Θα σπάσει η σιωπή;

Το ελληνικό #ΜeΤoo και η ανάγκη επιχειρήσεις και οργανισμοί να ενσωματώσουν στοχευμένες πολιτικές για την αντιμετώπιση της βίας και της παρενόχλησης στον χώρο εργασίας.

5' 50" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Τον Ιανουάριο του 2021, η συζήτηση για τη σεξουαλική παρενόχληση και βία στην εργασία άνοιξε για τα καλά και στην Ελλάδα. Μετά τη σχετική, δημόσια καταγγελία της Ολυμπιονίκη της Ιστιοπλοΐας Σοφίας Μπεκατώρου, το ελληνικό #MeToo ήρθε να προκαλέσει αναταραχή στα ήδη «φουρτουνιασμένα» νερά της πολιτικής, κοινωνικής και οικονομικής πραγματικότητας, εν μέσω της πρωτόγνωρης παγκόσμιας υγειονομικής κρίσης: της πανδημίας του κορωνοϊού. 

Τι συνιστά σεξουαλική παρενόχληση; Ποιος, τι, πώς, πότε, γιατί τώρα, γιατί όχι τότε; Τι θα γίνει από εδώ και πέρα; Τι σημαίνουν όλα αυτά; Τι μπορούμε να κάνουμε και τι θέλουμε να κάνουμε; Ερωτήματα, ανησυχίες, προβληματισμοί, λεπτομέρειες ήρθαν και συνεχίζουν να έρχονται στο προσκήνιο, να ακούγονται σε τηλεοπτικά πάνελ, να γράφονται σε άρθρα, να συζητούνται στις παρέες, να μας απασχολούν (όχι όλες και όλους με τον ίδιο τρόπο βέβαια), να μας θυμώνουν, αλλά και να μας κάνουν να αναρωτιόμαστε και να αγωνιούμε για την επόμενη ημέρα. 

Οι γυναίκες που βιώνουν σεξουαλική παρενόχληση στον χώρο εργασίας είναι πολλές. Και οι αριθμοί έχουν σημασία, γι’ αυτό το θέμα, το οποίο, μέχρι πρότινος, περισσότερο εμπειρικά γνωρίζαμε και όχι μέσω επικαιροποιημένων στοιχείων που θα μας βοηθούσαν να το τεκμηριώσουμε. Ειδικότερα, δε, σε ζητήματα όπου μύθοι, προκαταλήψεις και βαθιά ριζωμένα στερεότυπα διαιωνίζουν το πρόβλημα και παρεμποδίζουν τη μεταστροφή της κοινής γνώμης, αλλά και τις θεσμικές και πολιτικές αλλαγές. 

Τι λένε οι αριθμοί; 

Σύμφωνα με πρόσφατη πανελλαδική έρευνα της ActionAid για τη σεξουαλική παρενόχληση στην εργασία, με τίτλο «Δεν είναι αυτή η δουλειά μας», το 85% από τις ερωτηθείσες έχουν βιώσει σεξουαλική παρενόχληση στην εργασία τους, αρκετές μάλιστα συστηματικά. Οι μισές από αυτές έχουν παρενοχληθεί από συνάδελφό τους, ενώ περισσότερες από το 1/3 αναφέρουν ως δράστη κάποιον ανώτερο στη διοίκηση. 

Ανησυχητικά είναι και τα συμπεράσματα που προκύπτουν από την έρευνα σχετικά με τις συνέπειες της παρενόχλησης για τα θύματα, αλλά και για το πόσο ασφαλές θεωρούν οι γυναίκες το εργασιακό τους περιβάλλον σε σχέση με το ενδεχόμενο να υποστούν σεξουαλική παρενόχληση: 1 στις 5 γυναίκες αναγκάστηκε, λόγω των επιπτώσεων της παρενόχλησης που δέχτηκε, να παραιτηθεί από την εργασία της, ενώ 1 στις 5 εργαζόμενες δεν είναι βέβαιη για την ασφάλεια του εργασιακού της περιβάλλοντος. 

Αυτοί είναι μόνο ορισμένοι από τους αριθμούς. Ας περάσουμε στην ουσία, σε μύθους δεκαετιών, που έχουν ευνοήσει και επιτρέψει παρενοχλητικές και βίαιες συμπεριφορές, τοξικές κουλτούρες και σιωπή. Σύμφωνα με την ίδια πάντα έρευνα της ActionAid, μόνο το 35% των γυναικών δηλώνουν ότι μίλησαν σε κάποιον ή κάποια για το περιστατικό. Αν σπάσουμε τη σιωπή με νομοθετικό πλαίσιο, πολιτικές και εκπαίδευση, ίσως μπορέσουμε τα καταρρίψουμε αυτούς τους μύθους.

Μύθοι για τη σεξουαλική παρενόχληση

1 «Πρόκειται για παρεξήγηση. Ένα αθώο φλερτ ήταν, συμβαίνουν αυτά σε ένα γραφείο…» 

Πολλά συμβαίνουν σε ένα γραφείο, όμως η σεξουαλική παρενόχληση δεν θα έπρεπε να συγκαταλέγεται σε αυτά. Σύμφωνα με τον νόμο 3896 του 2010, ως σεξουαλική παρενόχληση ορίζεται οποιαδήποτε μορφή ανεπιθύμητης λεκτικής, ψυχολογικής ή σωματικής συμπεριφοράς σεξουαλικού χαρακτήρα, με αποτέλεσμα την προσβολή της προσωπικότητας ενός προσώπου, ιδίως με τη δημιουργία εκφοβιστικού, εχθρικού, εξευτελιστικού, ταπεινωτικού ή επιθετικού περιβάλλοντος. Ενδεχομένως το τελευταίο διάστημα να έχουμε διαβάσει πολλές φορές αυτόν τον ορισμό. Και ίσως να έχουμε αναρωτηθεί –ή να μας έχουν ρωτήσει– αν το τάδε ή το δείνα περιστατικό συνιστά σεξουαλική παρενόχληση. Μια ερώτηση στην οποία λίγο πολύ απαντάει η λέξη-κλειδί «ανεπιθύμητη», που διαχωρίζει το φλερτ από την παρενόχληση και μας φέρνει στον δεύτερο μύθο.

2 «Εκείνη φταίει, είχε δώσει δικαιώματα»

Κάτω από αυτό το επιχείρημα «χωρούν» πολλά μικρότερα. Όπως ότι το θύμα ντυνόταν «προκλητικά» στο γραφείο, είχε πιει παραπάνω σε μια συγκέντρωση συναδέλφων, δέχτηκε να πάει μόνη της ταξίδι με τον συνάδελφο – ή όλα αυτά και άλλα πολλά μαζί. Κανένα από τα παραπάνω δεν συνιστά ένδειξη συναίνεσης σε οποιαδήποτε συμπεριφορά σεξουαλικού χαρακτήρα. Οι γυναίκες, όπως και οι άντρες, έχουν το δικαίωμα να ντύνονται όπως θέλουν και να μπορούν να φερθούν με άνεση στον χώρο της εργασίας τους καθώς και να αποδέχονται τις ευκαιρίες που τους δίνονται για επαγγελματική πρόοδο και εξέλιξη, χωρίς να φοβούνται ότι αυτό τις καθιστά, με οποιονδήποτε τρόπο, ευάλωτες. Yπάρχει ωστόσο συγκεκριμένο προφίλ γυναικών που είναι, σύμφωνα με τα στοιχεία, πιο ευάλωτες; 

3 «Το προφίλ των γυναικών που υφίστανται σεξουαλική παρενόχληση είναι συγκεκριμένο»

Και όμως, να κάτι ακόμα που δεν ισχύει. Σύμφωνα με τη διεθνή βιβλιογραφία, οι νέες και χαμηλού μορφωτικού και κοινωνικού ή/και οικονομικού επιπέδου γυναίκες είναι συχνά πιο ευάλωτες στη σεξουαλική παρενόχληση, λόγω της επισφάλειας της εργασιακής τους θέσης. Από την άλλη, σύμφωνα με έρευνα του FRA (European Union Agency for Fundamental Rights) με θέμα τη βία κατά των γυναικών στα 28 κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης (2014), το 74% και το 75 % των γυναικών που εργάζονται ως ανώτερα και ανώτατα στελέχη, αντίστοιχα, έχουν πέσει θύματα σεξουαλικής παρενόχλησης, ενώ μία στις τέσσερις έχει βιώσει σεξουαλική παρενόχληση στη διάρκεια των δώδεκα μηνών που προηγήθηκαν της έρευνας. Το ποσοστό μπορεί να οφείλεται συνδυαστικά στο ότι οι γυναίκες αυτές διαθέτουν καλύτερη ενημέρωση γύρω από το τι συνιστά σεξουαλική παρενόχληση, αλλά, ταυτόχρονα, στο ότι εκτίθενται «σε περιβάλλοντα και καταστάσεις στα οποία ο κίνδυνος σεξουαλικής παρενόχλησης είναι υψηλότερος». Πάντως, μας οδηγεί στο προφανές: ότι χρειάζονται άμεσες αλλαγές σε αυτά τα περιβάλλοντα. 

Οι επιχειρήσεις και οι οργανισμοί ως φορείς αλλαγής

Μέχρι να επικυρωθεί από τη χώρα μας η Σύμβαση 190 της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας, η οποία δεσμεύει όσα κράτη την υπογράψουν να ενσωματώσουν στοχευμένες πολιτικές για την αντιμετώπιση της βίας και της παρενόχλησης στον χώρο εργασίας, είναι ανάγκη οι ίδιες εταιρείες και οι οργανισμοί να αναλάβουν πρωτοβουλίες, αποδεικνύοντας έμπρακτα ότι η ασφάλεια των ανθρώπων που εργάζονται για λογαριασμό τους και η εξασφάλιση ενός ισότιμου εργασιακού περιβάλλοντος αποτελούν σημαντική προτεραιότητά τους. 

Η ευαισθητοποίηση των στελεχών μιας επιχείρησης στο ζήτημα της σεξουαλικής παρενόχλησης είναι ένα πρώτο, πολύ σημαντικό, βήμα. Η ενημέρωση για την πραγματική διάσταση του προβλήματος, η εκπαίδευση για το τι συνιστά σεξουαλική παρενόχληση και η πρακτική ενασχόληση με το τι απαιτεί η πρόληψή της είναι πρωτοβουλίες που μπορούν να φέρουν το ζήτημα στην κορυφή της ατζέντας ενός οργανισμού και να οδηγήσουν σε πραγματική αλλαγή, που μόνο θετικά αποτελέσματα μπορεί να έχει για όλα τα μέρη.

Ένα ακόμα βήμα που μπορούν, και χρειάζεται, να κάνουν οι επιχειρήσεις και οι οργανισμοί είναι ο σωστός σχεδιασμός και η αποτελεσματική εφαρμογή ενός σαφούς πλαισίου διαχείρισης περιστατικών σεξουαλικής παρενόχλησης, μέσω του οποίου θα μπορούν αυτά να αντιμετωπίζονται τσε τέσσερις βασικούς άξονες: ασφάλεια, εμπιστοσύνη, εχεμύθεια και αποτελεσματικότητα.

Ήταν σαφές προηγουμένως, είναι σαφές και τώρα περισσότερο από ποτέ, ότι οι ηγέτιδες και οι ηγέτες σε όλα τα επαγγελματικά και μη πεδία είναι οι πρώτοι που χρειάζεται να κάνουν τα μικρά και μεγάλα βήματα: να αναγνωρίσουν το τεράστιο εύρος και βάθος της σεξουαλικής παρενόχλησης, να υιοθετήσουν εμπράκτως μια κουλτούρα μηδενικής ανοχής στη βία και να συμμετάσχουν στον σχεδιασμό και στην υιοθέτηση μέτρων και πολιτικών, τα οποία θα υποστηρίζουν τις εργαζόμενες γυναίκες, θα ενθαρρύνουν την κατάρριψη μύθων και προκαταλήψεων που σχετίζονται με την έμφυλη ανισότητα στην επαγγελματική –και όχι μόνο– ζωή και θα βοηθήσουν να σπάσει πια η σιωπή. 

* H Πηνελόπη Θεοδωρακάκου είναι συνιδρύτρια του οργανισμού Women On Top και πιστοποιημένη Personal and Business Coach. Σπούδασε Media Studies στο University of Sussex, έλαβε μεταπτυχιακό στην Επικοινωνία και στις Δημόσιες Σχέσεις από το University of Westminster. 

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή