι, τις ρίζες σου, πρέπει να τη μοιράζεσαι με τους ανθρώπους. Και αυτοί είναι έπειτα ευγνώμονες. Αν βλέπουν ρημαγμένο ένα μνημείο δίπλα τους, νιώθουν ότι το κράτος τους εγκατέλειψε. Διότι κληρονομιά δεν είναι μόνο οι Βερσαλλίες, είναι και ότι αξίζει να διατηρηθεί στα χωριά· το 50% του πολιτιστικού μας πλούτου βρίσκεται σε χωριά με πληθυσμό κάτω από 2.000 κατοίκους. Γι’ αυτούς, το αναστηλωμένο μνημείο κοντά τους είναι το πρώτο βλέμμα στην ομορφιά ενός μικρού κάστρου, μιας παλιάς εκκλησίας, ενός παλιού σιντριβανιού, ενός ιστορικού κήπου, μιας αρχαίας αγοράς. Αλλά είναι και πηγή ευμάρειας. Το λέω συνεχώς όπου βρεθώ. Η αναστήλωση δεν είναι πολυτέλεια, είναι ανάγκη, δεν έχει μόνο κόστος, είναι και επένδυση. Αν δώσεις ένα ευρώ στο μνημείο, σου δίνει πίσω 21 ευρώ, καμιά τράπεζα δεν σου δίνει τόσα».
Όταν ο Εμανουέλ Μακρόν ήταν υποψήφιος για την προεδρία, ο Στεφάν Μπερν τον παρότρυνε να επισκεφθεί το Βιλλέ-Κοτρέ, το κάστρο όπου έζησε ο Φραγκίσκος ο Α΄ (εκεί υπέγραψε το διάταγμα που όρισε ως επίσημη γλώσσα του κράτους τη γαλλική), το οποίο ήταν σε άθλια κατάσταση -σήμερα έχει θαυμάσια αναστηλωθεί και έχει μετατραπεί στη Διεθνή Πόλη της Γαλλικής Γλώσσας. Εκαναν πολλές συζητήσεις για την εθνική κληρονομιά. Το 2017, ο Μακρόν ήταν πλέον πρόεδρος. Κάλεσε τον Μπερν και του ανέθεσε την «Αποστολή Μπερν», υπό την αιγίδα του υπουργείου Πολιτισμού, δηλαδή τον εντοπισμό της επαπειλούμενης πολιτιστικής κληρονομιάς και την εξεύρεση τρόπων χρηματοδότησης για την αποκατάστασή της. «Δέχτηκα, υπό τον όρο να δουλέψω εθελοντικά, χωρίς αμοιβή, αυτοκίνητο, γραφείο, γραμματέα». Ο Μπερν, εμπνευσμένος από βρετανική αντίστοιχη λοταρία, οργάνωσε τη Λοταρία Πολιτιστικής Κληρονομιάς, και με τους πόρους που συγκεντρώνει αναστηλώνει 120 μνημεία το χρόνο. Στην ιστοσελίδα missionbern.fr οι πολίτες στέλνουν φωτογραφίες και πληροφορίες για τα μνημεία που προτείνουν να αναστηλωθούν. «Εχουμε καταγράψει ήδη 6.500 μνημεία προς αναστήλωση».
Κι επειδή «πρέπει να υπάρξει συνέχεια σε αυτό που καταφέραμε επενδύοντας τόση ενέργεια, τόσο χρόνο, τόσο χρήμα, επειδή κάποιοι άλλοι πρέπει να κάνουν τη δουλειά όταν δεν θα υπάρχω πια, δημιούργησα, υπό την ομπρέλα του Ινστιτούτου της Γαλλίας, το Ιδρυμα Stéphane Bern για την Ιστορία και την Πολιτιστική Κληρονομιά, το οποίο κάθε χρόνο απονέμει ένα Βραβείο Ιστορίας και ένα Βραβείο Κληρονομιάς. Η ιστορία σε βοηθάει να καταλάβεις το παρόν και να προετοιμάσεις το μέλλον. Να αντιληφθείς τι συμβαίνει. Κάθε καλοκαίρι υποδεχόμαστε στο Κολέγιο τα παιδιά της περιοχής. Με τρελαίνει το γεγονός ότι μόνο ένα 3% έως 5% έχουν επισκεφθεί ένα ιστορικό μνημείο. Μεγάλο εκπαιδευτικό κενό. Είχα την ευκαιρία να επισκεφτώ όλα τα μουσεία και τα μνημεία όταν ήμουν παιδί. Πρέπει και τα σημερινά παιδιά να έχουν αυτή την ευκαιρία».
Και καθώς, μόλις ολοκληρώνει κάτι, «έχω την ασυγκράτητη επιθυμία να ξεκινήσω κάτι καινούργιο, το 2022 δημιούργησα την Ένωση των πρώην Βασιλικών και Στρατιωτικών Κολεγίων -12 είχε ιδρύσει ο Λουδοβίκος 16ος λίγο πριν από τη Γαλλική Επανάσταση. Με μια μεγάλη ιστορική μελέτη που θα εκπονηθεί από τα γαλλικά πανεπιστήμια, θα ερευνήσουμε τι ακριβώς ώθησε τον βασιλιά να ιδρύσει αυτά τα κολέγια. Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε αυτήν την κρίσιμη περίοδο».
Οι εκπομπές του είναι εξαιρετικά δημοφιλείς. Ποιο είναι το μυστικό της επιτυχίας του; «Υπάρχει ένα πρόβλημα στον τρόπο που διδάσκεται η ιστορία στα σχολεία, δεν μιλούν για τους ανθρώπους, αλλά μόνο για γεγονότα και ιδέες. Στα ‘Μυστικά της Ιστορίας’ παρουσιάζω τη ζωή επιφανών ανθρώπων. Αν θέλεις να προσελκύσεις εφήβους, πρέπει να τους διηγηθείς ιστορίες για ανθρώπινα όντα, πόσο αγάπησαν και αγαπήθηκαν, πόσο υπέφεραν. Αν βαδίσεις πάνω στις τρεις κύριες βάσεις της ζωής που ισχύουν από την αρχαιότητα, τον έρωτα, τη δύναμη, το χρήμα, όλοι καταλαβαίνουν».
Τα τελευταία χρόνια, «επειδή είμαι φεμινιστής -εκπαιδεύτηκα από γυναίκες-, προβάλλω τη ζωή των γυναικών που έγραψαν ιστορία. Διότι οι γυναίκες γράφουν την ιστορία, συνήθως ανώνυμα· πίσω από μεγάλους άντρες βρίσκεται συνήθως μια γυναίκα. Είναι πραγματίστριες οι γυναίκες, δεν θέλουν αψίδες του θριάμβου, προτομές και μνημεία, όπως οι άντρες. Αν θέλουμε να αλλάξουμε την κοινωνία, πρέπει να παροτρύνουμε τα αγόρια να κοιτάξουν διαφορετικά τα κορίτσια, να τους εξηγήσουμε ότι η εξουσία είναι στα χέρια των γυναικών».
Ο Μπερν έχει τιμηθεί με πολυάριθμα βραβεία, μεταξύ των οποίων, το 2018, και το ευρωπαϊκό Βραβείο Πολιτιστικής Κληρονομιάς Europa Nostra.