Από μικρή λάτρευε τα Μαθηματικά. «Είχα τέτοιο πάθος, που στα διαλείμματα των διαβασμάτων μου, για να ξεκουραστώ, έλυνα ασκήσεις!» Όταν τελείωσε το λύκειο, ονειρευόταν να γίνει μηχανικός αεροσκαφών. Αλλά εκείνη την εποχή (δεκαετία του ’80) τα κορίτσια δεν είχαν ακόμη πρόσβαση σε τέτοιες σπουδές. Επέλεξε την Πληροφορική, και ας μην ήξερε καν τι είναι, και ας μην είχε δει ποτέ μέχρι τότε ηλεκτρονικό υπολογιστή. Γιατί; «Επειδή κάποιοι μου έλεγαν ότι δεν θα μπορούσα, ως γυναίκα, να ασχοληθώ με αυτό το αντικείμενο». Χρόνια αργότερα, κάποιοι συνάδελφοί της στο αμερικανικό πανεπιστήμιο Carnegie Mellon όπου δίδασκε, μαθαίνοντας ότι περίμενε το πρώτο της παιδί, της είπαν: «Πάει, κάηκε τώρα η καριέρα σου». Και όμως, διαψεύστηκαν.
Πείσμα και υπερβάσεις. Υπομονή και όραμα. Αισιοδοξία και δίψα για μάθηση. Με αυτά πορεύεται ως τώρα η Αναστασία Αϊλαμάκη, καθηγήτρια Επιστημών Υπολογιστών και Επικοινωνιών στο Ομοσπονδιακό Πολυτεχνείο της Ελβετίας στη Λωζάννη (EPFL) και συνιδρύτρια και διευθύνουσα σύμβουλος της RAW Labs SA, μιας ελβετικής εταιρείας που αναπτύσσει υποδομές ανάλυσης ετερογενών δεδομένων από πολλαπλές πηγές σε πραγματικό χρόνο. Με αυτά και με το ένστικτό της. «Όποτε το ακολούθησα, όλα πήγαν καλά. Όποτε το παράκουσα, έφαγα τα μούτρα μου», λέει γελώντας.
Ας πάρουμε, όμως, τα πράγματα με τη σειρά. Η μητέρα της είναι Κύπρια, από τη Λευκωσία, και πριν παντρευτεί ήταν καλλιτέχνις-σοπράνο. Ο πατέρας της είναι Κρητικός, από τη Ζάκρο Λασιθίου, και εργαζόταν ως τραπεζικός. Η οικογένεια ζούσε στα Χανιά. Τέχνη και οικονομικά, δύο αντίρροπες δυνάμεις ασκούνταν πάνω στην Αναστασία, αλλά τίποτε από τα δύο δεν τη συνάρπαζε. «Οι γονείς μου, όμως, όχι μόνο δεν προσπάθησαν να με τραβήξουν προς τη μία ή την άλλη κατεύθυνση, αλλά και, κυρίως, δεν μου έφραξαν ούτε μία φορά τον δρόμο στην προσπάθειά τους να με προστατεύσουν από τους κινδύνους και τα ρίσκα που ίσως έβλεπαν στις επιλογές τους. Από νωρίς συνειδητοποίησαν ότι ήμουν γεννημένη μηχανικός. Στην πραγματικότητα, αυτό ισχύει για όλες μας».
Βλέπει την απορία στο βλέμμα μου και σπεύδει να μου εξηγήσει: «Καλείτε φίλους για φαγητό στο σπίτι σας; Εγώ τρελαίνομαι – προ κορωνοϊού, εννοείται, γιατί τώρα όλα αυτά έχουν “παγώσει”. Σκεφτείτε να έχετε να ετοιμάσετε φαγητό για δέκα άτομα και ταυτόχρονα να πρέπει να σκουπίσετε, να ξεσκονίσετε, να βάλετε πλυντήριο και, ενδεχομένως, να απαντήσετε και σε μερικά επαγγελματικά emails. Δεν θα οργανώσετε τις δουλειές με τέτοιο τρόπο ώστε να αξιοποιήσετε κάθε λεπτό και όλα να γίνουν στην ώρα τους; Αυτό, το λεγόμενο “parallel processing” είναι η Μηχανική! Και οι γυναίκες είμαστε εξοικειωμένες με αυτό από τα γεννοφάσκια μας. Είμαστε τα πιο αποδοτικά, τα πιο αποτελεσματικά πλάσματα στον πλανήτη!»
Αποφοιτώντας από το Πολυτεχνείο Πάτρας, η Αναστασία Αϊλαμάκη επέστρεψε στα Χανιά. Ασχολήθηκε με τη διαχείριση δεδομένων και το 1990 άρχισε να διδάσκει στο νεοσύστατο τότε Τμήμα Μηχανικών Ηλεκτρονικών Υπολογιστών και Πληροφορικής. Στη συνέχεια έγινε και Νetwork Manager. «Περνούσα ώρες ατελείωτες στα υπόγεια της σχολής. Το domain name του Πολυτεχνείου Κρήτης, το tuc.gr, εγώ το επέλεξα. Ήταν ωραία εκείνα τα χρόνια. Αλλά κάποια στιγμή σταμάτησα να μαθαίνω. Το περιβάλλον δεν με “έτρεφε” άλλο. Ήξερα πως, αν ήθελα να εξελιχθώ και να γίνω καλύτερη, έπρεπε να φύγω…» λέει.
Η διέξοδος προς την άλλη όχθη του Ατλαντικού μάλλον ήταν μονόδρομος. Έφυγε για τις ΗΠΑ, όπου πήρε διδακτορικό στην Επιστήμη Υπολογιστών από το Πανεπιστήμιο του Wisconsin-Madison. Και μολονότι η πορεία της ήταν διαρκώς ανοδική –βρέθηκε να διδάσκει στο φημισμένο Carnegie, ένα από τα κορυφαία πανεπιστήμια που, μαζί με το ΜΙΤ, το Μπέρκλεϊ και το Στάνφορντ, εναλλάσσονται στις πρώτες θέσεις των διεθνών αξιολογήσεων–, η Αμερική δεν της ταίριαζε. «Δεν μπόρεσα να συνηθίσω. Ή, αν θέλετε, η χώρα δεν μπόρεσε να με αφομοιώσει». Μία ακόμα μετακίνηση, ένα ακόμα ρίσκο που πέτυχε: επόμενος σταθμός της, η Ελβετία.
Η πρόκληση του ψηφιακού μετασχηματισμού
Εκεί, η ακαδημαϊκή καριέρα της Αναστασίας Αϊλαμάκη έμελλε να συναντήσει την επιχειρηματικότητα: το 2015, εντός του Ομοσπονδιακού Πολυτεχνείου της Ελβετίας, ίδρυσε την RAW Labs, αναπτύσσοντας μια πλατφόρμα λογισμικού, η οποία μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως εργαλείο ανάλυσης δεδομένων για την υποστήριξη αποφάσεων που λαμβάνουν μεγάλες επιχειρήσεις, μέσα από πολλαπλές και διαφορετικές πηγές παραγωγής αυτών των δεδομένων. Όμως η RAW (το όνομα της πλατφόρμας) έχει εφαρμογές και στην επιστήμη – από την Ιατρική και τη Σεισμολογία μέχρι την Αστρονομία. Αφορμή για τη δημιουργία της; Η έμφυτη περιέργεια της Ελληνίδας καθηγήτριας και η άσβεστη δίψα της για μάθηση. «Έψαχνα ένα ενδιαφέρον πρόβλημα να λύσω. Ένα πρόβλημα που δεν θα με άφηνε να κοιμηθώ τα βράδια, αν δεν έβρισκα τη λύση του».
Σε μια εποχή όπου τα πάντα ψηφιοποιούνται, μεγάλος όγκος δεδομένων παράγεται σε ασύλληπτες ταχύτητες, υποχρεώνοντας έτσι τις επιχειρήσεις να τα διαχειριστούν άμεσα και αποτελεσματικά για να παραμείνουν «ζωντανές» στο ψηφιακό περιβάλλον. Με αυτό το πρόβλημα καταπιάστηκε η Αναστασία.
«Ο ψηφιακός μετασχηματισμός είναι μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι επιχειρήσεις. Απαραίτητη προϋπόθεση για να επιτευχθεί είναι η αποτελεσματική διαχείριση των δεδομένων. Τα δεδομένα αυξάνονται με εκθετικό ρυθμό. Δεν τα χρειαζόμαστε όλα, αλλά σε ποσοστό 10-15%. Ναι, αλλά ποια είναι αυτά που χρειαζόμαστε; Στην RAW Labs ανοίξαμε μια περιοχή η οποία γεφυρώνει το software που διαχειρίζεται τα δεδομένα με το hardware τού πώς κατασκευάζουμε την υπολογιστική υποδομή. Κάτι τέτοιο δεν είχε ξαναγίνει στο παρελθόν, κανείς δεν τα είχε συσχετίσει προηγουμένως. Φτιάξαμε ένα σύστημα πλοήγησης που, με βάση μαθηματικούς ορισμούς για το τι μπορούμε να κάνουμε με κάθε τύπο δεδομένων, συνδυάζει σε πραγματικό χρόνο όλες τις ανάγκες και γράφει εκείνη την ώρα τον απαραίτητο κώδικα: το αποτέλεμα είναι ένα μικρό database σύστημα, το οποίο μπορεί να “τρέξει” μόνο τη συγκεκριμένη αναζήτηση στα συγκεκριμένα δεδομένα – ένα σύστημα που πηγαίνει στα δεδομένα αφού ακούσει την ερώτηση. Έτσι προκύπτουν “έξυπνα δεδομένα”, που μπορούν να δώσουν απαντήσεις ακόμα και στα πιο περίπλοκα θέματα».
Λίγο πριν κλείσουμε την κουβέντα μας, ζητώ από την Αναστασία Αϊλαμάκη να μου δώσει τον δικό της ορισμό της επιτυχίας. «Η πορεία καθενός από εμάς μετριέται μόνο με μία παράμετρο: αν νιώθουμε ευτυχισμένοι με όσα έχουμε, τίποτε άλλο», απαντά. «Γι’ αυτό μου αρέσει να συζητώ με νέους ανθρώπους και να τους βοηθάω να βρουν αυτό που θα τους κάνει όχι επιτυχημένους, αλλά ευτυχισμένους. Πώς το καταλαβαίνω; Θα λάμπουν τα μάτια τους όταν μιλούν γι’ αυτό…»