Χαρίδημος Τσούκας: Μεροληπτικά ημικύκλια

Χαρίδημος Τσούκας: Μεροληπτικά ημικύκλια

3' 37" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Αν υπήρχε εγχώριο βραβείο πολιτικής μεροληψίας, μάλλον θα το έπαιρναν οι αρθρογράφοι που συντάσσονται άκριτα είτε με το Ισραήλ είτε με τους αντιπάλους του. Οι πολιτικές προκαταλήψεις απο-καλύπτονται σε περιβάλλον συγκρούσεων. Το ερώτημα «με ποιον είσαι;» αποκτά δραματική αιχμηρότητα. Η αλήθεια υποχωρεί στη σκοπιμότητα.

Το ατίθασο πρόβλημα στη Μέση Ανατολή είναι ότι και οι δύο πλευρές έχουν, συγχρόνως, δίκιο και άδικο. Εχει δημιουργηθεί ένας μακροχρόνιος φαύλος κύκλος, ο οποίος εγκλωβίζει τους δρώντες και θολώνει την εικόνα για τους παρατηρητές. Το εύκολο είναι να δεις το ημικύκλιο που επιβεβαιώνει τις προκαταλήψεις, συμφέροντα ή ευαισθησίες σου. Το δύσκολο είναι να δεις ολόκληρο τον κύκλο – τη διαδραστικότητα που κάνει τα αίτια αιτιατά, και αντιστρόφως.

Το καινούργιο στοιχείο στον ελληνικό δημόσιο βίο είναι η αλλαγή κίνησης του εκκρεμούς: η αριστερόστροφη και συχνά αντισημιτικής υφής φιλοαραβική μεροληψία της κοινής γνώμης μετά τη μεταπολίτευση κινείται τώρα στην αντίθετη κατεύθυνση. Η στρατηγική συμμαχία Ελλάδας-Ισραήλ την τελευταία δεκαετία, μια επιθυμητή εξέλιξη, εκλογικεύεται μεροληπτικά για να κατασκευασθεί μια ψευδής πραγματικότητα: ότι, στην ισραηλινο-παλαιστινιακή διαμάχη, το Ισραήλ έχει όλο το δίκιο με το μέρος του.

Ο Σάκης Μουμτζής συντάσσεται «Ξεκάθαρα με το Ισραήλ» («Καθημερινή», 16.5.21). Γιατί; Πρώτον διότι είναι σύμμαχος και δεύτερον γιατί έχει το δικαίωμα της άμυνας απέναντι σε μια τρομοκρατική οργάνωση, όπως η Χαμάς. Προσέξτε το ημικύκλιο που αποσιωπάται: η αυθαιρεσία, ο εξευτελισμός και, ενίοτε, η βία που ασκούνται στους Παλαιστινίους (αλλά και οι «συστηματικές διακρίσεις» που υφίστανται οι Αραβες Ισραηλινοί πολίτες, όπως καταγγέλλει η Ενωση για Πολιτικά Δικαιώματα του Ισραήλ). Ναι, η Χαμάς εκτοξεύει ρουκέτες και γενικεύει τη βία, αφού, όμως, προηγήθηκε η άσκηση ισραηλινής βίας εις βάρος Παλαιστινίων στην Ιερουσαλήμ. Στη βία της Χαμάς, το Ισραήλ αντιτάσσει, με τη σειρά του, τη δική του, πολύ ισχυρότερη, βία. Φαύλος κύκλος.

Αν, όμως, σε ενδιαφέρει η αμεροληψία, δεν μπορείς να βλέπεις τη βία του ενός αγνοώντας τη βία του άλλου. Οφείλεις να δεις ολόκληρο τον φαύλο κύκλο, όπως οφείλεις να δεις το σπίρτο που άναψε τη συγκεκριμένη φωτιά: την απειλή έξωσης οικογενειών Παλαιστινίων από τα σπίτια τους στην Ανατολική Ιερουσαλήμ και τη βίαιη εισβολή της ισραηλινής αστυνομίας στο ιερό τέμενος του Αλ Ακσά.

Για τον Τάκη Θεοδωρόπουλο η διαμάχη Ισραήλ – Παλαιστινίων υπάγεται στην ευρύτερη σύγκρουση των πολιτισμών, εν προκειμένω Δύσης – Ισλάμ. Το Ισραήλ είναι «το προκεχωρημένο φυλάκιο του δυτικού πολιτισμού», γράφει, στη μάχη με το επιθετικό Ισλάμ («Καθημερινή», 16.5.21).

Ακόμη κι αν δεχτούμε ότι υπάρχει σύγκρουση πολιτισμών, γιατί η συγκεκριμένη διαμάχη συνιστά εμπειρική εκδήλωσή της; Τι σχέση έχει η «συμμετοχή του ιουδαϊσμού στη διαμόρφωση της Ευρώπης» με τα αίτια που παρήγαγαν την πρόσφατη πολεμική ανάφλεξη; Καμία. Γιατί δεν εστιάζει στα συγκεκριμένα αίτια αλλά υπάγει την πρόσφατη πολεμική διαμάχη σε ένα ευρύτερο ερμηνευτικό σχήμα, το οποίο ελάχιστη σχέση έχει με την πραγματικότητα της συγκεκριμένης σύγκρουσης; Πιθανότατα, για τον ίδιο λόγο που οι απλοϊκοί κομμουνιστές ανάγουν ακόμα και μια εγκληματική πράξη στην παθολογία του καπιταλισμού. Τα ιδεοληπτικά σχήματα σκέψης, παρά τα διαφορετικά χρώματά τους, έχουν παρόμοια δομή: το συγκεκριμένο εμπειρικό συμβάν πρέπει αιτιοκρατικά να αναχθεί σε ένα αφηρημένο σχήμα που ερμηνεύει την εξέλιξη της Ιστορίας.

Προβάλλεται το επιχείρημα ότι το Ισραήλ είναι η μόνη ανεπτυγμένη δημοκρατία στη Μέση Ανατολή. Είναι γεγονός. Υπάρχουν πολλά αξιοθαύμαστα στοιχεία στο σημερινό Ισραήλ. Μια ζωντανή δημοκρατία κι ένα στιβαρό κράτος δικαίου που στέλνει στη φυλακή πρώην πρωθυπουργούς για διαφθορά, μια σφύζουσα κοινωνία πολιτών που αντιτίθεται στην κατοχή παλαιστινιακών εδαφών, εξαιρετικά πανεπιστήμια και μια ιδιαιτέρως καινοτόμος οικονομία.

Ολα αυτά, όμως, δεν σημαίνουν ότι το κράτος του Ισραήλ δεν διαπράττει αδικίες. Ο εποικισμός κατεχόμενων εδαφών συνεχίζεται. Η εξευτελιστική μεταχείριση Παλαιστινίων είναι συστηματική (δείτε τη μικρού μήκους, προταθείσα για Οσκαρ, ταινία «The Present» και θα καταλάβετε). Ο ακροδεξιάς εμπνεύσεως νόμος του 2018 που ορίζει το Ισραήλ ως «εβραϊκό έθνος-κράτος» επικρίθηκε ευρύτατα από προοδευτικούς Ισραηλινούς ως «ρατσιστικός», αφού αγνοεί ότι το 20% του πληθυσμού είναι Αραβες-Ισραηλινοί.

Οι δημοκρατίες δεν είναι απαραίτητα ηθικά ανώτερες από τα αυταρχικά καθεστώτα. Οπως γνωρίζουμε από την ιστορία της δυτικής αποικιοκρατίας, μπορούν κάλλιστα να είναι απάνθρωπες στους «άλλους». Το γεγονός ότι συγγενεύουμε πολιτικά και πολιτισμικά με το Ισραήλ δεν σημαίνει ότι πρέπει απαραίτητα να το δικαιώνουμε. Αρκεί, βέβαια, να παραμένουμε παιδιά του Σωκράτη – να αναζητούμε την αλήθεια.

Η σκέψη, αν θέλει να είναι στοχαστική, οφείλει να μην εκλογικεύει την αδικία αλλά να την απο-καλύπτει, ακόμα κι όταν δεν μας συμφέρει. Οι απανταχού προοδευτικοί Εβραίοι είναι οι πρώτοι που το κάνουν.

* Ο κ. Χαρίδημος Τσούκας (www.htsoukas.com) είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Κύπρου και ερευνητής καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Warwick.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή