Σε πλήρη ετοιμότητα βρίσκονται οι Ενοπλες Δυνάμεις και το σύνολο του μηχανισμού διαχείρισης κρίσεων στην Αθήνα, την ίδια στιγμή που στο παρασκήνιο εξελίσσεται μια εντατική διπλωματική προσπάθεια με επίκεντρο το Βερολίνο, για διαχείριση της κρίσης που είναι σε εξέλιξη για πάνω από ένα μήνα στην Ανατολική Μεσόγειο. Ανάμεσα στο Βερολίνο, τις Βρυξέλλες, την Ουάσιγκτον, την Αθήνα και την Αγκυρα βρίσκονται ανοιχτοί παράλληλοι δίαυλοι μέσω των οποίων γίνεται μια προσπάθεια, που πάντως έως τώρα έχει σημειώσει αρκετά πισωγυρίσματα.
Στην αρχή της κρίσης η Αγκυρα βρήκε ως πρόσχημα για την αποστολή του «Ορούτς Ρέις» την υπογραφή συμφωνίας για οριοθέτηση Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ) ανάμεσα στην Ελλάδα και την Αίγυπτο. Αυτή τη φορά η Αγκυρα φαίνεται ότι αναζητεί διαφορετικό πρόσχημα για τορπιλισμό της διπλωματικής προσπάθειας στην οποία έχει αποδυθεί η Γερμανία υπό τον συντονισμό της καγκελαρίου Αγκελα Μέρκελ και την ενεργό συμμετοχή της Ε.Ε. μέσω του ύπατου εκπροσώπου της Ζοζέπ Μπορέλ. Το πρόσχημα της Αγκυρας σε αυτή τη φάση είναι εκείνο που παρουσιάζει ως «σκληρή» τη στάση της Γαλλίας και του προέδρου της Εμανουέλ Μακρόν, ο οποίος είναι ο μοναδικός Ευρωπαίος ηγέτης που έχει χαρακτηρίσει ανοιχτά την Τουρκία ως χώρα που δεν συμπεριφέρεται ως εταίρος.
Η Αγκυρα στην πραγματικότητα χρησιμοποιεί ένα πολύ παλιό τουρκικό επιχείρημα, καθώς, απευθυνόμενη στην Ε.Ε., ζητεί από τις χώρες που είναι «γεωγραφικά μακριά» από την περιοχή, να μην ασχολούνται με ζητήματα που αφορούν την Τουρκία και την Ελλάδα. Αυτή η παρελκυστική τακτική είναι, πάντως, αντιληπτή όχι μόνο από το Παρίσι, αλλά και από το Βερολίνο ως προσπάθεια αποφυγής ουσιαστικής δέσμευσης για επαφές.
Από την πλευρά της Τουρκίας το αφήγημα της πίεσης προς την Ελλάδα (και την Ε.Ε.) στην Ανατολική Μεσόγειο κατασκευαζόταν όλες τις προηγούμενες ημέρες και μάλιστα εντατικά. Οι στρατιωτικές απειλές ξεκίνησαν κλιμακωτά από τον πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και στη συνέχεια μεταδίδονταν σε διαφορετικό βαθμό έντασης από τους υπουργούς Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου, Εθνικής Αμυνας Χουλουσί Ακάρ, τον εκπρόσωπο του ΑΚΡ Ομέρ Τσελίκ, αλλά και πρόσωπα του στενού προεδρικού κύκλου στο Ακ Σαράι.
Παράλληλα προς τις στρατιωτικές απειλές, η Αγκυρα επιθυμεί να παρουσιάσει την Αθήνα ως «ανεπίδεκτη» διαλόγου, χρησιμοποιώντας την αυστηρή, αλλά συνεπή στάση της Ελλάδας, να αρνηθεί διαπραγματεύσεις στο ΝΑΤΟ εάν νωρίτερα δεν υπάρξουν σημάδια αποκλιμάκωσης, με αποχώρηση του «Ορούτς Ρέις» από την ελληνική υφαλοκρηπίδα.
Μακρόπνοο πλάνο
Στην Αγκυρα, πάντως, φαίνεται ότι υπάρχει συγκεκριμένο, μακρόπνοο πλάνο για τις έρευνες στην Ανατολική Μεσόγειο και ειδικότερα εκείνες που αφορούν τις δραστηριότητες του «Ορούτς Ρέις». Σε ενημέρωση που έκανε σε Τούρκους δημοσιογράφους και ειδικούς, ένας αξιωματούχος του υπουργείου Ενέργειας της γειτονικής χώρας διευκρίνισε ότι τον τελευταίο μήνα το «Ορούτς Ρέις» κάνει έρευνες δύο διαστάσεων (2D). Πρακτικά με αυτόν τον τρόπο επιβεβαιώνεται εν μέρει η επίσημη ελληνική θέση ότι το τουρκικό ερευνητικό δεν έχει ακόμη ξεκινήσει τις τρισδιάστατες έρευνες (3D) στην περιοχή.
Ο ίδιος αξιωματούχος, ωστόσο, είπε ότι αν υπάρχει κάποια περιοχή που πιθανώς κρύβει κάποιες προοπτικές, τότε θα ακολουθήσουν τρισδιάστατες έρευνες και, αν αυτές είναι θετικές ως προς το ενδεχόμενο ύπαρξης φυσικού αερίου, «τότε θα προχωρήσουμε σε γεωτρήσεις. Αυτά είναι τα πιθανά βήματα γι’ αυτή την περιοχή». Ο ίδιος αξιωματούχος αναφερόταν, ακόμη, στην ανάγκη η Τουρκία να προχωρήσει στην άντληση του φυσικού αερίου που βρίσκεται στις περιοχές συμφερόντων της (κατά την Αγκυρα προφανώς), επισημαίνοντας ότι η εισαγωγή ενέργειας κοστίζει ετησίως 44 δισ. δολάρια και είναι ο βασικός αρνητικός συντελεστής στο δημοσιονομικό έλλειμμα της Τουρκίας. Σε λιγότερο εκλεπτυσμένο λόγο, τις επόμενες ημέρες τουρκικές πηγές που αναπαράγονταν από μερίδα του Τύπου της γείτονος, ανέφεραν ότι το «Κανουνί», το τρίτο πλωτό γεωτρύπανο ιδιοκτησίας της Τουρκικής Εταιρείας Πετρελαίων (ΤΡΑΟ), είναι πλέον έτοιμο να δραστηριοποιηθεί.
Η Ευρώπη
Ενόψει της Συνόδου Κορυφής της 24ης και 25ης Σεπτεμβρίου η Ευρώπη βρίσκεται, στην πραγματικότητα, σε στάση αναμονής. Στην Κορσική, ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης είχε μια πρώτη ευκαιρία να αντιληφθεί ότι οι γραμμές στο εσωτερικό της Ε.Ε. έναντι της Τουρκίας είναι διχασμένες. Η Ελλάδα και η Κυπριακή Δημοκρατία τάσσονταν υπέρ των πρωτοβουλιών της Γαλλίας, ενώ η Ισπανία, η Ιταλία και η Μάλτα κινούνταν στη γερμανική γραμμή, με την Πορτογαλία να είναι ελαφρώς ουδέτερη. Κυβερνητικές πηγές ανέφεραν ότι το μήνυμα του πρωθυπουργού προς τους έξι υπόλοιπους ηγέτες της Ευρωμεσογειακής Συνόδου ήταν ότι «χρειάζεται ένας μοχλός πίεσης στην Τουρκία. Θέλουμε να της προσφέρουμε μια ευρωπαϊκή λύση, αλλά πρέπει να γίνει σαφές ότι δεν μπορεί να μας προκαλεί και να μας εκβιάζει. Το ζήτημα αφορά συνολικά την Ευρώπη και η Τουρκία πρέπει να ξέρει ότι αν συνεχίσει, θα συζητηθούν σκληρές κυρώσεις. Αν από την άλλη δείξει καλή διάθεση, υπάρχουν λύσεις που είναι προς το συμφέρον και της Ευρώπης, αλλά και της Τουρκίας».
Οι ίδιες πηγές τόνιζαν ότι ο κ. Μητσοτάκης και ο κ. Μακρόν ήταν απόλυτα σύμφωνοι στα ζητήματα που σχετίζονται με την Τουρκία, κυρίως ως προς την ανάγκη αποκλιμάκωσης από πλευράς της Αγκυρας και την αποστολή αυστηρών μηνυμάτων από την Ευρώπη. Οι δύο άνδρες συζήτησαν εκτενώς και για την αμυντική συνεργασία. Η προμήθεια των 18 μαχητικών «Ραφάλ» οδεύει προς ολοκλήρωση, υποπρογράμματα που αφορούν τα Μιράζ-2000 της Πολεμικής Αεροπορίας προχωρούν, ωστόσο το Παρίσι επιμένει ακόμη στις φρεγάτες.
Εν τω μεταξύ, μήνυμα στήριξης στους ακρίτες αλλά και καμπανάκι στους Ευρωπαίους εταίρους που συνεχίζουν να τηρούν ίσες αποστάσεις μεταξύ
Αθήνας και Αγκυρας, στέλνει με τη σημερινή επίσκεψή της στο Καστελλόριζο η Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου.
Οι ΗΠΑ
Αν και η Ουάσιγκτον έχει ξεκάθαρα παραδώσει τη διαμεσολάβηση στο Βερολίνο, φαίνεται ότι παρακολουθεί τα πράγματα με ανησυχία. Ο Μάικ Πομπέο βρέθηκε χθες στην Κύπρο για να δείξει το ενδιαφέρον των ΗΠΑ, ιδιαίτερα σε μια περίοδο κατά την οποία Ρωσία και Κίνα κινούνται πολύ εντατικά στην Ανατολική Μεσόγειο. Βέβαια, η απουσία άμεσης εμπλοκής των ΗΠΑ δεν σημαίνει ότι οι αμερικανικές κινήσεις δεν συντείνουν στη δημιουργία ενδιαφερουσών περιφερειακών αλλαγών. Μετά τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (ΗΑΕ), την οδό της διπλωματικής εξομάλυνσης στις σχέσεις με το Ισραήλ ακολουθεί και το Μπαχρέιν. Η Ελλάδα έχει οικοδομήσει στενές σχέσεις με τα ΗΑΕ και σε στρατιωτικό επίπεδο, κάτι που προκύπτει από την παρουσία F-16 από τη χώρα του Κόλπου στη Σούδα για σχεδόν ένα μήνα.
Δεν αποκλείεται αυτού του είδους η συνεργασία να επεκταθεί και με χώρες όπως η Σαουδική Αραβία, η πρεσβεία της οποίας στην Αθήνα απέκτησε Ακόλουθο Αμυνας (ΑΚΑΜ) για πρώτη φορά στην πρόσφατη ιστορία της διπλωματικής αποστολής. Με αυτόν τον τρόπο θα επιταχυνθούν εκκρεμότητες όπως η αποστολή πυροβολαρχίας «Πάτριοτ» στη Σαουδική Αραβία, αλλά και πιθανές αντίστροφες κινήσεις, δηλαδή η στάθμευση μαχητικών στην Ελλάδα με αφορμή κάποια άσκηση.
Οι δηλώσεις Εντι Ράμα για την ΑΟΖ
Είναι πασιφανές ότι η προσοχή της Αθήνας είναι στραμμένη στην Ανατολή, ωστόσο υπάρχει κάποια κινητικότητα στο μέτωπο των επαφών με τα Τίρανα για την οριοθέτηση ΑΟΖ. Μετά τις πρόσφατες δηλώσεις του Αλβανού πρωθυπουργού Εντι Ράμα περί μεσολάβησης τρίτης χώρας ή προσφυγή στη Χάγη για την οριοθέτηση ΑΟΖ και τη δημόσια παραδοχή ότι η Ελλάδα έχει το δικαίωμα να επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα στα 12 μίλια, δημιουργήθηκαν ορισμένα ερωτήματα σχετικά με τις προθέσεις των Τιράνων. Ο τέως πρωθυπουργός Σαλί Μπερίσα δήλωσε, πάντως, για ακόμα μια φορά την περασμένη Πέμπτη ότι η συμφωνία για ΑΟΖ του 2009 ακυρώθηκε λόγω των παρεμβάσεων της Τουρκίας. Ο Εντι Ράμα βρέθηκε στην Αγκυρα τις προηγούμενες ημέρες και φαίνεται πως η Τουρκία επαναλαμβάνει αυτές τις πιέσεις, υπό τον φόβο ότι, μετά την Ιταλία και την Αίγυπτο, μία ακόμα χώρα μπορεί να συμφωνήσει σε οριοθέτηση ΑΟΖ με την Ελλάδα.