Αν κάτι έκανε ξεκάθαρο η πανδημία της Covid-19, είναι ότι οι επιχειρήσεις και οι οργανισμοί, προκειμένου να παραμείνουν πιστοί στο όραμά τους και να πετύχουν στην αποστολή τους, πρέπει να προσαρμόζονται σε ό,τι κι αν τους τύχει. Όταν όμως πρέπει να προσαρμοστεί ο οργανισμός, φυσικό είναι όλα τα μάτια να στρέφονται στον ηγέτη: τι θα κάνει, πώς θα συμπεριφερθεί, ποιες αποφάσεις θα πάρει, ποιες επιλογές του θα αποδειχθούν επιτυχημένες και ποιες όχι;
Ένα βασικό χαρακτηριστικό του ηγέτη, ικανό να τον υποστηρίξει και να του «δείξει τον δρόμο» σε έναν «VUCA» κόσμο (ευμετάβλητo, αβέβαιο, περίπλοκο και ασαφή), σαν την κατάσταση που προέκυψε με πάταγο στην περίπτωση της Covid-19 και αναμένεται να κυριαρχήσει στο μέλλον, είναι η ευελιξία. Κόντρα στην «κοινή λογική» που λέει ότι ο ηγέτης πρέπει να είναι στιβαρός, σταθερός, σίγουρος, να τα ξέρει όλα και να είναι πάντα ικανός για τις σωστές αποφάσεις, ο ευέλικτος ηγέτης γνωρίζει ότι δεν γνωρίζει τίποτα (καθώς, ό,τι και να γνωρίζει σήμερα, αυτό σίγουρα αύριο θα αξίζει πολύ λιγότερο – αν αξίζει και τίποτα δηλαδή), αφουγκράζεται την εποχή του (κυρίως μέσω των συνεργατών του, καθώς μόνος του δεν είναι δυνατόν να παρακολουθεί τα πάντα) και αποφασίζει… αφήνοντας τους άλλους να αποφασίζουν.
Για να γίνει ευέλικτος ο ηγέτης, είναι απαραίτητο να διαμορφώσει έναν νέο τρόπο σκέψης. Να απομακρυνθεί από το μοντέλο που τον θέλει συνεχώς να «δίνει εξετάσεις» και να πρέπει να είναι πάντα σωστός! Να δει την ηγετική ικανότητα ως μια ποιότητα η οποία μπορεί να αναπτυχθεί – και να την αναπτύξει! Με άλλα λόγια, πρέπει να προσεγγίζει πλέον την ηγεσία και τις προκλήσεις της όχι με ένα fixed, αλλά με ένα growth mindset.
Κυρίαρχο ρόλο σε αυτόν τον νέο «τρόπο σκέψης» παίζει η πεποίθηση (belief) ότι η ηγετική ικανότητα μπορεί να αναπτυχθεί. Η «ηγεσία» δεν είναι κάτι το οποίο απλώς έχουμε ή δεν έχουμε, κάτι με το οποίο ή γεννιόμαστε με αυτό ή το χάνουμε για πάντα. Αντιθέτως, όλοι μπορούμε να γίνουμε «καλοί» ηγέτες, αρκεί να το προσπαθήσουμε με τον σωστό τρόπο! Ένα από τα βασικά αποτελέσματα αυτής της νέας προσέγγισης είναι ότι ο ηγέτης δεν αντιλαμβάνεται πλέον την αποτυχία ως αποδοκιμασία και ένδειξη ανικανότητας άσκησης ηγεσίας. Η αποτυχία γίνεται τώρα πολύτιμο μάθημα, εμπειρία ανυπολόγιστης αξίας, καθώς μπορεί να του διδάξει, με πολύ απτά παραδείγματα μάλιστα, τι πρέπει να κάνει και τι να αποφεύγει. Ακολούθως, αλλάζουν οι στόχοι του: στόχος πλέον του ηγέτη δεν είναι να μη φανεί κακός/αποτυχημένος,, αλλά το πώς θα αναπτυχθεί και θα γίνει ακόμη καλύτερος ηγέτης. Έτσι, τώρα, όχι μόνο δεν αποφεύγει, αλλά, αντίθετα, αποζητά τις εμπειρίες-προκλήσεις που θα τον βοηθήσουν να αναπτυχθεί χωρίς να υπάρχει καν η λέξη «αποτυχία» στο κάδρο. Και τέλος, η προσπάθεια παύει να είναι κάτι κακό: καλός ηγέτης δεν είναι απαραίτητα αυτός που αισθάνεται άνετα να ηγείται ή εκείνος που το να είναι ηγέτης «του έρχεται εύκολο». Η ηγεσία δεν είναι ένα φυσικό ταλέντο, προσβάσιμο μόνο από κάποιους από τη φύση τους ευλογημένους. Απεναντίας, η σκληρή προσπάθεια γίνεται πλέον ένα παράσημο το οποίο περήφανα φέρει ο ηγέτης, καθώς αποδεικνύει ότι αυτός νοιάζεται: τον ενδιαφέρει πραγματικά και προσπαθεί σκληρά για να γίνει ο καλύτερος ηγέτης που μπορεί να γίνει, για τον εαυτό του και τους άλλους.
Η φετινή «συγκομιδή» των εταιρειών Best Workplaces μας δίνει αρκετά υπέροχα παραδείγματα ευέλικτων ηγετών με αναπτυξιακό τρόπο σκέψης, οι οποίοι όχι μόνο δεν «τα ’χασαν» μπροστά στην κρίση, αλλά, απεναντίας, τη χρησιμοποίησαν δημιουργικά για να ισχυροποιήσουν τους οργανισμούς τους, να βελτιώσουν τον τρόπο λειτουργίας τους και να επαναπροσδιορίσουν τους στόχους τους, για να είναι πλέον ικανοί να ατενίζουν το μέλλον με περισσότερη αισιοδοξία, έτοιμοι να εκμεταλλευτούν κάθε ευκαιρία που αυτό θα τους φέρει.
Πρώτα απ’ όλα, τα βασικά. Αφενός προσπάθησαν να βάλουν ένα πλαίσιο στη νέα πραγματικότητα που θα τους βοηθούσε να προσεγγίσουν και να ερμηνεύσουν δημιουργικά τη νέα κατάσταση, χωρίς δεσμεύσεις και κοντόφθαλμες βεβαιότητες: στρατηγικά σχέδια και στόχοι άλλαξαν «εν μια νυκτί», απλώς γιατί έτσι έπρεπε να γίνει. Και αφετέρου, φυσικά, έθεσαν ως αδιαπραγμάτευτη προτεραιότητα την υγεία και την ασφάλεια των συνεργατών τους. Μετά εμπιστεύτηκαν τους ανθρώπους τους: επέτρεψαν –ή ακόμη καλύτερα: προέτρεψαν– τους εργαζομένους να δουλέψουν από το σπίτι πέρα και πάνω από τα όρια που έθεταν οι κυβερνητικές αποφάσεις, χωρίς επόπτευση και έλεγχο ωρών εργασίας, με εμπιστοσύνη για το αποτέλεσμα, γιατί ήξεραν ότι οι εργαζόμενοι θα κάνουν, σε αυτή τη δύσκολη περίσταση, το καλύτερο για την εταιρεία – γιατί αυτό θέλουν να κάνουν και όχι γιατί κάποιος τους το επιβάλλει. Αναγνώρισαν και ικανοποίησαν τις αυξημένες ανάγκες των συνεργατών τους: από προγράμματα ψυχολογικής υποστήριξης και ενημερωτικές εκδηλώσεις για την Covid-19 μέχρι προτάσεις δημιουργικής απασχόλησης για τα παιδιά των εργαζομένων στο σπίτι. Προώθησαν μια αίσθηση συνέχειας και «νέας κανονικότητας»: οι συναντήσεις μετατράπηκαν από «φυσικές» σε «ηλεκτρονικές» και συνεχίστηκαν με το ίδιο πρόγραμμα, συχνότητα και συμμετέχοντες όπως και πριν. Δεν ξέχασαν να διασκεδάσουν: γενέθλια γιορτάστηκαν διαδικτυακά και διαγωνισμοί φωτογραφίας έγιναν μέσω ηλεκτρονικών εφαρμογών.
Νοιάστηκαν: υπενθύμισαν τον κίνδυνο burnout λόγω των συνθηκών τηλεργασίας, επέβαλαν διαλείμματα για μεσημεριανό φαγητό (με την οικογένεια ή συναδέλφους) ή την απαγόρευση επικοινωνίας το απόγευμα και ρώτησαν τους εργαζομένους αν χρειάζονται άδεια. Και βέβαια, ανέλαβαν το κόστος: όχι μόνο δεσμεύτηκαν ότι δεν θα απολυθεί κανένας εργαζόμενος για το διάστημα της κρίσης, όχι μόνο δεν προχώρησαν σε μειώσεις μισθών ή περικοπές παροχών, αλλά και, σε αρκετές περιπτώσεις, δεσμεύτηκαν ακόμη και για την κανονική καταβολή του μπόνους, παρά το ότι, λόγω της νέας κατάστασης, οι στόχοι φάνταζαν πλέον ανέφικτοι.
Χωρίς αμφιβολία, οι ηγέτες των Best Workplaces 2021 αποτελούν παραδείγματα ηγεσίας της νέας εποχής.