Ο Νικόλαος Πατσόπουλος είναι επίκουρος καθηγητής στο Τμήμα Νευρολογίας του Brigham & Women’s Hospital στο Harvard Medical School. Ειδικεύεται στη Στατιστική Γενετική Νευρολογικών και Αυτοάνοσων Νοσημάτων, κυρίως της σκλήρυνσης κατά πλάκας.
Πότε νιώσατε τελευταία φορά υπερήφανος ως Ελληνας;
Οταν φίλος συνταξιούχος μαθηματικός συγκέντρωσε μέσω facebook το ποσό που χρειαζόταν η αποστολή της ελληνικής ομάδας στη Μαθητική Ολυμπιάδα Μαθηματικών, μετά την ανακοίνωση της αδυναμίας του υπουργείου. Τελικά τον πρόλαβε για λίγες ώρες το Ιδρυμα Ωνάση. Είμαι βέβαιος ότι υπήρξαν παρόμοιες πρωτοβουλίες από αρκετούς Ελληνες κι ελπίζω αυτές οι αυθόρμητες ενέργειες να οργανωθούν και να λειτουργούν προληπτικά, π.χ. μέσω υποτροφιών, και όχι σαν τελευταίο καταφύγιο.
Σε τι σας έκανε καλύτερο η διεθνής εμπειρία σας;
Στο να κάνω μεγαλεπήβολα σχέδια και να τα εκτελώ. Στο να αντιληφθώ πως οτιδήποτε μπορεί να επιτευχθεί με σωστό σχεδιασμό, κατάλληλους ανθρώπους και διάθεση για δουλειά. Επίσης, ότι ο σεβασμός στους νόμους και τους κοινωνικούς κανόνες είναι κάτι αυτονόητο.
Τι πιο πολύτιμο σας έδωσε η ελληνική παιδεία;
Το αξιακό μου σύστημα, την εκτίμηση και το σεβασμό στην ιστορία μας και το υπερήφανο «βάρος» να σταθώ αντάξιος των προγόνων μου. Στο ελληνικό σύστημα παιδείας οφείλω τη δωρεάν μόρφωση, χωρίς την οποία θα είχα διαφορετική πορεία, η οποία μου έδωσε κάποιους φωτισμένους δασκάλους και τη συνεχή πρόκληση να ανοίγω το δρόμο προς την επιτυχία παρά τις όποιες αντιξοότητες.
Πού υπερέχουμε και σε τι υστερούμε ως Ελληνες;
Δυστυχώς, πλέον υπερέχουμε σε λιγοστά, κυρίως στο φιλότιμο και τη φιλοξενία, ενώ σε πολλούς τομείς έχουμε επιδείξει απαράμιλλη αδράνεια.
Πώς θα γίνει πιο ανταγωνιστικό το ελληνικό πανεπιστήμιο;
Με ριζικές αλλαγές και τομές. Πάνω απ’ όλα με ένα ξεκάθαρο σύστημα αξιών και προτεραιοτήτων. Με πλήρη αποκοπή από το κομματικό κράτος σε όλα τα επίπεδα και αυτοδιοίκηση με συμμετοχή της κοινωνίας και των επιτυχημένων αποφοίτων. Με όραμα, βραχυπρόθεσμο και μακροπρόθεσμο σχεδιασμό και ξεκάθαρους στόχους. Με συμμετοχή στο παγκόσμιο γίγνεσθαι μέσω διδασκαλίας στα Αγγλικά, διεθνών προγραμμάτων σπουδών και συνεργασιών με ξένα πανεπιστήμια.
Τι θα κάνατε για να δώσετε ώθηση στην ελληνική καινοτομία;
Η απλοποίηση διαδικασιών και νομοθεσίας και η διευκόλυνση πρόσβασης σε πληροφορίες και πόρους είναι επιτακτικές. Η καινοτομία ήταν κινητήριος μοχλός του ελληνισμού. Ο Ελληνας είναι ακόμη καινοτόμος, αλλά περισσότερο σε ξένες χώρες με λειτουργικούς κανόνες και δίκτυα υποστήριξης σε όλα τα στάδια.
Η έννοια της αριστείας πού εκφράζεται στην Ελλάδα;
Κυρίως μέσω της απουσίας της – οι λιγοστές νησίδες αριστείας είναι είτε σε πλήρη εγκατάλειψη ή -ακόμη χειρότερα- υπό πόλεμο.
Τι ουσιαστικό μπορεί να δώσουν στη χώρα οι διακεκριμένοι του εξωτερικού;
Να ανοίξουν διαύλους επικοινωνίας με τα ελληνικά πανεπιστήμια, τις επιχειρήσεις και την κοινωνία. Να μεταλαμπαδεύσουν την επιθυμία της διάκρισης και της παγκόσμιας πρωτοπορίας, αποτελώντας δεξαμενή ιδεών και κομμάτι μιας μη κρατικής στρατηγικής επένδυσης πνευματικού κεφαλαίου.
Τι θα συμβουλεύατε έναν συνάδελφό σας που παραμένει και βιώνει την ελληνική πραγματικότητα;
Κουράγιο κι υπομονή. Επειτα, να σταθμίσει τους παράγοντες που συμβάλλουν στην ευτυχία του κι εάν αυτή βρίσκεται μόνο στην Ελλάδα, τότε να εντοπίσει μικρά καθημερινά πράγματα που μπορεί να καλυτερεύσουν την κοινωνία – ο ίδιος να γίνει παράδειγμα προς μίμηση. Εάν πάλι σκέφτεται το εξωτερικό, τότε οι δρόμοι είναι πολλοί, όπως και οι επιλογές.
Βγήκε κάτι θετικό από την κρίση – και ποιο είναι;
Ισως το μόνο θετικό να είναι ότι τα νέα παιδιά δεν θα γαλουχηθούν με την υπόσχεση της «καριέρας» στο δημόσιο. Η μόνη ελπίδα στην κρίση αξιών που υπονομεύει την ελληνική κοινωνία για ολόκληρες γενιές είναι η συστηματική καταπολέμησή της.
Με τι προϋποθέσεις θα γυρίζατε στην πατρίδα;
Ως μέλος ομάδας φιλελλήνων που θα καλούνταν να οδηγήσουν τη χώρα στην πρωτοπορία με σχέδιο τριαντακονταετίας. Ισως αύριο το πρωί. Ισως ποτέ.
Ποια ελληνική συνήθειά σας κρατήσατε;
Να υπενθυμίζω στους ξένους τις ελληνικές ρίζες λέξεων και δη ιατρικών. Να συζητάω με τους άλλους Ελληνες του εξωτερικού πόσο μας πληγώνει η πατρίδα – οι καπηλευτές της, όχι η ιδέα της.
Ο Ελληνας ήρωάς σας.
Η Ελληνίδα κι ο Ελληνας που μοχθούν καθημερινά για τη μόρφωση και την παιδεία των παιδιών τους, με στόχο την καλυτέρευση του συνόλου, όχι του ατόμου.
Παιχνίδι με τις λέξεις
Τι πιο μικρό ελληνικό αγάπησα.
Τα βότσαλα στην παραλία – να παίζω σε αυτά.
Το πρόσωπο που νοσταλγώ.
Τον πατέρα μου.
Η γεύση που συχνά ανακαλώ.
Τα γλυκά κουταλιού της μητέρας μου.
Η πιο ελληνική μου λέξη.
Αμιλλα.
Τι παίρνω μαζί μου φεύγοντας απ’ την Ελλάδα.
Αναμνήσεις.
Σταθμοί στη ζωή του
1980: Γεννιέται στη Λάρισα.
2004: Πτυχίο Ιατρικής από το Τμήμα Ιατρικής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.
2008: Διδακτορικό στη Γενετική Επιδημιολογία από την Ιατρική Σχολή Ιωαννίνων.
2009: Μετα-διδακτορικό στη Στατιστική Γενετική στο Brigham & Women’s Hospital του Harvard Medical School και στο Broad Institute της Βοστώνης,
στις ΗΠΑ.
2015: Γίνεται επίκουρος καθηγητής στο Τμήμα Νευρολογίας του Brigham & Women’s Hospital στο Harvard Medical School.