Στη στρατηγική απόφαση χρονικής επέκτασης της μόνιμης και εκ περιτροπής παρουσίας των αμερικανικών ενόπλων δυνάμεων έχει καταλήξει η Ουάσιγκτον, γνωστοποιώντας μάλιστα αυτή την κατεύθυνση και στους συμμάχους και εταίρους της. Ασκήσεις και συνεκπαιδεύσεις όπως αυτές που πραγματοποιήθηκαν πρόσφατα αλλά και προγραμματίζονται για το άμεσο μέλλον λειτουργούν ως αφορμή για τη σταδιακή και ολοένα βαθύτερη στρατιωτική εμπλοκή των ΗΠΑ στην Ελλάδα. Σύμφωνα με καλά πληροφορημένες πηγές, αν και η αμερικανική εμπλοκή παρουσιάζεται ως αυτονόητη παρουσία σε μια χώρα-μέλος του ΝΑΤΟ, αποτελεί και μια ανομολόγητη ανησυχία για το ενδεχόμενο υποτροπής των ελληνοτουρκικών σχέσεων σε μια περίοδο κατά την οποία ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν μπορεί να χαρακτηριστεί οτιδήποτε άλλο από σταθερός σύμμαχος της Δύσης.
Στο πλαίσιο της διαπραγμάτευσης για την ανανέωση της Συμφωνίας Αμοιβαίας Αμυντικής Συνεργασίας Ελλάδας – ΗΠΑ (MDCA) είναι δεδομένη κατ’ αρχάς η αύξηση των τοποθεσιών. Αξίζει να σημειωθεί ότι από την ελληνική πλευρά αρχικά κατατέθηκε μια λίστα με 22 τοποθεσίες, κυρίως προκειμένου να υπάρχει εύρος επιλογών. Τη λίστα επεξεργάστηκε το υπουργείο Εθνικής Αμυνας, με το επιτελείο του Νίκου Παναγιωτόπουλου να παρακολουθεί επισταμένως την εξέλιξη των διαπραγματεύσεων που βρίσκονται σε εξέλιξη σε συνεργασία με το υπουργείο Εξωτερικών, που εξετάζει το ευρύτερο πολιτικό πλαίσιο.
Πέρα από τη Σούδα, το Στεφανοβίκειο, τη Λάρισα και την Αλεξανδρούπολη, συζητείται η σταθερή ή εκ περιτροπής παρουσία σε τέσσερις ακόμα τοποθεσίες. Κατ’ αρχάς στην 117 Πτέρυγα Μάχης στην Ανδραβίδα, όπου τα τελευταία χρόνια φιλοξενείται η αεροπορική άσκηση «Ηνίοχος». Οι Αμερικανοί έχουν εξοικειωθεί με τη βάση και η γεωγραφική τοποθεσία της είναι τέτοια ώστε επιτρέπει ταχεία ανάπτυξη δυνάμεων από άλλες χώρες της Ευρώπης, κυρίως την Ιταλία. Η ανάπτυξη αεροσκαφών και UAV USAFE (F-15, F-16, KC-135, MQ-9) κατά τη διάρκεια των τελευταίων μηνών καθιστά σαφές ότι οι Αμερικανοί επιθυμούν τη δυνατότητα αξιοποίησης ενός μεγάλου εύρους αεροπορικών βάσεων ανά την επικράτεια.
Σχεδόν δεδομένη πρέπει να θεωρείται και η επιλογή της Σκύρου, η οποία ξεχώρισε από μια λίστα νησιών που προτάθηκε από την ελληνική πλευρά ως έχουσα διπλή σημασία. Αφενός δεν βρίσκεται στο Ανατολικό Αιγαίο και υπάγεται διοικητικά στη Στερεά Ελλάδα, αφετέρου η θέση της αλλά και η ύπαρξη αεροπορικής βάσης (135 ΠΜ), καθώς και ναυτικού σταθμού, την καθιστούν ιδανική για προσωρινές σταθμεύσεις αεροσκαφών, πλοίων αλλά και μικρών τμημάτων χερσαίων δυνάμεων. Μια ακόμα τοποθεσία που εξετάζεται είναι το Καστέλλι Κρήτης στον Νομό Ηρακλείου, όπου φιλοξενείται η 133 Σμηναρχία Μάχης της Πολεμικής Αεροπορίας (Π.Α.).
Την τετράδα των τοποθεσιών κλείνει η Θράκη και συγκεκριμένα η Ξάνθη, όπου τα τελευταία χρόνια σημαντικές δυνάμεις τεθωρακισμένων των ΗΠΑ έχουν συνεκπαιδευθεί με τις Ενοπλες Δυνάμεις (Ε.Δ.). Στην τελευταία περίπτωση, η εγγύτητα της Ξάνθης με την Αλεξανδρούπολη, η οποία ήδη χρησιμοποιείται για τη μεταφορά αμερικανικών δυνάμεων από τη Μεσόγειο και τα Βαλκάνια προς τη Βαλτική και την Κεντρική Ευρώπη, την καθιστά έναν κόμβο καίριας σημασίας. Ενδεικτικό παράδειγμα, η μετακίνηση αμερικανικών δυνάμεων που συμμετέχουν στα παρακλάδια της μεγάλης άσκησης «Defender ’21» από την Ελλάδα στις γειτονικές χώρες, Βόρεια Μακεδονία και Βουλγαρία (αλλά και Αλβανία), και βορειότερα. Η αμερικανική παρουσία στην περιοχή ευθύνης του Δ΄ Σώματος Στρατού τα τελευταία χρόνια είναι πυκνότερη από ποτέ, τουλάχιστον από το 1990 κι έπειτα.
Στο σκέλος των στρατιωτικών συνεργασιών ανάμεσα σε Ελλάδα και ΗΠΑ, σημαντικό ρόλο έχουν οι ειδικές δυνάμεις. Σχεδόν καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου, στελέχη των ειδικών δυνάμεων των ΗΠΑ βρίσκονται είτε μόνιμα στη βάση της Σούδας είτε εκ περιτροπής στη Ρεντίνα. Η νέα Διοίκηση Ειδικού Πολέμου του ΓΕΕΘΑ (ΔΕΠ/ΓΕΕΘΑ) αποτελεί από μόνη της μια πρόσθετη αφορμή για την επιτάχυνση των ήδη πολύ στενών σχέσεων. Η ΔΕΠ έχει αρκετά στοιχεία από τον τρόπο οργάνωσης των αμερικανικών ειδικών δυνάμεων. Μάλιστα στελέχη των ειδικών δυνάμεων των ΗΠΑ παρέχουν συμβουλές στο θέμα της αναδιοργάνωσης της ΔΕΠ, ενώ μόλις πριν από λίγες εβδομάδες παραδόθηκαν σε ελληνικά χέρια από τα πλέον σημαντικά εργαλεία ειδικών επιχειρήσεων. Συγκεκριμένα, ασύρματοι τελευταίας τεχνολογίας με κρυπτασφάλιση και δυνατότητα δορυφορικής επικοινωνίας, αξίας περίπου εννέα εκατομμυρίων δολαρίων. Επιπλέον, μέσω της διαδικασίας παροχής πλεονάζοντος υλικού, παραδόθηκαν στη Διοίκηση Υποβρυχίων Καταστροφών ταχύπλοα MARC V, που ήδη αξιοποιούνται επιχειρησιακά. Ισως η πλέον σημαντική ένδειξη της στενότερης σχέσης στο σκέλος των ειδικών επιχειρήσεων ανάμεσα στις δύο χώρες είναι ότι στη φετινή άσκηση «Ωρίων» (31 Μαΐου-4 Ιουνίου) θα συμμετάσχουν για πρώτη φορά όχι μόνο ελληνικές δυνάμεις, αλλά επίσης Αμερικανοί, Ισραηλινοί και Σέρβοι.
Οι υποδομές
Στις συζητήσεις που πραγματοποιούνται με τους Αμερικανούς, οι υποδομές στις τοποθεσίες όπου θα σταθμεύουν δυνάμεις των ΗΠΑ είναι εκ των πραγμάτων σημαντικές. Στο σκέλος των υποδομών, ίσως η σημαντικότερη συμβολή είναι εκείνη της τοποθέτησης ραντάρ επιφανείας στο Αιγαίο πάνω σε υφιστάμενες υποδομές του Π.Ν. Το τεχνολογικά ανεπτυγμένο σύστημα επιτήρησης (το οποίο αποκάλυψε πρώτη η «Κ») προχωράει ταχέως και θα είναι ολοκληρωμένο εντός του 2022, πολύ νωρίτερα από το ΕΣΟΘΕ. Αξίζει να σημειωθεί ότι αυτή η αυξανόμενη αμερικανική παρουσία στην Ελλάδα δεν σηματοδοτεί κατ’ ανάγκη μεταφορά δυνάμεων από την Τουρκία. Ωστόσο, αποτελεί σκέλος μιας ευρύτερης στρατηγικής για την παρουσία στην Ανατολική Μεσόγειο, στο πλαίσιο της αντιμετώπισης της αυξανόμενης ρωσικής κινητικότητας και της ολοένα και μεγαλύτερης κινεζικής επιρροής.
Οι νέες φρεγατες
Στις 25 Μαΐου καταφθάνει στην Αθήνα ο διευθυντής Εξοπλισμών Εξωτερικού του αμερικανικού ναυτικού, ο οποίος αναμένεται να παρουσιάσει στο υπουργείο Εθνικής Αμυνας την ενδιάμεση λύση που προτείνει η Ουάσιγκτον, στο πλαίσιο διεκδίκησης του προγράμματος νέων φρεγατών του Πολεμικού Ναυτικού. Ηδη, από την περασμένη εβδομάδα βρίσκονται στην Αθήνα και στελέχη της «Λόκχιντ Μάρτιν», που έχει καταθέσει και τη βασική πρόταση για τη νέα φρεγάτα του Π.Ν. Το τελευταίο θα έχει παραδώσει τη δική του πρόταση αξιολόγησης στα τέλη Μαΐου και το αργότερο αρχές Ιουνίου. Υπάρχουν σοβαρές σκέψεις αποσύνδεσης της πρότασης της ενδιάμεσης λύσης από τη νέα φρεγάτα, κάτι που μαρτυρά και μια γενικότερη κατεύθυνση που μπορεί να πάρει τελικά η απόφαση της Αθήνας. Τις προηγούμενες ημέρες βρέθηκε στις Κάτω Χώρες κλιμάκιο του Π.Ν. το οποίο επιθεώρησε δύο φρεγάτες κλάσης Μ (μία του ολλανδικού και μία του βελγικού ναυτικού). Σε περίπτωση που προχωρήσει η ολλανδική λύση, το Π.Ν. εμφανίζεται απολύτως ικανοποιημένο από την κατάσταση των πλοίων. Ενώ, σύμφωνα με καλά πληροφορημένες πηγές, θα προχωρήσει και η προμήθεια των ναρκοθηρευτικών τύπου «Alkmaar», την επιθεώρηση των οποίων είχε, επίσης, προαναγγείλει πρώτη η «Κ». Αν και ο ανταγωνισμός είναι πολύ σκληρός, πέρα από τους Ολλανδούς, είναι απολύτως σαφές ότι υψηλά στις προτιμήσεις των στελεχών του Π.Ν. βρίσκεται και η γαλλική πρόταση (FDI).