Τελικά, πόσο θα αλλάξει η τεχνητή νοημοσύνη την καθημερινή λειτουργία μιας επιχείρησης; «Αρκεί να σκεφτούμε ότι το 40% της αύξησης της απασχόλησης η οποία σημειώθηκε από το 1940 μέχρι σήμερα οφείλεται σε επαγγέλματα που δεν υπήρχαν καν το 1940», τονίζει με νόημα στο «Κ-Επιχειρείν» η καθηγήτρια Διοίκησης Επιχειρήσεων στο Harvard Business School Ραφαέλα Σαντούν, προετοιμάζοντας για αλλαγή του χάρτη των δεξιοτήτων οι οποίες θα οδηγήσουν τη δραστηριότητα της αγοράς τα χρόνια που θα ακολουθήσουν. Η ίδια αναλύει την έννοια της επανεκπαίδευσης, τόσο των εργαζομένων όσο και των μάνατζερ που θα τους διαχειριστούν, στη σύγχρονη αγορά εργασίας. Εκ των ων ουκ άνευ, η στοιχειώδης εξοικείωση με τις νέες τεχνολογίες αλλά και με τις κοινωνικές δεξιότητες που θα απαιτηθούν για τη σύνθεση διαφορετικών μορφών τεχνογνωσίας σε ένα όλο και πιο σύνθετο επιχειρηματικό περιβάλλον.
– Τι δουλειές, ή αλλαγές σε υφιστάμενες θέσεις εργασίας, φέρνει το «μπουμ» της τεχνητής νοημοσύνης;
– Αν και είναι ακόμη λίγο νωρίς για να γνωρίζουμε με βεβαιότητα ποια νέα επαγγέλματα δημιουργούνται, μπορούμε να εξαγάγουμε ορισμένα συμπεράσματα με βάση τα προηγούμενα τεχνολογικά κύματα, όπως η επανάσταση του ICT (σ.σ. Tεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνίας). Αν κοιτάξουμε τι συνέβη στο παρελθόν, θα πρέπει να περιμένουμε τρεις δυνάμεις οι οποίες θα «παίξουν» ταυτόχρονα στην αγορά.
• Ορισμένες εργασίες θα είναι αυτοματοποιημένες, δηλαδή όσες μπορούν πλέον να κωδικοποιηθούν και άρα να αυτοματοποιηθούν. Σε αντίθεση με τα προηγούμενα τεχνολογικά κύματα, η τεχνητή νοημοσύνη έχει πλέον τη δυνατότητα αυτοματοποίησης ενός πολύ ευρύτερου φάσματος γνωστικών εργασιών –βλ. καθοδήγηση για μαθητές, υποστήριξη για πελάτες κ.ο.κ.– οι οποίες αποτελούν προνόμια των «λευκών κολάρων» και των θέσεων εργασίας υψηλών δεξιοτήτων. Αυτό σημαίνει ότι τα επαγγέλματα στα οποία οι προσφάτως αυτοματοποιημένες εργασίες έχουν υψηλό μερίδιο μπορούν να αλλάξουν πλέον δραματικά και ορισμένες θέσεις ενδέχεται πράγματι να καταργηθούν – βλ. copy-editors (σ.σ. συντάκτες αντιγραφής).
• Ορισμένες υπάρχουσες εργασίες θα συμπληρωθούν από την τεχνητή νοημοσύνη: για παράδειγμα, η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να μειώσει δραματικά την αξία της σύνοψης των πληροφοριών που απαιτούνται για την υποστήριξη της λήψης αποφάσεων – τα επαγγέλματα που θα απαιτούν ακόμη τη λήψη αποφάσεων από ανθρώπους, όπως ορισμένες ειδικότητες στην ιατρική, θα ωφεληθούν ιδιαίτερα από αυτήν την εξέλιξη.
• Θα δημιουργηθούν ορισμένα νέα καθήκοντα: για παράδειγμα, το επάγγελμα του prompt engineer (σ.σ. η άμεση μηχανική είναι η διαδικασία διάρθρωσης κειμένου το οποίο μπορεί να γίνει κατανοητό από ένα μοντέλο δημιουργικής Τεχνητής Νοημοσύνης). Αρκεί να σκεφτούμε ότι το 40% της αύξησης της απασχόλησης η οποία σημειώθηκε από το 1940 μέχρι σήμερα οφείλεται σε επαγγέλματα που δεν υπήρχαν καν το 1940. Αντίστοιχα, εδώ θα υπάρξουν πολλά νέα επαγγέλματα, που θα προκύψουν από νέες δέσμες καθηκόντων.
– Σε ποιους τομείς εντοπίζετε τις ανάγκες επανακατάρτισης του εργατικού δυναμικού; Ποιες δεξιότητες χρειάζεται να έχουν οι εργαζόμενοι σήμερα;
– Για τα άτομα που βρίσκονται εκτός αγοράς εργασίας, η κατάρτιση θα πρέπει να στοχεύει στη γρήγορη και αποτελεσματική εκπαίδευση σε συγκεκριμένα επαγγέλματα που έχουν υψηλή ζήτηση και μπορούν να προσφέρουν αξιοπρεπείς μισθούς – αυτό έχει τη δυνατότητα να φέρνει άμεση ανακούφιση στα άτομα εκτός αγοράς εργασίας, υπό την έννοια ότι τα εκθέτει σε μεγαλύτερες ευκαιρίες για μάθηση και κινητικότητα, εντός και μεταξύ των επιχειρήσεων. Πολλές από αυτές τις θέσεις εργασίας έχουν ψηφιακή διάσταση – για παράδειγμα, ακόμη και σε τομείς όπως οι κατασκευές, υπάρχει ανάγκη για άτομα που είναι σε θέση να χειρίζονται μηχανήματα νέας τεχνολογίας. Αυτό βεβαίως δεν αποτελεί εγγύηση για μια διά βίου εργασία, καθώς θα υπάρχει ανάγκη συνεχούς αναβάθμισης των δεξιοτήτων – γι’ αυτό και είναι πολύτιμα τα προγράμματα επανεκπαίδευσης που περιλαμβάνουν αυτές τις δεξιότητες μετα-μάθησης.
Το 40% της αύξησης της απασχόλησης η οποία σημειώθηκε από το 1940 μέχρι σήμερα οφείλεται σε επαγγέλματα που δεν υπήρχαν καν το 1940.
Για όσους έχουν ήδη δουλειά, νομίζω ότι πρέπει πραγματικά να σκεφτούμε τουλάχιστον τον βασικό ψηφιακό εγγραμματισμό και ιδανικά την εκπαίδευση που διδάσκει στους ανθρώπους πώς να αλληλεπιδρούν με την τεχνητή νοημοσύνη. Είναι πολύ πιθανό πλέον πολλά επαγγέλματα να αφορούν κάποιες εργασίες οι οποίες θα σχετίζονται με την τεχνητή νοημοσύνη και άρα αξίζει τον κόπο τουλάχιστον να εξοικειωθούμε με αυτήν την προοπτική.
Για τους ανθρώπους που διαθέτουν ήδη βαθιές τεχνικές δεξιότητες, μια κατάρτιση η οποία είναι απαιτητική, αλλά μπορεί να έχει πραγματικά μεγάλο αντίκτυπο, αφορά την εκπαίδευση σε κοινωνικές δεξιότητες για τη διαχείριση ομάδων που ενέχουν διαφορετικές τεχνογνωσίες, συμπεριλαμβανομένων των ομάδων ανθρώπινης τεχνητής νοημοσύνης (σ.σ. τεχνητή νοημοσύνη η οποία μαθαίνει από τον άνθρωπο και τη συνεργασία, εστιάζοντας σε αλγόριθμους που αφορούν ένα ευρύτερο σύστημα με επίκεντρο τον άνθρωπο). Αυτές οι δεξιότητες θα διαδραματίσουν εξέχοντα ρόλο στον εργασιακό χώρο και μπορούν να προσθέσουν πραγματικά μεγάλη αξία.
– Στην πράξη, έχουν συνειδητοποιήσει οι επιχειρήσεις την ανάγκη να εκπαιδεύσουν το προσωπικό τους; Ή το θεωρούν πολυτέλεια σε μια απαιτητική καθημερινότητα; Εξάλλου, αντίστοιχες διαδικασίες απαιτούν χρόνο και κόστος.
– Υπάρχει σίγουρα μεγάλη ετερογένεια μεταξύ των επιχειρήσεων. Θα έλεγα ότι πολλές εταιρείες ενδιαφέρονται να εκπαιδεύσουν το εργατικό δυναμικό τους, αλλά μόνο ένα μικρό κλάσμα των επιχειρήσεων το κάνει για τον σωστό λόγο και με τον σωστό τρόπο. Συχνά, η κατάρτιση συναντάται ως μια πρωτοβουλία του HR μιας επιχείρησης, αντί να αποτελεί στρατηγική επιλογή η οποία είναι σε θέση να βελτιώσει την παραγωγικότητα, αλλά και να ενισχύσει τη δέσμευση και τη διατήρηση των εργαζομένων. Δεν είναι ότι οι εταιρείες κάνουν σκόπιμα κακές επιλογές. Απλώς η αποτελεσματική εκπαίδευση απαιτεί δέσμευση από την κορυφή. Απαιτεί μια κοινή πεποίθηση για το πώς και γιατί θα πρέπει να υλοποιηθεί. Προϋποθέτει επίσης ένα σωστό σύνολο κινήτρων και οργανωτικών μέσων, ένα αποτελεσματικό αφήγημα που θα κινητοποιήσει το εργατικό δυναμικό, όπως και ένα καλό οικοσύστημα εκπαιδευτών.
– Η επανεκπαίδευση του εργαζομένου είναι το ένα σκέλος της εξίσωσης. Το άλλο αφορά στην επανακατάρτιση των προϊσταμένων τους. Τι δεξιότητες θα χρειάζεται ένας αποτελεσματικός μάνατζερ στο κοντινό μέλλον;
– Αυτό είναι πραγματικά σημαντικό. Στην πραγματικότητα, θα έλεγα ότι η ανανέωση στις δεξιότητες των στελεχών χρειάζεται να γίνει πριν ή έστω ταυτόχρονα με τις δεξιότητες των εργαζομένων. Τα μεσαία στελέχη είναι απαραίτητα για να προσδιοριστεί ο τρόπος με τον οποίο θα παρακινήσουν και θα εμπλέξουν το εργατικό δυναμικό στην κατάρτιση, θα προσλάβουν και θα ενσωματώσουν άτομα που έχουν εκ νέου αποκτήσει δεξιότητες και θα κατανοήσουν την έννοια της συμπληρωματικότητας εντός της ομάδας μεταξύ ανθρώπων και μηχανών. Οι άνθρωποι που θα διαχειριστούν το μέλλον, ένα μέλλον της τεχνητής νοημοσύνης, θα πρέπει να έχουν άνεση με την τεχνολογία. Θα πρέπει επίσης να διαθέτουν ένα σωστό σύνολο κοινωνικών δεξιοτήτων που απαιτούνται αφενός για να διαχειριστούν τα διαφορετικά είδη των εργαζομένων οι οποίοι θα πρέπει να συνεργαστούν, αφετέρου για να βοηθήσουν στην πλοήγηση των επιχειρήσεων με οδηγό τις αλλαγές που θα βιώσουμε τα επόμενα χρόνια.
*Η κ. Ραφαέλα Σαντούν είναι καθηγήτρια της έδρας Charles E. Wilson, Διοίκησης Επιχειρήσεων στο Harvard Business School.
