Η απόφαση του Κυριάκου Μητσοτάκη να εξαντλήσει τη συνταγματική θητεία του και οι κάλπες να στηθούν τελικά το 2023, αλλάζει άρδην τα δεδομένα και δημιουργεί ένα νέο πολιτικό τοπίο. Oι αβεβαιότητες που προκύπτουν για τους βουλευτές και τα στελέχη, που περίμεναν κάλπες το φθινόπωρο, είναι πολλές. Και οι περισσότεροι έχουν ήδη αρχίσει να σκέφτονται πώς θα διαπλεύσουν τη δεκάμηνη προεκλογική περίοδο που τους περιμένει.
Επραξε καλά ή όχι που θα εξαντλήσει την τετραετία;
Αυτή τη στιγμή αποτελεί το βασικότερο ερώτημα στους πολιτικούς κύκλους όλων των αποχρώσεων. Δεν είναι μυστικό πως στο Μέγαρο Μαξίμου, με εξαίρεση ελάχιστα πρόσωπα, οι περισσότεροι επιχειρηματολογούσαν υπέρ των πρόωρων εκλογών, που λογίζονταν σχεδόν δεδομένες. Η προσωπική απόφαση του Κυριάκου Μητσοτάκη να το πάει μέχρι τέλους έχει ισχυρή επιχειρηματολογία. Το πρώτο επιχείρημα είναι πως δεν γίνεται, με μια Τουρκία που απειλεί διαρκώς και είναι απρόβλεπτη, η χώρα να έχει υπηρεσιακή κυβέρνηση για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα, λόγω της απλής αναλογικής που θα οδηγήσει σε διπλές κάλπες. Το δεύτερο ισχυρό επιχείρημα είναι πως ο επερχόμενος, δύσκολος κατά τα φαινόμενα, χειμώνας θα βρει τη χώρα με μια σταθερή κυβέρνηση 158 βουλευτών που έχει αντιμετωπίσει και άλλες κρίσεις και συνεπώς «ξέρει». Δεν είναι τυχαίο πως η λέξη «σταθερότητα» κυριάρχησε στην επιχειρηματολογία του πρωθυπουργού όταν ανακοίνωσε οριστικά πως θα εξαντλήσει την τετραετία.
Την ίδια ώρα, όμως, υπάρχουν και εύλογες φοβίες. Η διαφορετική προσέγγιση λέει πως η σταθερότητα –εάν επιβεβαιωθούν οι ενδείξεις για δύσκολο χειμώνα– θα τεθεί υπό αίρεση, καθώς προεκλογικά πάντα υπάρχει πόλωση, και τελικά υπηρετείται καλύτερα με εκλογές και «ξεκαθάρισμα του τοπίου» και όχι με μια δεκάμηνη προεκλογική περίοδο. Επιπλέον το ερώτημα είναι κατά πόσον μέσα σε ένα τέτοιο τοξικό κλίμα, όπως καταγράφηκε και εντός της εβδομάδας στη Βουλή, θα μπορεί η κυβέρνηση να προχωρήσει σε μεταρρυθμίσεις. Οι ανησυχίες πάντως δεν υπερτερούν της πεποίθησης πως ο κ. Μητσοτάκης έχει πλεονεκτήματα έναντι του αντιπάλου του σε πολύ βασικούς τομείς, όπως η επάρκεια στη διαχείριση κρίσεων, και αυτό στις κάλπες θα φανεί, όποτε και αν στηθούν.
Να αλλάξει ή να μην αλλάξει τον εκλογικό νόμο;
Το θέμα της αλλαγής του εκλογικού νόμου ήρθε εμφατικά στο προσκήνιο μετά την οριστικοποίηση πως οι εκλογές θα γίνουν το 2023. Το σκεπτικό είναι πως τώρα ο πρωθυπουργός έχει χρόνο να αλλάξει ένα νόμο που κατά γενική ομολογία δεν ευνοεί τη σταθερότητα χωρίς να κατηγορηθεί πως το κάνει… προεκλογικά. Μία αποστροφή του ίδιου του κ. Μητσοτάκη στη συνέντευξή του στον ΣΚΑΪ πυροδότησε κι άλλο τα σενάρια, καθώς θα μπορούσε να ερμηνευτεί ως πρόθεση αλλαγής του εκλογικού νόμου. «Αυτό στο οποίο όμως επιμένω είναι ότι σε πολύ δύσκολους καιρούς η χώρα χρειάζεται πάνω απ’ όλα κυβερνητική σταθερότητα και αυτή η σταθερότητα, κατά την άποψή μου, υπηρετείται καλύτερα από μονοκομματικές κυβερνήσεις, όπως αυτήν την οποία έχουμε», είπε σε ένα σημείο της συνέντευξής του, δίνοντας τροφή πως έχει έτοιμη στο συρτάρι του την αλλαγή του εκλογικού νόμου.
Η πραγματικότητα είναι όμως πως παρά τις πολλές εισηγήσεις που δέχεται, όπως δεχόταν και για τις εκλογές τον Σεπτέμβριο, το σενάριο μιας νέας τροποποίησης του εκλογικού συστήματος είναι αδύναμο. Η κύρια επιχειρηματολογία του κ. Μητσοτάκη για να μην πάει σε πρόωρες είναι η θεσμικότητα, και η ανατροπή ενός εκλογικού νόμου που η ίδια η Ν.Δ. εισήγαγε δεν υπηρετεί αυτό το κεντρικό αφήγημα. «Δεν μπορεί από τη μία να εξαντλούμε την τετραετία και από την άλλη να αλλάζουμε τον εκλογικό νόμο», λέει στην «Κ» κυβερνητικό στέλεχος που θεωρεί πως μια τέτοια κίνηση θα προκαλέσει ζημιά στην κυβερνητική εικόνα. Δεν πάει άλλωστε πολύς καιρός που ο πρωθυπουργός είχε πει ερωτηθείς σχετικά πως δεν πρόκειται να υπάρξει αλλαγή καθώς δεν θα παίξει εκλογικά παιχνίδια.
Να κάνει ή να μην κάνει ανασχηματισμό;
Αντίθετα με τον εκλογικό νόμο, ο ανασχηματισμός είναι ένα σενάριο πολύ πιο «εύκολο» και πιο πιθανό. Ηδη από την ίδια ημέρα που ο κ. Μητσοτάκης ανακοίνωσε πως οι εκλογές θα διεξαχθούν το 2023, η αλλαγή στο κυβερνητικό σχήμα ήρθε στο προσκήνιο ως φυσικό επακόλουθο. «Το νυν σχήμα έχει δυσλειτουργίες και θέλει φρεσκάρισμα. Δεν μπορεί να φτάσει μέχρι του χρόνου», είναι ένα επιχείρημα που μεταφέρθηκε στην «Κ», αλλά δεν είναι το μόνο.
Η κυβέρνηση έχει πολλούς εξωκοινοβουλευτικούς οι οποίοι δεν θα πολιτευτούν. Αυτό από μόνο του δημιουργεί μια πολιτική «τρύπα» μεταξύ εξουσίας και εκπροσώπησης, που θα μπορούσε να καλυφθεί με την είσοδο στο σχήμα μερικών βουλευτών που ούτως ή άλλως νιώθουν αδικημένοι από τη μη αξιοποίησή τους τα τρία αυτά χρόνια.
Στο διά ταύτα ο ανασχηματισμός είναι ένα σενάριο πολύ ισχυρό, που μπορεί να το δούμε να γίνεται πράξη στα τέλη Αυγούστου με αρχές Σεπτεμβρίου. Αλλά αν κάποιος περιμένει σαρωτικές αλλαγές και μεγάλες ανακατατάξεις, μάλλον δεν έχει αντιληφθεί ούτε τον Κυριάκο Μητσοτάκη ούτε το κρίσιμο χρονικό σημείο που βρισκόμαστε. Εκτεταμένες αλλαγές ειδικά σε επίπεδο υπουργών δεν είναι εφικτές λίγους μήνες πριν από τις εκλογές, καθώς θα δημιουργήσουν ανισορροπίες και πιθανότατα μεγάλες εσωστρέφειες. Το πιθανότερο σενάριο είναι να δούμε κάποιες χειρουργικές παρεμβάσεις κυρίως σε επίπεδο υφυπουργών, με την είσοδο βουλευτών και την έξοδο κάποιων εξωκοινοβουλευτικών. Οι κινήσεις, ωστόσο, θα είναι περιορισμένες και μικρές.
Να κάνει ή όχι και άλλες μεταγραφές από την Κεντροαριστερά;
Ενα ακόμα ερώτημα που έρχεται στο προσκήνιο μετά την απομάκρυνση των εκλογών είναι τι θα πράξει η κυβέρνηση σε επίπεδο μεταγραφών από το Κέντρο, τώρα που υπάρχει περισσότερος χρόνος. Η γενική κατεύθυνση δεν έχει αλλάξει, καθώς ο κ. Μητσοτάκης σε κάθε συνέντευξή του τονίζει πως η παρούσα κυβέρνηση δεν είναι μονοκομματική και σε αυτή τη λογική θα κινηθεί και στη συνέχεια. Η τελευταία κίνηση με την ανακοίνωση της υποψηφιότητας της κ. Ροκοφύλλου στην Α΄ Αθήνας δείχνει πως ο πρωθυπουργός θα συνεχίσει σταθερά σε αυτή τη γραμμή με τελικό στόχο τον διεμβολισμό του αναβαπτισμένου ΠΑΣΟΚ του Νίκου Ανδρουλάκη, το οποίο αποτελεί την πιο κρίσιμη δεξαμενή ψηφοφόρων για τη Νέα Δημοκρατία, εφόσον θέλει να επιτύχει την αυτοδυναμία.
Ο κ. Μητσοτάκης, ωστόσο, έχει να κινηθεί πάνω σε μια λεπτή γραμμή, καθώς ειδικά πριν από τις εκλογές θα πρέπει να κρατηθεί ισορροπία με το «βαθύ» κόμμα, το οποίο εξαρχής δεν βλέπει θετικά τον «εισοδισμό» των κεντρώων. Ο πρωθυπουργός πάντως έχει δείξει μέχρι τώρα πως ξέρει να κρατά αυτή την ισορροπία και σε αυτή τη γραμμή θα συνεχίσει.