– Πολλοί, περίμεναν το λεωφορείο.
– Κάποιοι, έκλαιγαν.
– Aλλοι θα αγκαλιαστούν, κρατώντας μια ελληνική σημαία, στην Ομόνοια.
– Aλλοι, δεν ήξεραν πού να πάνε. Απλώς πήγαιναν. Χαιρόντουσαν!
– Πολλοί ήταν στη θάλασσα.
– Τι κοιτάτε; Ιούλιος!
– Aλλοι, τότε ήτανε νέοι.
– Aλλοι, γύρω από ένα τραπέζι, θα αφουγκράζονταν τα γεγονότα.
– Κάποιοι, λίγο αργότερα, θα τραγουδούσαν: «Τη Ρωμιοσύνη μην την κλαις».
– Aλλοι, ξεκρέμαγαν ένα «πουλί».
– Και τον Παπαδόπουλο!
– Aλλοι έβλεπαν την «Κινέζα» του Γκοντάρ, ξανά και ξανά.
– Κάποιοι θα κατέβαιναν στον Πειραιά να περιμένουν τα όπλα απ’ την Κίνα.
– Κάποιος μας είπε: «Με εξαλλοσύνη βάδιζε ο κόσμος» ή «Ο κόσμος βάδιζε εν εξαλλοσύνη».
– Κάποιοι, ξαφνικά βγάλανε μούσια!
– Ναι! Και μαλλιά, μακριά!
– Κάποιοι θα κληθούν απ’ την Ιστορία να λειτουργήσουν ως «εθνικά υποκείμενα».
– Κάποιοι δεν θα βγουν απ’ το σπίτι, βλέπουν την τηλεόραση.
– Πολλοί, έκλαιγαν.
– Aλλοι, θα ανοίξουν το ραδιόφωνο δυνατά! Παίζει τραγούδια! «Στρώσε το στρώμα σου για δυο».
– Ή, «Η μέρα εκείνη δεν θ’ αργήσει…».
– «Τα σπίτια είναι χαμηλά…».
– Ή, «Η πλατεία ήταν γεμάτη…».
– Ή, «Σώπα, όπου να ‘ναι θα σημάνουν οι καμπάνες».
– Aλλοι οδηγούν και πατάνε τα κλάξον, κατ’ επανάληψιν.
– Hταν σαν να έχουν όλοι γενέθλια. Χρόνια Πολλά! Χρόνια πολλά!
– Κάποιοι έκλαιγαν! Και κάποιοι γέλαγαν!
– Oχι! Κάποιοι έκλαιγαν και γέλαγαν, την ίδια στιγμή.
– Aλλοι, θα πάνε στο αεροδρόμιο.
– Ναι, ναι, πολλοί!
– Ναι, ναι, πολλοί άλλοι!
– Πολλοί χορεύουν στους δρόμους.
CHORAL: Με γεγονότα πορεύεται ο κόσμος.
– Aλλοι, μέσα σε ένα αεροπλάνο, έρχονται στην Ελλάδα.
– Πολλοί περίμεναν στα λεωφορεία.
– Η Μαρία θα ‘ρθει από το Βελιγράδι!
– Σημαίες! Εκατοντάδες σημαίες, ελληνικές.
– Σκέτες, χωρίς «πουλιά».
– Οι δρόμοι από μακριά έμοιαζαν μπλε.
– Κάποιοι, θα αρχίσουν δειλά δειλά να γράφουν στους τοίχους. Συνθήματα!
– Aλλοι, πανηγύριζαν.
– Aλλοι, φώναζαν.
– Αλλοι τραγούδαγαν.
– Υπάρχουν και άλλοι, που απλώς περπατάνε.
– Εγώ πού ήμουνα;
– Κάποιοι επιστρέφουν από το Παρίσι.
– Κάποιος έψαχνε πού να κρύψει τους ήρωές του.
– Νέοι, πολλοί νέοι, όλοι τότε, νέοι!
– Κάποιοι κοιμόντουσαν.
CHORAL: Οχι, όχι κανείς δεν κοιμόταν. Ηταν μια στιγμή της μέρας που κανείς δεν κοιμόταν, ούτε τα νεογέννητα. Ούτε καν τα μωρά!
– Ο μπαμπάς μου και η μαμά μου φιλιόντουσαν στην κουζίνα ενός εστιατορίου. Και να ‘μαι!
– Ετσι γίνεται αυτό;
– Τότε έτσι, ναι.
– Πολλοί κάπνιζαν.
Κάποιοι, θα αρχίσουν δειλά δειλά να γράφουν στους τοίχους. Συνθήματα! Aλλοι, πανηγύριζαν. Aλλοι, φώναζαν. Aλλοι τραγούδαγαν.
– Τσιγάρα! Αμέτρητα τσιγάρα!
– Ηταν μέρα μεσημέρι.
– Κάποιοι άλλοι, ήταν ακόμα αγέννητοι.
– Πολλοί θα κολλήσουν στην κίνηση.
ΟΛΟΙ: Ποια κίνηση;
– Οι δρόμοι είχαν πήξει!
– Ενα πλήθος, στο αεροδρόμιο. Του Ελληνικού.
– Δεν υπήρχε άλλο.
– Πολλοί ζητωκραύγαζαν.
– Πολλοί θα βγούνε στους δρόμους.
– Πολλοί ήταν εξορισμένοι.
– Κάποιοι, ήλπιζαν.
– Κάποιοι πίστεψαν.
– Κάποιος μας είπε: «Τότε ήμουν νέος. Και τα μάτια μου ήταν γεμάτα δάκρυα. Και τώρα που το λέω κλαίω πιο πολύ». Ετσι ακριβώς το είπε: «Τι να πω, κορίτσι μου, η ζωή!..».
– Κάποιοι, θα συναντήσουν ανθρώπους που είχαν να δουν πολύ καιρό.
– Κάποιοι, θα αγκαλιαστούν με αγνώστους.
– Αλλοι, πολλοί, θα γεμίσουν πλατείες.
– Κάποιοι θα βγουν έξω στον δρόμο, αργότερα.
– Χοροί! Πολλοί χοροί!
– Κάποιοι, δεν γινόταν να κοιμηθούν, από την εξάντληση.
– Τσάμικο!
– Κάποιοι, θα βγούνε στους δρόμους φωνάζοντας: «Ε – Ε – Ερχεται».
– Κάποιοι, δεν το έκαναν αυτό.
– Κάποιοι, τραγούδησαν ένα πολύ γνωστό τραγούδι: «Σε γνωρίζω απ’ την κόψη…».
– Αλλοι μέθυσαν!
«Στις 6 Οκτωβρίου –ούτε έναν μήνα μετά τον θάνατο του Μάο– η χήρα και τα άλλα μέλη της Συμμορίας των Τεσσάρων συνελήφθησαν. Κανείς δεν τους υποστήριζε πια. Στενοχωρήθηκα όταν έμαθα πόσο εύκολα απαλλαχθήκαμε από τους Τέσσερις. Πώς ήταν δυνατό αυτή η μικρή ομάδα υποδεέστερων τυράννων να καταπίεζε 900 εκατομμύρια ανθρώπους για τόσα χρόνια; Γενικά, όμως, ήμουν ευτυχισμένη. Ολοι συμμερίζονταν τη χαρά μου. Πήγα ν’ αγοράσω τα καλύτερα ποτά για να γιορτάσω. Αλλά δεν είχε μείνει τίποτα στα μαγαζιά. Τόση ήταν η χαρά του κόσμου».
– Αλλοι, έτρεχαν.
– Αλλοι, κοιτάνε τον ουρανό.
– Κάποια άκουγε τα αναφιλητά της, ενώ έτρεχε.
– Ενας θα κοιτάξει το ρολόι του: «Πρέπει να θυμάμαι, πρέπει να θυμάμαι τι ώρα είναι».
– Κάποιοι χόρευαν πάνω στο Τείχος, μαζί με άλλους και τραγουδούσαν: «So ein Tag, so wunderschön wie heute…». Βερολίνο. Ιδια στιγμή, άλλη ημερομηνία.
– Θα ακουστούν πολλά επιφωνήματα.
– Πολλές παραλλαγές του «επιτέλους».
– Από μακριά, οι άνθρωποι φαίνονταν σαν μύγες.
– Μία, τραγουδάει τη σκέψη της.
– Η Ιστορία έτρεξε πολύ, εκεί πέρα.
– Κάποια άλλη, έτρεχε κι αυτή, με ένα κασετοφωνάκι. Ρωτούσε: «Εσείς τι νιώθετε τώρα;».
– Και ξαφνικά ο Μαρξ! Απ’ το πουθενά.
– Η λέξη Κομμουνισμός ήταν απαγορευμένη ζώνη.
– Κάποιοι ξεκίνησαν μανιωδώς να μεταφράζουν.
– Ενας, Σαίξπηρ!
– Πολλοί, ένιωσαν ευτυχία.
– Κάποιοι χαμογέλασαν τόσο πολύ που φάνηκε ότι τους λείπαν τα πίσω δόντια.
– Κάποιοι θα μπαίναν φυλακή.
– Κάποιοι κλεισμένοι σε σπίτια, θα αναλύουν πυρετωδώς την πραγματικότητα.
ΕΞΟΔΟΣ
Αγαπημένη,
Η Δημοκρατία δεν είναι αυτονόητη
Μικροπωλητές θα πουλάνε επαναστάτες σε κονκάρδες
Ο Johnnie Walker θα συνεχίσει να περπατάει
Τρέχουμε να προλάβουμε κάτι που μοιάζει με μέλλον
Κι η μουσική; Τα τραγούδια;
Προπόσεις από κάποιο πουθενά προς το Πάντα.
* O Μιχαήλ Μαρμαρινός είναι σκηνοθέτης. Το κείμενο είναι απόσπασμα της παράστασης «Κομμώτριες / Μεταπολίτευση», που ανέβηκε στο θέατρο Θησείον. Κάποια μέρη του δεν ενσωματώθηκαν στην παράσταση και δημοσιεύονται εδώ για πρώτη φορά.