Προειδοποιεί ότι ενδεχόμενη ανατροπή της οικονομικής πολιτικής θα προκαλέσει άμεσα νέα κρίση και υπερθεματίζει την άποψη ότι μια επιστροφή στις κακές συνήθειες του παρελθόντος θα ήταν καταστροφική για τη χώρα.
Ο Φραγκίσκος Κουτεντάκης, πρόσωπο των τελευταίων ημερών, εξαιτίας του αμφιλεγόμενου διορισμού του ως νέου συντονιστή στο Γραφείο Προϋπολογισμού του Κράτους στη Βουλή, σε συνέντευξή του στην «Κ», εμφανίζεται «θεσμικός» και επιχειρεί να ανασκευάσει τις αρνητικές εντυπώσεις που προκάλεσαν πρόσφατες δηλώσεις του.
Ετσι, αρνείται ότι η θέση που υποστήριξε την περασμένη Κυριακή στους Δελφούς, υπέρ της απαλλαγής της χώρας από τις «πολιτικές δεσμεύσεις» και ας κοστίσει λίγο παραπάνω, παρέπεμπε σε «πονηρές» σκέψεις και αναγνωρίζει ότι «δεσμεύσεις θα συνεχίσουν να υπάρχουν». Μάλιστα, υπόσχεται ότι στο πλαίσιο των νέων καθηκόντων του θα παρακολουθεί την πορεία των μεταρρυθμίσεων.
Δεν αποποιείται, βεβαίως, την ταυτότητά του. Δηλώνει αριστερός, αλλά και τεχνοκράτης και υποστηρίζει πως όσοι τον επικρίνουν δυσκολεύονται να αποδεχθούν ότι αυτά τα δύο δεν είναι ασυμβίβαστα.
– O διορισμός σας ως συντονιστή του Γραφείου Προϋπολογισμού του Κράτους στη Βουλή επικρίθηκε επειδή προέρχεστε από τον κομματικό μηχανισμό του ΣΥΡΙΖΑ και κατείχατε μια πολιτική θέση, ως γενικός γραμματέας Δημοσιονομικής Πολιτικής. Δεν θα έπρεπε ο επικεφαλής ενός ανεξάρτητου παρατηρητηρίου να επιλέγεται εκτός κομματικών γραμμών; Δεν θα αποτελέσει εμπόδιο στο να συντάσσετε αμερόληπτες εκθέσεις για την οικονομία το γεγονός ότι μέχρι χθες ήσασταν στέλεχος του οικονομικού επιτελείου της κυβέρνησης;
– Θα πρέπει αρχικά να προσδιορίσουμε και να οριοθετήσουμε τον όρο ανεξαρτησία. Στη σύγχρονη προσέγγιση, η ανεξαρτησία ορίζεται από δύο παραμέτρους, μια ex ante θεσμική και μια ex post πρακτική. Η πρώτη παράμετρος είναι ότι ο θεσμός που διορίζει το πρόσωπο ή τα πρόσωπα σε μια ανεξάρτητη αρχή ή ένα ανεξάρτητο παρατηρητήριο δεν έχει το νομικό δικαίωμα να τον ανακαλέσει πριν από τη λήξη της θητείας του. Αυτό διασφαλίζει την ανεξαρτησία του, ότι δεν είναι υποχρεωμένος να κάνει ή να λέει πράγματα αρεστά σε αυτόν που τον διόρισε. Η δεύτερη παράμετρος είναι το έργο που θα κάνει τελικά το πρόσωπο αυτό, στο οποίο έχει διασφαλιστεί η ανεξαρτησία του. Δηλαδή, αν θα τιμήσει ή όχι στην πράξη την ανεξαρτησία του θεσμού. Αυτό βεβαίως δεν μπορεί να κριθεί πριν καν αναλάβει τον ρόλο του.
Γι’ αυτό και στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, στους ανεξάρτητους θεσμούς είναι σχεδόν ο κανόνας να ορίζονται πρόσωπα που έχουν ήδη κάποια παρουσία στην πολιτική. Αντίθετα, η ταύτιση της ανεξαρτησίας με την παρθενόγενεση βρίσκεται στα όρια της αντεπιστημονικής προσέγγισης και τείνει να δημιουργήσει ψευδαισθήσεις περί ύπαρξης μιας και μοναδικής αλήθειας και συγκεκριμένων ανθρώπων που μπορούν να την εκφράσουν.
Κατά τη γνώμη μου, μπορεί να λειτουργήσει ανεξάρτητα κάποιος που διαθέτει την ισχυρή τεχνική βάση και τα αναλυτικά εργαλεία για να μπορεί να «διαβάζει» και να κρίνει την οικονομική πραγματικότητα. Αν μου ζητάτε να αυτοπροσδιοριστώ, θα έλεγα πως είμαι ένας αριστερός τεχνοκράτης. Νομίζω ότι η κριτική που μου ασκήθηκε τις προηγούμενες μέρες είναι από εκείνους που δυσκολεύονται να κατανοήσουν ότι η ιδιότητα του αριστερού μπορεί κάλλιστα να συνυπάρξει με εκείνη του τεχνοκράτη.
– Αλλο αριστερός, άλλο κομματικό στέλεχος. Νομίζω αυτό που σχολιάστηκε αρνητικά στην περίπτωσή σας ήταν ότι είστε κομματικός, όχι απλώς του συγκεκριμένου ιδεολογικού χώρου.
– Δεν νομίζω ότι μπορεί να χαρακτηριστεί κομματικό στέλεχος κάποιος που δεν κατείχε ούτε και διεκδίκησε ποτέ θέση σε κομματικό όργανο.
– Ποια είναι η ατζέντα σας, πού σκοπεύετε να δώσετε προτεραιότητα ως νέος επικεφαλής του Γραφείου;
– Η άμεση προτεραιότητα είναι να συνεχιστεί απρόσκοπτα η συστηματική δουλειά που έχει γίνει μέχρι τώρα με τις περιοδικές εκθέσεις παρακολούθησης των δημοσιονομικών μεγεθών και των ευρύτερων οικονομικών εξελίξεων.
Στο ουσιαστικό μέρος, θα ενισχυθεί η παρακολούθηση της τήρησης του πλαισίου δημοσιονομικής διαχείρισης, το λεγόμενο Public Financial Management, θα καταγράφονται η πρόοδος των μεταρρυθμίσεων και οι αποκλίσεις ή εξαιρέσεις από τους δημοσιονομικούς κανόνες.
Τέλος, θα δοθεί έμφαση στην παρουσίαση των δημοσιονομικών μεγεθών με διαφανή και κατανοητό τρόπο, τόσο τις κοινοβουλευτικές ομάδες όσο και στο ευρύτερο κοινό.
– Την περασμένη Κυριακή, από το Φόρουμ των Δελφών υποστηρίξατε ότι είναι καλύτερα να πάμε σε καθαρή έξοδο από το μνημόνιο, χωρίς προληπτική γραμμή, προκειμένου να απαλλαγούμε από τις «πολιτικές δεσμεύσεις» και ας κοστίσει κάτι παραπάνω. Δεν φοβάστε πως αν ξαναγυρίσουμε στις «κακές συνήθειες του παρελθόντος», όπως είπε και ο κ. Χουλιαράκης, οι συνέπειες θα είναι καταστροφικές για τη χώρα;
– Για την επόμενη μέρα της χώρας και της οικονομίας έχουμε μπροστά μας ένα σημαντικό δεδομένο, την απόφαση που έλαβε το Eurogroup πέρυσι το καλοκαίρι και περιγράφει τη διαδικασία ολοκλήρωσης του ελληνικού προγράμματος. Συμφωνώ απόλυτα ότι μια επιστροφή στις κακές συνήθειες του παρελθόντος θα ήταν καταστροφική για τη χώρα. Στο πλαίσιο αυτό, εκτιμώ ότι η δημοσιονομική πειθαρχία πρέπει να αποτελέσει πεδίο κοινής συμφωνίας τόσο για το πολιτικό προσωπικό της χώρας όσο και για τους κοινωνικούς και παραγωγικούς φορείς. Αλλωστε, το προηγούμενο διάστημα στο Γενικό Λογιστήριο του Κράτους έχουμε δώσει αγώνα στην κατεύθυνση αυτή και εκτιμώ ότι έχουν γίνει μεγάλα και σοβαρά βήματα. Η ανάγνωση της δήλωσής μου με τον τρόπο που περιγράφετε, δηλαδή η ταύτιση της απουσίας πολιτικών δεσμεύσεων προς τρίτους με φαινόμενα ασυδοσίας του παρελθόντος, ουσιαστικά υπονοεί ότι η χώρα και το πολιτικό της προσωπικό αδυνατούν να λειτουργήσουν υπεύθυνα χωρίς κάποιο ειδικό καθεστώς επιτήρησης. Με την τοποθέτησή μου στους Δελφούς ουσιαστικά διαφώνησα με αυτή την άποψη.
– Tότε, ποιες είναι οι «πολιτικές δεσμεύσεις» από τις οποίες θέλετε να απαλλαγείτε;
– Η απαλλαγή από τις πολιτικές δεσμεύσεις έχει την έννοια της ολοκλήρωσης του προγράμματος απέναντι στην παράταση του προγράμματος που συνεπάγεται η προληπτική γραμμή. Προφανώς και η χώρα μας θα συνεχίσει να έχει δεσμεύσεις, όπως κάθε χώρα της Ευρωζώνης και ειδικότερα όσες βγήκαν από παρόμοια προγράμματα.
– Ως οικονομολόγος, τι φοβάστε περισσότερο μετά την έξοδο από το μνημόνιο; Σας ανησύχησε η χαμηλή πτήση της ανάκαμψης το 2018; Πόσο σίγουρος είστε ότι δεν θα βρεθούμε σε νέα κρίση, ιδίως αν δεν συνεχιστούν η συνετή δημοσιονομική πολιτική και η μεταρρυθμιστική προσπάθεια;
– Για να ξεκινήσω από το τέλος, είμαι σίγουρος ότι μια ανατροπή της οικονομικής πολιτικής θα προκαλέσει νέα κρίση και μάλιστα με συνοπτικές διαδικασίες. Από την άλλη πλευρά, υπάρχουν και εξωγενείς παράγοντες, όπως η πρόσφατη αναταραχή των διεθνών αγορών, που αν επεκταθούν και διευρυνθούν θα προκαλέσουν κάμψη της οικονομικής δραστηριότητας. Τέλος, η πρώτη εκτίμηση για την αύξηση του ΑΕΠ το 2017 δεν είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντική, αφού κινήθηκε κάτω από τις επίσημες προβλέψεις, αν και καταγράφεται ως θετικό στοιχείο η σημαντική αύξηση των επενδύσεων. Πάντως, σε γενικές γραμμές φαίνεται να υπερισχύουν οι θετικές προσδοκίες για την ελληνική οικονομία καθώς η δημοσιονομική σταθερότητα διατηρείται, οι ρυθμοί μεγέθυνσης είναι θετικοί και η ανεργία μειώνεται αργά και σταθερά. Βασική προτεραιότητα της οικονομικής πολιτικής για τους επόμενους μήνες θα πρέπει να είναι η προστασία και η ενίσχυση αυτών των θετικών τάσεων.
– Ησασταν ο εισηγητής της 13ης σύνταξης από το υπερπλεόνασμα του 2016, που προκάλεσε εμπλοκή στις διαπραγματεύσεις με τους θεσμούς. Μήπως θα έπρεπε να είχατε κινηθεί διαφορετικά στο θέμα αυτό;
– Οπως τελικά αποδείχθηκε, η τότε αντίδραση των θεσμών ήταν προσχηματική, αφού δεν υπήρχε κάποιο ουσιαστικό πρόβλημα. Αυτό φάνηκε στο τέλος του 2017, που διανεμήθηκε το κοινωνικό μέρισμα με πλήρη συμφωνία από την πλευρά τους. Δεν γνωρίζω να υπάρχει άλλος τρόπος να περιοριστεί η δημοσιονομική υπεραπόδοση εκτός από μια έκτακτη δαπάνη στο τέλος του έτους αναφοράς, όταν θα υπάρχουν και αξιόπιστες προβλέψεις για το τελικό αποτέλεσμα.
– Ποια είναι η άποψή σας για τα υπερπλεονάσματα; Δεν είναι μια αστοχία της δημοσιονομικής διαχείρισης, και μάλιστα αρκετά μεγάλη που στερεί πόρους από την ανάπτυξη, μέσω της υπερφορολόγησης; Γιατί επιτρέψατε να συμβεί αυτό;
– Πράγματι, τα υπερπλεονάσματα είναι μιας μορφής αστοχία με αρνητική επίπτωση στην οικονομική δραστηριότητα. Οδηγηθήκαμε σε αυτά λόγω των εσφαλμένων προβλέψεων κάποιων εκ των θεσμών, που υποτίμησαν την απόδοση των δημοσιονομικών μέτρων. Αν υπήρχε περισσότερη εμπιστοσύνη στις προβλέψεις της ελληνικής πλευράς, πιθανότατα να είχαν ληφθεί λιγότερα μέτρα και να είχαν επιτευχθεί μικρότερα πλεονάσματα.
«Η ΤτΕ είναι ανεξάρτητη»
Ουδείς αμφισβήτησε την ανεξαρτησία της κεντρικής τράπεζας, υποστηρίζει ο κ. Κουτεντάκης αναφορικά με τη διαφωνία του με τον κ. Στουρνάρα για την προληπτική γραμμή, που εκφράστηκε στη γενική συνέλευση της Τράπεζας
της Ελλάδος.
– Δεν αναγνωρίζετε ότι ο κ. Στουρνάρας έχει το δικαίωμα, ως ανεξάρτητος κεντρικός τραπεζίτης, να λέει την άποψή του;
– Στην πρόσφατη γενική συνέλευση της Τράπεζας της Ελλάδος, υπήρξε η δημόσια αντιπαράθεση επιχειρημάτων ανάμεσα στον ανεξάρτητο διοικητή της και στον εκπρόσωπο του Δημοσίου. Αυτό είναι το γεγονός, και η ανάγνωσή του με όρους αμφισβήτησης του δικαιώματος ή απόπειρας φίμωσης των διαφορετικών απόψεων εκτιμώ ότι όχι μόνο δεν προσφέρει τίποτα στον δημόσιο διάλογο αλλά και δαιμονοποιεί τις όποιες διαφωνίες. Ουδείς αμφισβήτησε τη θεσμικά κατοχυρωμένη ανεξαρτησία της κεντρικής τράπεζας, όπως και ουδείς –φαντάζομαι– αμφισβητεί το δικαίωμα του Δημοσίου να εκφράσει τη δική του άποψη διά μέσου του εκπροσώπου του.