Στη διαμόρφωση ενός μηχανισμού αποφυγής συγκρούσεων κατέληξαν Ελλάδα και Τουρκία έπειτα από έξι γύρους ανταλλαγής απόψεων των στρατιωτικών αντιπροσώπων των δύο χωρών υπό την αιγίδα του γραφείου του πρόεδρου της στρατιωτικής επιτροπής του ΝΑΤΟ. Την ίδια στιγμή, χθες, έγινε γνωστή η πρωτοκόλληση του τουρκολιβυκού μνημονίου από τον ΟΗΕ, καθώς στις 30 Σεπτεμβρίου, η συμφωνία ανάμεσα στην Αγκυρα και τη διοίκηση της Τρίπολης καταχωρίστηκε στη Γραμματεία των Ηνωμένων Εθνών. Στα έγγραφα περιλαμβάνονται και τα παραρτήματα που αφορούν τους χάρτες οριοθέτησης ΑΟΖ ανάμεσα σε Λιβύη και Τουρκία, και κατευθύνονται προς τη Διεύθυνση Ωκεάνιων Υποθέσεων και Δικαίου της Θάλασσας (DOALOS).
Πρακτικά, η εξέλιξη αυτή σημαίνει ότι η Αγκυρα μπορεί να ισχυριστεί πως και το τελευταίο τυπικό εμπόδιο αναγνώρισης της συμφωνίας της με τη διοίκηση της Τρίπολης έχει υπερκεραστεί και ότι το τουρκολιβυκό μνημόνιο είναι πλέον διεθνής συμφωνία. Είναι, πάντως, αξιοσημείωτη η καθυστέρηση καταχώρισης του τουρκολιβυκού μνημονίου. Συνήθως αυτού του τύπου οι συμφωνίες καταχωρίζονται σε περίοδο 40 ημερών, κάτι που μένει να φανεί αν θα συμβεί και στην περίπτωση της συμφωνίας οριοθέτησης ΑΟΖ ανάμεσα σε Ελλάδα και Αίγυπτο που έχει κυρωθεί από τα Κοινοβούλια και των δύο χωρών.
Διπλωματικές πηγές από την Αθήνα σημείωναν ότι πρόκειται για τεχνική ενέργεια, η οποία «δεν προσδίδει νομιμότητα στα πρωτοκολληθέντα κείμενα, ούτε σημαίνει την αναγνώριση του περιεχομένου από τα Ηνωμένα Εθνη». Οι ίδιες πηγές τόνιζαν ότι η «συμφωνία» είναι «παράνομη και άκυρη, συνήφθη με παράτυπο τρόπο και δεν κυρώθηκε, ως ώφειλε, από τη λιβυκή Βουλή των Αντιπροσώπων, όπως φάνηκε και από την επιστολή του προέδρου της τελευταίας προς τον γ.γ. του ΟΗΕ. Επίσης, η “συμφωνία” αυτή συνήφθη κατά παράβαση της Σύμβασης για το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας».
Ως προς το ζήτημα του «μηχανισμού» του ΝΑΤΟ, την ανακοίνωση έκανε χθες ο γ.γ. Γενς Στόλτενμπεργκ και, επί της ουσίας του ζητήματος, αποτελεί την (εκ νέου) εγκαθίδρυση 24ωρης γραμμής επικοινωνίας ανάμεσα στις δύο χώρες, προκειμένου να αποφευχθεί πιθανό ατύχημα στον αέρα ή στη θάλασσα. «Ο μηχανισμός ασφαλείας μπορεί να βοηθήσει στη δημιουργία χώρου για την εκκίνηση των διπλωματικών προσπαθειών, με στόχο τη διευθέτηση της υπάρχουσας διαφωνίας. Είμαστε έτοιμοι να τον αναπτύξουμε περαιτέρω», δήλωσε, χαρακτηριστικά χθες, ο κ. Στόλτενμπεργκ. Αξίζει να σημειωθεί ότι η Αθήνα πίεζε για ολοκλήρωσή της μετά τη Σύνοδο Κορυφής, κάτι που προφανώς δεν κατέστη δυνατόν.
Στο μικρής έκτασης κείμενο της συμφωνίας, Αθήνα και Αγκυρα δεσμεύονται για «άμεση διαθεσιμότητα 24ωρων γραμμών απευθείας επικοινωνίας μέσω ασφαλών νατοϊκών και διμερών δικτύων επικοινωνίας», ώστε να συζητούνται επείγοντα θέματα που προκύπτουν «από τις στρατιωτικές δραστηριότητες και τους ελιγμούς μας». Αμέσως επόμενο βήμα, μετά τη διευθέτηση και αυτής της εκκρεμότητας, είναι η ανακοίνωση των διερευνητικών επαφών που θα γίνουν στην Κωνσταντινούπολη.
Υψηλοί τόνοι
Οι δηλώσεις των Τούρκων αξιωματούχων δεν δείχνουν πάντως διάθεση μείωσης των υψηλών ρητορικών τόνων. Ο πρόεδρος της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν εξαπέλυσε χθες επίθεση στην Ε.Ε., περιγράφοντάς την ως «αναποτελεσματικό και ρηχό» θεσμό καθώς, κατά την άποψή του, έχει «υποταχθεί» στις απαιτήσεις των «κακομαθημένων» Ελλάδας και Κυπριακής Δημοκρατίας. Ο κ. Ερντογάν για ακόμα μία φορά επιχείρησε να επιρρίψει ευθύνες στην Αθήνα και τη Λευκωσία. «Εναπόκειται στην Ελλάδα και την “ελληνοκυπριακή διοίκηση” είτε να ελαχιστοποιήσουν την ένταση μέσω του διαλόγου είτε να ρίξουν λάδι στη φωτιά», είπε ο κ. Ερντογάν.
Σε ανάλογο τόνο ο υπουργός Εθνικής Αμυνας Χουλουσί Ακάρ ισχυρίστηκε ότι «η Ελλάδα παραβιάζει διεθνείς συνθήκες που προβλέπουν την αποστρατιωτικοποίηση των νησιών, όπως στο νησί Καστελλόριζο που ενώ βρίσκεται σε απόσταση μόλις 2 χλμ. από την Τουρκία απέστειλε στρατιώτες εκεί».