Δύο γεγονότα των τελευταίων ημερών λειτούργησαν εκ νέου ως οδυνηρές διαπιστώσεις σχετικά με τη σταθερότητα των πολύ ευαίσθητων περιφερειακών ισορροπιών και της ραγδαίας μεταβλητότητας που διακρίνει ακόμη και δοκιμασμένες διμερείς σχέσεις. Το πρώτο ήταν το νέο τουρκολιβυκό μνημόνιο και το δεύτερο η επίσκεψη του υπουργού Αμυνας του Ισραήλ Μπένι Γκαντζ στην Αγκυρα, ενώ νωρίτερα είχε ακυρωθεί η μετάβασή του στην Καλαμάτα, ακύρωση που ο ίδιος φρόντισε να διευκρινίσει ότι οφειλόταν σε «τεχνικούς λόγους».
Από την περιφερειακή αρχιτεκτονική ασφαλείας που η Ελλάδα έχει κατορθώσει να συγκροτήσει με αρκετό κόπο και ουσιαστικές διπλωματικές επιτυχίες τα προηγούμενα χρόνια, με τις τριμερείς και όχι μόνο, η μεταβλητή της Τουρκίας ως προβληματικού παράγοντα σταδιακά αφαιρείται. Επικρατούν στην περιοχή προσεγγίσεις «realpolitik», με τις αρχές σταδιακά να τίθενται και δημόσια σε δεύτερη και τρίτη μοίρα.
Οι μεγαλύτερες απειλές πηγάζουν από την Τρίπολη, όπου η δραστηριοποίηση της Αγκυρας έχει στόχο πλέον τη μετατροπή της Λιβύης σε προτεκτοράτο. Ολοι οι διεθνείς παράγοντες αποδέχονται στην πράξη (ΗΠΑ, Ε.Ε., Γαλλία, Γερμανία κ.ά.) ότι ο μεταβατικός πρωθυπουργός της κυβέρνησης της Τρίπολης, Αμπντούλ Χαμίντ ελ Ντμπεϊμπά, υπογράφει συμφωνίες που δεν αναλογούν στην προσωρινή εντολή που του έχει δοθεί, στάση που εκλαμβάνεται ως λευκή επιταγή από την Αγκυρα, η οποία βαθαίνει το στρατιωτικό αποτύπωμά της στη δυτική Λιβύη.
Σε διάφορους κύκλους των Αθηνών υπάρχουν δύο ανησυχίες σχετικά με το εύρος του… μιμητισμού της κυβέρνησης της Τρίπολης.
Η πρώτη αφορά την πιθανότητα κατάθεσης εξωτερικών ορίων υφαλοκρηπίδας στον ΟΗΕ, με «μέτρο» τις συντεταγμένες του τουρκολιβυκού μνημονίου.
Η δεύτερη ανησυχία εστιάζεται στην εκτίμηση ότι η Λιβύη μπορεί να ανακηρύξει υφαλοκρηπίδα προς τα δυτικά της Κρήτης, με τρόπο ανάλογο του τουρκολιβυκού στα ανατολικά του νησιού. Υπενθυμίζεται ότι το τουρκολιβυκό καταρτίστηκε με τον υπολογισμό ότι η Τουρκία έχει αντικείμενες ακτές με τη Λιβύη.
Στο δυτικό τμήμα θα μπορούσε η κυβέρνηση της Τρίπολης να ανακηρύξει υφαλοκρηπίδα, με τη θεωρία ότι η μέση γραμμή είναι ανάμεσα στα παράλια της Λιβύης και την… Πελοπόννησο, κίνηση που θα έφερνε το όριο κάπου στη… Γαύδο. Οπως είναι γνωστό, η υφαλοκρηπίδα ελλείψει διμερούς συμφωνίας ορίζεται με τη μέση γραμμή από τις αντικείμενες ακτές, που κατά την ελληνική ερμηνεία είναι εκείνες της Κρήτης και της Λιβύης και έχουν περίπου περιγραφεί (χωρίς ακριβείς συντεταγμένες) από την τροπολογία Μανιάτη του 2011.
Ο κίνδυνος η Τρίπολη να ανακηρύξει υφαλοκρηπίδα, με τη θεωρία ότι η μέση γραμμή είναι μεταξύ Λιβύης και… Πελοποννήσου, κίνηση που θα έφερνε το όριο κάπου στη Γαύδο!
Η στρατιωτική εμπλοκή της Τουρκίας στη Λιβύη αποτελεί το βασικό «αγκάθι» στην προσπάθεια της Αγκυρας να προσεταιριστεί το Κάιρο στην επιχείρηση γοητείας που διεξάγει στην Ανατολική Μεσόγειο. Παρά τις διαβεβαιώσεις που κατά καιρούς παρέχονται σε διπλωματικό επίπεδο από την Τουρκία προς την Αίγυπτο σχετικά με τον, κατά την άποψη της Αγκυρας, «σταθεροποιητικό» ρόλο της στρατιωτικής παρουσίας της στην Λιβύη, στο Κάιρο εξακολουθεί να υπάρχει δυσπιστία.
Η ελληνοαιγυπτιακή σχέση παραμένει υψηλού επιπέδου, κάτι το οποίο δεν εξαντλείται στις στρατιωτικές ασκήσεις, αλλά συνεχίζεται και στα διεθνή fora. Η στάση της Ελλάδας υπέρ της Αιγύπτου σε συζητήσεις που πραγματοποιούνται σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ενωσης και συχνά περιέχουν αιχμές κατά του Καΐρου, αποτελούν ένα τέτοιο παράδειγμα.
Από τις περιφερειακές σχέσεις της Ελλάδας, εκείνη με το Ισραήλ παραμένει η πλέον στρατηγική, παρά την –ορατή και δημόσια πλέον– προσπάθεια της απερχόμενης κυβέρνησης στην Ιερουσαλήμ να βελτιώσει τη σχέση της με την Αγκυρα. Αν και τηρείται μια στάση αναμονής, καθώς την Τρίτη 1η Νοεμβρίου διεξάγονται εκλογές που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε κυβερνητικές ανακατατάξεις, από την Ιερουσαλήμ έχει διαμηνυθεί προς όλες τις κατευθύνσεις ότι η εξωτερική πολιτική δεν θα μεταβληθεί ουσιαστικά. Με ενδιαφέρον συγκρατείται η δήλωση του Μπένι Γκαντζ από την Αγκυρα την Πέμπτη, ότι το Ισραήλ και η Τουρκία θα μπορούσαν να χτίσουν γέφυρες με την Ελλάδα και την Κύπρο. Παρά, πάντως, τις δημόσιες τοποθετήσεις Γκαντζ, καλά πληροφορημένες πηγές ανέφεραν στην «Κ» ότι η επίσκεψη στην Αγκυρα συνδέεται με συζητήσεις για τη δράση της Χαμάς στο τουρκικό έδαφος, αλλά και την ανάγκη να μειωθεί η υποστήριξή της από οντότητες που συνδέονται ποικιλοτρόπως με τουρκικά συμφέροντα.
Στο αμιγώς ελληνοϊσραηλινό σκέλος, πέρα από τα πολλαπλά εξοπλιστικά προγράμματα ενίσχυσης των Ενόπλων Δυνάμεων με ισραηλινά συστήματα, υπάρχει αυξανόμενη συνεργασία σε επίπεδο πληροφοριών. Το υγροποιημένο αέριο και οι εγκαταστάσεις επαναεριοποίησης παραμένουν προτεραιότητα στον ενεργειακό τομέα, με τον EastMed να βρίσκεται στο τραπέζι για λόγους τυπικούς.
ΑΟΖ Ισραήλ – Λιβάνου
Μια ενδιαφέρουσα πτυχή έμμεσης, αλλά επιτυχούς, αθόρυβης, ελληνικών αποχρώσεων εμπλοκής συνδέεται και με τη συμφωνία Ισραήλ – Λιβάνου για οριοθέτηση ΑΟΖ. Στις αρχές του καλοκαιριού η άφιξη της πλωτής μονάδας αποθήκευσης και εκφόρτωσης παραγωγής (FPSO) της ελληνικών συμφερόντων εταιρείας Energean έδωσε την αφορμή στον Λίβανο να αμφισβητήσει την κυριότητα του Ισραήλ στο κοίτασμα Καρίς. Η Χεζμπολάχ δημοσίως εκτόξευσε απειλές για χτύπημα κατά της πλωτής μονάδας αν ξεκινούσε η παραγωγή χωρίς να προστατευθούν τα συμφέροντα του Λιβάνου, γεγονός που προκάλεσε και την αντίδραση των Ισραηλινών. Ενδιάμεσα οι ΗΠΑ ενεπλάκησαν μέσω του ειδικού απεσταλμένου Αμος Χόχσταϊν. Πρακτικά, μετά τη συμφωνία που υπεγράφη τελικά την Πέμπτη, ο Λίβανος αναγνώρισε την κυριότητα του Ισραήλ στο Kαρίς, από το οποίο η Energean ξεκίνησε παραγωγή φυσικού αερίου την Τετάρτη, ενώ το Ισραήλ αναγνώρισε την κυριαρχία του Λιβάνου στο μεγαλύτερο μέρος του κοιτάσματος Κάνα, το οποίο βρίσκεται στην επίμαχη περιοχή και θα αξιοποιηθεί από τη γαλλική Total.