Μεγάλωσε τη δεκαετία του ’80 ανάμεσα σε κούτες με βιβλία. Σπούδασε εκδοτική τέχνη στο London College of Printing και σήμερα ο Κώστας Δαρδανός εργάζεται πλάι στον πατέρα του, Γιώργο Δαρδανό, συνεχίζοντας την οικογενειακή παράδοση. Οι Εκδόσεις Gutenberg κλείνουν φέτος ακριβώς 50 χρόνια ζωής και μετρούν 5.000 τίτλους, με εξειδίκευση στα επιστημονικά – πανεπιστημιακά βιβλία και στην κλασική λογοτεχνία.
Φέρνετε κάτι νέο στις εκδόσεις Gutenberg ή απλώς συνεχίζετε το έργο του πατέρα σας;
Με διακρίνει μεγαλύτερη εμμονή στα κλασικά γράμματα.
Οπως τον συνάδελφό σας Αδωνι Γεωργιάδη;
Εκείνος νομίζω ότι δίνει βαρύτητα στην ελληνικότητα και όχι στην ουσία της αρχαίας ελληνικής γραμματείας. Εμάς δεν μας ενδιαφέρει η ελληνικότητα και γι’ αυτό προβάλλουμε περισσότερο τον Νίτσε, που είναι πιο σύγχρονος, παρά τον Πλάτωνα. Αλλωστε ο Πλάτων είναι παγκόσμια παρακαταθήκη.
Η έκδοση ενός βιβλίου είναι πολιτική υπόθεση;
Ο εκδότης δεν εκλέγει κυβερνήσεις. Αλλά, βέβαια, το ποια βιβλία επιλέγω να εκδώσω είναι πολιτική παρέμβαση.
Οι εκδόσεις Gutenberg κλίνουν προς τα αριστερά;
Ο πατέρας μου ήταν εκδότης της «Πρώτης», που τυπωνόταν στον «Ριζοσπάστη». Παραιτήθηκε όταν ο Φαράκος αφαίρεσε το πρωτοσέλιδο για το Τσέρνομπιλ. Αλλά διατηρεί μια αναπόληση του παρελθόντος.
Εσείς;
Δεν θέλω να βόσκω σε συγκεκριμένα μαντριά. Θεωρώ ότι αυτές είναι έννοιες που έπαιξαν έναν ιστορικό ρόλο και τώρα είναι κουφάρια.
Οπότε θα εκδίδατε ευχαρίστως ένα βιβλίο του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη;
Γιατί όχι; Δεν είναι δολοφόνος ούτε πορνογράφος.
Πώς έχει διαμορφωθεί η αγορά μετά την κατάργηση της ενιαίας τιμής βιβλίου;
Εχει αλλοτριωθεί! Οι Γερμανοί δηλαδή, που είναι νεοφιλελεύθεροι, γιατί διατηρούν την ενιαία τιμή; Ή οι Γάλλοι; Καμία χώρα που σέβεται τη γλώσσα της δεν θέλει να καταργήσει την προστασία της τιμής του βιβλίου. Αυτήν τη στιγμή οι αλυσίδες βιβλιοπωλείων πωλούν με 40% έκπτωση και ζητούν από τον εκδότη 50% έκπτωση σε μια νόμιμη διαπλοκή προκειμένου να βάλουν τα βιβλία του στο μαγαζί τους.
Τα μεγάλα βιβλιοπωλεία λειτουργούν όπως τα… σούπερ μάρκετ;
Τη δεκαετία του ’80 είχαμε πάνω από 2.500 βιβλιοπωλεία σε όλη την Ελλάδα. Τώρα έχουν μείνει 40 ποιοτικά βιβλιοπωλεία και γύρω στα 700 που πωλούν χαρτικά και… βατραχοπέδιλα το καλοκαίρι. Πώς να μην κλείνουν βιβλιοπωλεία όταν δίπλα τους ανοίγει μια αλυσίδα που πουλάει τα ευπώλητα με έκπτωση;
Τι πειράζει, εάν ο αναγνώστης αγοράζει φθηνότερα βιβλία;
Χάνουμε τον πλουραλισμό. Η αγορά θέλει μόνο βιβλία που πουλάνε. Αλλά μια γλώσσα αναπτύσσεται όταν εκδίδονται σημαντικά βιβλία σε διάφορους τομείς. Εμείς βγάλαμε τον «ΜακΤιγκ» του Φρανκ Νόρις, που δεν θα βγάλει ποτέ τα έξοδα του!
Τότε γιατί το εκδώσατε;
Η πολιτική μας άποψη είναι ότι, εάν ένα βιβλίο αξίζει, θα βγει και με κόστος.
Αντισταθμίζετε τη χασούρα με ευπώλητα βιβλία;
Ο «Μόμπι Ντικ» πουλάει 600-700 αντίτυπα κάθε χρόνο. Αλλά είναι… long-seller. Ενώ τα best-seller μαζεύουν το ταμείο για ένα διάστημα και μετά δεν τα ξέρει κανένας.
Ανάμεσα στον «Μόμπι Ντικ» και τις «Πενήντα αποχρώσεις του γκρι» δεν υπάρχει και ο Φίλιπ Ροθ;
Δεν είμαι κριτικός λογοτεχνίας. Στην αγγλοσαξονική κουλτούρα, που πλέον έχει επικρατήσει παγκοσμίως, η διαφήμιση αποφασίζει για τα διαμάντια, τα σκουπίδια και για τα ενδιάμεσα. Αλλά εμείς λέμε κάτι απλό: Η ζωή είναι σύντομη. Ποια είναι τα έργα που πρέπει να διαβάσουμε πριν πεθάνουμε; Και αμέσως ξεκαθαρίζει το τοπίο.
Ποια είναι τα έργα που πρέπει όλοι να διαβάσουμε;
Ο Ντοστογιέφσκι, ο Πόε, ο Ντίκενς, ο Πεσόα, ο Σαίξπηρ, ο Ιψεν, ο Νίτσε… Οσοι μιλάνε στην ψυχή του ανθρώπου και του υπενθυμίζουν τον προορισμό του.
Διακατέχεστε από λατρεία για το παρελθόν;
Ποιος λέει σήμερα κάτι καινούργιο; Πείτε μου μια μορφή τέχνης που έχει ανθήσει στη Δύση. Ολα μιμήσεις, ταξινομήσεις και αντιγραφές. Ο Πικάσο έκανε πολιτική παρέμβαση με την Γκουέρνικα. Σήμερα η κατάσταση είναι χειρότερη από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, αλλά κανένας δεν μιλάει. Τα best-seller πουλάνε στη συντριπτική τους πλειονότητα σκοτάδι: επιθυμίες και φόβους, γυναίκες και φόνους.
Με τα ίδια υλικά δεν γράφεται και η υψηλή λογοτεχνία;
Στην υψηλή λογοτεχνία ο αναγνώστης ταυτίζεται με τον πρωταγωνιστή και βιώνει τα πάθη της ψυχής του. Το κοινό που έχουν όλοι οι μεγάλοι δημιουργοί είναι ότι μας λένε ότι έχουμε ευθύνη. Οτι μπορεί να μας συμβούν όλα όσα συμβαίνουν στους ήρωες και ότι κανείς δεν θα μας σώσει. Η λογοτεχνία λειτουργεί ως προπομπός για την ίδια τη ζωή και μας κάνει πολίτες.
Ακόμη και όταν η λογοτεχνία διαβάζεται στο kindle;
Ερευνες δείχνουν ότι όσοι διαβάζουν μυθιστορήματα από ταμπλέτα έχουν παρόμοια συναισθηματικά βιώματα με όσους διαβάζουν βιβλία, αλλά… δεν θυμούνται την πλοκή. Τα e.books δεν είναι βιβλία. Είναι ηλεκτρονικά αρχεία. Η Wikipedia αντικατέστησε τις εγκυκλοπαίδειες και καλά έκανε. Ορθώς αντικαταστάθηκαν και οι τηλεφωνικοί κατάλογοι. Εάν ήταν να αντικατασταθούν και τα βιβλία, θα είχε ήδη συμβεί.
Διαβάζουμε περισσότερο ή λιγότερο από παλιά;
Παλιά υπήρχε μεγαλύτερη φιλομάθεια. Αλλά είναι φυσικό τα παιδιά να μισούν την οντότητα του βιβλίου όταν στο σχολείο είναι παπαγάλοι. Η κουλτούρα της ανάγνωσης είναι μηδενική. Το κράτος δίνει στο ΕΚΕΒΙ εκατομμύρια για να καταγράψει το ποσοστό φιλαναγνωσίας στη χώρα, αλλά δεν δίνει χρήματα για βιβλιοθήκες.
Εχει απαξιωθεί το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου;
Αυτό που πρέπει να γίνει είναι Εθνικό Κέντρο Βιβλιοθηκών. Το σπίτι του βιβλίου είναι η βιβλιοθήκη και όχι το βιβλιοπωλείο. Το βιβλιοπωλείο είναι επιχείρηση. Γι’ αυτό κι εμείς επιμένουμε στις σχολικές και πανεπιστημιακές βιβλιοθήκες που θα στήριζαν εκδότες να βγάζουν ποιοτικά βιβλία με σοβαρές επιστημονικές επιτροπές οι οποίες θα τα έκριναν αμερόληπτα.
Αντί για το ένα και μοναδικό σύγγραμμα για κάθε πανεπιστημιακό μάθημα που ισχύει σήμερα;
Ηταν μια πελατειακή σχέση που κορυφώθηκε πριν από 20 χρόνια όταν κάθε καθηγητής είχε τη φυλλάδα του. Οι εκδόσεις Gutenberg έφεραν μια καινοτομία σε αυτό το σύστημα. Μεταφράσαμε με τεράστιο κόστος συγγράμματα από τους καλύτερους εκδοτικούς οίκους -Cambridge, Oxford, Yale, Harvard, ΜΙΤ- και πιστεύουμε ότι σήμερα η Ελλάδα είναι σε ισάξιο επίπεδο σε σχέση με το εξωτερικό.
Είστε όμως εν τέλει μια κρατικοδίαιτη επιχείρηση;
Θα μπορούσαμε να είχαμε αρμέξει το κράτος και να βγάζουμε περισσότερα χρήματα. Ενώ εμείς οικειοθελώς καταργήσαμε τις υπερπολυτελείς εκδόσεις και μειώσαμε τις τιμές μας.
Σας έχει ζητηθεί μίζα για να αναλάβετε κάποια δουλειά;
Δεν θέλουμε να το κάνουμε.