Οι δηλώσεις Ερντογάν επιδιώκουν αφενός να δημιουργήσουν σύγχυση ως προς την πορεία του διαλόγου και αφετέρου να εναντιωθούν σε αυτές του Ελληνα πρωθυπουργού στο πλαίσιο της συνάντησής του με τον πρόεδρο Αναστασιάδη. Ο Ερντογάν δηλώνει ότι δήθεν υπονομεύεται ο διάλογος εάν δεν τηρείται το ξεπερασμένο καθεστώς αποστρατιωτικοποίησης των νησιών. Αυτή η στάση δεν μπορεί να συνδέεται με τις διερευνητικές επαφές και βεβαίως δεν ερμηνεύεται η δήλωση «θα γνωρίσετε τους τρελούς Τούρκους».
Ο Ερντογάν ενοχλείται και από τις δηλώσεις Μητσοτάκη για τις παραμέτρους επίλυσης του κυπριακού ζητήματος. Ο Ελληνας πρωθυπουργός τοποθετήθηκε επί των θέσεων της Ελλάδας για διζωνική – δικοινοτική ομοσπονδία, εκφράζοντας τη ριζική αντίρρηση διαχρονικά για οποιαδήποτε άλλη λύση, όπως αυτή των δύο κρατών που οι Τούρκοι προτείνουν, η οποία όμως αντίκειται στη διατήρηση της εδαφικής ακεραιότητας του νησιού. Αυτές οι απόψεις απηχούν το πνεύμα και την εντολή του Συμβουλίου Ασφαλείας ως προς το πλαίσιο στο οποίο θα κινηθούν οι διαβουλεύσεις και θα υποβληθούν στη συνδιάσκεψη. Οι δηλώσεις Μητσοτάκη, που δεν είχαν στόχο την αντιπαράθεση, προκάλεσαν τη μήνιν του Τούρκου προέδρου γιατί δήθεν υπονομεύεται το πλαίσιο και μάλιστα μιας άλλης διαδικασίας, αυτής των διερευνητικών επαφών.
Βρισκόμαστε πάλι μπροστά σε διελκυστίνδα εμπρηστικών δηλώσεων που γεννούν τον προβληματισμό εάν πράγματι επιχειρείται προσχηματικός διάλογος και παιχνίδι επίρριψης ευθυνών. Και αυτό μετά τόσες προσπάθειες να ανακτηθεί η ελάχιστη συμπεριφορά που εμπεδώνει τις προϋποθέσεις ενός καλόπιστου διαλόγου. Προσχηματικός διάλογος και παιχνίδι επίρριψης ευθυνών υπονομεύουν ριζικά τον διάλογο. Τέτοια τακτική προφανώς δεν αφορά την ελληνική πλευρά, διότι έχει επιμείνει στην ανάγκη ενός έντιμου διαλόγου και προφανώς αποτελέσματος.
Η αναφορά του πρωθυπουργού σε εισβολή και καθεστώς κατοχής εμπίπτει στην ερμηνεία της παρούσας κατάστασης στην Κύπρο με βάση το διεθνές δίκαιο. Οτι υπάρχει κατοχή στη βόρεια Κύπρο έχει αποφανθεί το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου στην υπόθεση Λοϊζίδου το 1996. Η Τουρκία το γνωρίζει επειδή την αφορά, διότι με αυτή την απόφαση κηρύχθηκε υπεύθυνη των παραβιάσεων που έχει διαπράξει από το 1974 και εντεύθεν. Η ευθύνη οφείλεται στο καθεστώς κατοχής που διαμόρφωσε και δεν είναι υπεύθυνη καμία άλλη οντότητα στα Κατεχόμενα.
Βεβαίως, της κατοχής προηγήθηκε εισβολή, όπως τη χαρακτήρισε το Διεθνές Δικαστήριο το 2010 στη γνωμοδότηση για το Κόσοβο, διαλύοντας κάθε αμφισβήτηση περί του αντιθέτου. Εκρινε ότι η στρατιωτική επιχείρηση του 1974 συνιστά παραβίαση της απαγόρευσης χρήσης βίας, εξαιτίας της οποίας ακυρώθηκε η μονομερώς ανακηρυχθείσα το 1983 αυτοαποκαλούμενη «Τουρκική Δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου», ως ανυπόστατη κατά το διεθνές δίκαιο. Η εισβολή είναι ένα αντικειμενικό γεγονός, όπως και η κατοχή, βάσει και της δικαστικής κρίσης στις δύο υποθέσεις.
Αν και εικάζουμε ποιο είναι αυτό που ενοχλεί τον Τούρκο πρόεδρο, εντούτοις μια δεύτερη ανάγνωση δείχνει ότι ίσως επιθυμεί μια ανατροπή της αντίληψης που θεωρεί τον διάλογο δεδομένο.
* Ο κ. Πέτρος Λιάκουρας είναι καθηγητής Διεθνούς Δικαίου, διευθυντής μεταπτυχιακού προγράμματος «Διεθνείς και Ευρωπαϊκές Σπουδές» στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς.