Kατεδαφίζεται σε μεγάλο βαθμό ο λεγόμενος νόμος Κατρούγκαλου, με αποφάσεις που εκδόθηκαν από την Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας (ΣτΕ), ανοίγοντας τον δρόμο στην κυβέρνηση να νομοθετήσει εκ νέου, με νέο ασφαλιστικό νόμο, ενώ εξαιρετικά σημαντικό είναι το γεγονός ότι οι αποφάσεις του ΣτΕ δεν δημιουργούν οικονομική επιβάρυνση για το δημόσιο ταμείο σε ό,τι αφορά τα παρελθόντα έτη, καθώς δεν έχουν καμία αναδρομική ισχύ.
Οι αποφάσεις της Ολομέλειας του ανωτάτου δικαστηρίου, που φέρουν τη σφραγίδα της αντιπροέδρου του Μαίρης Σαρπ που προήδρευσε σε αυτές, έκριναν στο σύνολό του τον νόμο που ψήφισε η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ το 2016 (4387 του 2016) και ανέτρεψαν βασικούς πυλώνες του, πλην εκείνου που αφορά τη δημιουργία του ΕΦΚΑ. Μόνον ως προς τον ΕΦΚΑ, δηλαδή την υπαγωγή όλων των ασφαλισμένων, μισθωτών, ελεύθερων επαγγελματιών και δημοσίων υπαλλήλων σε έναν ασφαλιστικό φορέα, το δικαστήριο έκρινε τις σχετικές ρυθμίσεις συνταγματικές, κρατώντας εν ζωή μία από τις βασικές αρχιτεκτονικές του λεγόμενου νόμου Κατρούγκαλου.
Ομως, ως προς όλα τα άλλα, επικουρικές συντάξεις, επανυπολογισμός τους, αναπλήρωση συντάξεων και πολλά άλλα, ο νόμος αυτός κατέρρευσε και από χθες που δημοσιεύθηκαν οι σχετικές αποφάσεις δεν ισχύει πλέον.
Η λογική του νόμου να εξισώσει συνταξιούχους πολλών ετών με υψηλές εισφορές με εκείνους που έχουν λιγότερα χρόνια εργασίας και μικρές εισφορές δεν άντεξε στη δικαστική κρίση, καθώς το ανώτατο δικαστήριο έκρινε αντισυνταγματικές τις σχετικές διατάξεις, που οδήγησαν σε περικοπές των επικουρικών συντάξεων για τους συνταξιούχους με μεικτά στη σύνταξή τους πάνω από 1.300 ευρώ. Με την κήρυξη ως αντισυνταγματικής αυτής της ρύθμισης του νόμου Κατρούγκαλου, δημιουργούνται οι προϋποθέσεις για διορθωτικές κινήσεις από την παρούσα κυβέρνηση για εξορθολογισμό των συντάξεων, αλλά και σε σειρά θεμάτων που αφορούν τις εισφορές, τις συντάξεις και γενικότερα τις ασφαλιστικές ρυθμίσεις.
Σημαντική είναι η απόφαση ως προς το σκέλος που αφορά τη βάση για τον υπολογισμό των συντάξεων που λαμβάνεται ως η 31η Δεκεμβρίου του 2014, καθώς η βάση αυτή κρίθηκε συνταγματική με οριακή πλειοψηφία μιας και μόνον ψήφου – 13 υπέρ και 12 κατά. Η απόφαση σχετικά με τη βάση για τον υπολογισμό των συντάξεων οι οποίες στο μεταξύ είχαν μειωθεί στο πλαίσιο των μέτρων δημοσιονομικής προσαρμογής, λύνει πολλά θέματα για διεκδικήσεις αναδρομικών, ενώ επίσης εξαιρετικά σημαντική είναι η απόφαση της Ολομέλειας σε ό,τι αφορά τις εισφορές που πληρώνουν οι ελεύθεροι επαγγελματίες και οι αυτοαπασχολούμενοι.
Πάντως, το γεγονός ότι με τις χθεσινές αποφάσεις της Ολομέλειας του ΣτΕ δεν προσδίδεται σε αυτές κάποια αναδρομική ισχύ είναι εξαιρετικά σημαντικό, καθώς δεν δημιουργείται κανένα δημοσιονομικό κόστος για το παρελθόν, ενώ κλείνει κατά ένα τρόπο και η «κάνουλα» της διεκδίκησης αναδρομικών. Με δύο λόγια, οι αποφάσεις του ΣτΕ έρχονται να συμβάλουν καθοριστικά στη διαμόρφωση ενός υγιέστερου και σωστότερου ασφαλιστικού νόμου που θα βασίζεται σε αναλογιστικές μελέτες και θα συμβάλει στη βιωσιμότητα του ασφαλιστικού συστήματος. Η παρούσα κυβέρνηση μετά τις αποφάσεις αυτές είναι υποχρεωμένη να δρομολογήσει άμεσα τις αναγκαίες νομοθετικές αλλαγές.
Οι αποφάσεις της Ολομέλειας
Οι ρυθμίσεις του νόμου Κατρούγκαλου που κρίθηκαν αντισυνταγματικές ήδη δεν ισχύουν από χθες οπότε δημοσιεύθηκαν οι σχετικές αποφάσεις του ΣτΕ. Τα ειδικότερα θέματα που αφορούν οι αποφάσεις του ανώτατου δικαστηρίου είναι:
ΕΦΚΑ
Κρίθηκε συνταγματική κατά πλειοψηφία η υπαγωγή στον ενιαίο ασφαλιστικό φορέα όλων των ασφαλισμένων, εργαζομένων, συνταξιούχων, αυτοαπασχολουμένων και των δημοσίων υπαλλήλων. Οι σχετικές διατάξεις κρίθηκαν συνταγματικές με βάση τις αρχές της ισότητας και της αναλογικότητας. Το σκεπτικό του δικαστηρίου είναι πως όλοι αντιμετωπίζουν τους ίδιους ασφαλιστικούς κινδύνους (γήρας, ασθένειες, θάνατος). Το δικαστήριο απέρριψε τις προσφυγές των δημοσίων υπαλλήλων που είχαν ζητήσει να μείνουν εκτός ΕΦΚΑ λόγω της ειδικής σχέσης που έχουν με το κράτος, σχέση που διατηρείται και μετά τη συνταξιοδότησή τους. Υπήρξε όμως μειοψηφία ανώτατων δικαστικών που αποφάνθηκαν ότι οι δημόσιοι υπάλληλοι πρέπει να έχουν ξεχωριστό ασφαλιστικό φορέα.
Αυτοαπασχολούμενοι – ελεύθεροι επαγγελματίες
Η Ολομέλεια έκρινε αντισυνταγματικό τον τρόπο υπολογισμού των εισφορών για τους αυτοαπασχολουμένους και τους ελεύθερους επαγγελματίες σε σύγκριση με αυτές που καταβάλλουν οι μισθωτοί, με βάση τις αρχές της ισότητας και της αναλογικότητας. Δηλαδή, έκρινε αντισυνταγματικό το όριο του 20% των εισφορών που προέβλεπε ο λεγόμενος νόμος Κατρούγκαλου, ενώ για τους μισθωτούς το ανάλογο ποσοστό είναι 6% διότι το υπόλοιπο καλύπτεται από τον εργοδότη. Ηδη για τους αυτοαπασχολουμένους και τους ελεύθερους το ποσοστό αυτό είχε μειωθεί με νόμο επί κυβερνήσεως ΣΥΡΙΖΑ, αλλά η απόφαση είναι σημαντική, διότι θέτει τα όρια ενόψει της νομοθέτησης από την κυβέρνηση νέου ασφαλιστικού νόμου.
Επανυπολογισμός συντάξεων
Το δικαστήριο έκρινε συνταγματική με οριακή πλειοψηφία 13 έναντι 12 ψήφων τη διάταξη που ορίζει ως βάση για τον υπολογισμό και επανυπολογισμό των συντάξεων την 31η Δεκεμβρίου του 2014. Η απόφαση είναι σοβαρή διότι το 2014 είχαν ήδη γίνει οι μειώσεις στις συντάξεις με βάση τα πρώτα μνημόνια και σηματοδοτεί δι’ αυτού ότι οι συντάξεις πρέπει και μπορούν να κινηθούν με βάση το 2014 και όχι νωρίτερα. Το δικαστήριο επίσης έκρινε στο θέμα αυτό ότι στον λεγόμενο νόμο Κατρούγκαλου υπάγονται όλοι, και οι παλιοί και οι μελλοντικοί συνταξιούχοι. Ανεξάρτητα από το πότε άρχισαν να εργάζονται. Δηλαδή δεν υπάρχουν πλέον ασφαλισμένοι πολλών ταχυτήτων. Αυτό κρίθηκε στη λογική ότι όλοι πρέπει να επωμιστούν το βάρος για τη βιωσιμότητα του ασφαλιστικού συστήματος, στο πλαίσιο της αλληλεγγύης των γενεών και λοιπά.
Κύριες και επικουρικές
Το δικαστήριο έκρινε κατά πλειοψηφία συνταγματικές τις διατάξεις του λεγόμενου νόμου Κατρούγκαλου σε ό,τι αφορά τις κύριες συντάξεις, διότι είχαν αναλογιστικές μελέτες. Ειδικότερα, είχε γίνει αναλογιστική μελέτη από την αρμόδια Αρχή και επίσης είχε υπάρξει και έγγραφο, που πιστοποιούσε τη σοβαρότητά της από το Διεθνές Γραφείο Εργασίας. Ομως για τις επικουρικές συντάξεις όλο το οικοδόμημα του νόμου Κατρούγκαλου κρίθηκε αντισυνταγματικό, διότι δεν υπήρχαν αναλογιστικές μελέτες, οι σχετικές διατάξεις δεν είχαν επιστημονική υποστήριξη, ήταν στον «αέρα» και, επιπλέον, το μόνο που προσκομίστηκε ήταν μία «μελέτη» ενός ανωτάτου υπαλλήλου του υπουργείου Εργασίας που δεν μπορούσε να θεωρηθεί μελέτη με την ουσιαστική έννοια του όρου. Μετά την κήρυξη ως αντισυνταγματικής της διάταξης για τις επικουρικές, ακυρώνονται οι αποφάσεις για τις επικουρικές που ήδη χορηγούνται, αλλά και γι’ αυτές που μπορεί να χορηγηθούν έως ότου υπάρξει νέος ασφαλιστικός νόμος.
Υπολογισμός επικουρικών
Το δικαστήριο έκρινε κατά πλειοψηφία αντισυνταγματική τη διάταξη για τον υπολογισμό των επικουρικών συντάξεων. Ειδικότερα, κρίθηκε αντισυνταγματική η περικοπή της επικουρικής σύνταξης πάνω από 1.300 ευρώ. Απεφάνθη πως το όριο των 1.300 μεικτά (κύρια, επικουρική και λοιπά) είναι αυθαίρετο και επιπλέον καταφανώς αντισυνταγματική η ρύθμιση και γι’ αυτό και την ακύρωσε. Στο εξής και στο θέμα αυτό πρέπει να υπάρξει νέα ρύθμιση.
Αναπλήρωση συντάξεων
Επίσης, το δικαστήριο κατά πλειοψηφία έκρινε αντισυνταγματικό το ποσοστό αναπλήρωσης των συντάξεων, κυρίως για τις μεγάλες συντάξεις και τους συνταξιούχους που έχουν πολλά χρόνια εργαστεί. Συγκεκριμένα, το ανώτατο πλαφόν αναπλήρωσης 46,8% για 42 χρόνια εργασίας κρίθηκε αντισυνταγματικό.
Το δικαστήριο αποφάνθηκε ότι το κράτος εγγυάται τη χρηματοδότηση του ασφαλιστικού συστήματος σε περίπτωση ανάγκης, ενώ οι σημαντικές αυτές αποφάσεις εκδόθηκαν υπό την προεδρία της αντιπροέδρου Μαίρης Σαρπ και με εισηγητές τους συμβούλους Επικρατείας Σπ. Μαρκάτη, Γεώργιο Τσιμέκα και Αννα Καλογεροπούλου.