O τρόπος με τον οποίο μια φυσική καταστροφή μπορεί να επηρεάσει τις διεθνείς σχέσεις αποτελεί, εδώ και περισσότερα από είκοσι χρόνια, θέμα που απασχολεί πολιτικούς, διπλωμάτες και επιστήμονες. Επειδή κάθε περιστατικό είναι διαφορετικό, όπως διαφορετικές είναι επίσης οι εκάστοτε συνθήκες που είτε επιτρέπουν τη συνεργασία είτε οδηγούν σε άσκηση βίας ή σύγκρουση, οι γενικεύσεις δεν χρησιμεύουν. Αλλιώς, δηλαδή, επηρεάζεται από τη φυσική καταστροφή μια δημοκρατική χώρα από μια μη δημοκρατική χώρα. Tην ίδια στιγμή, τα κίνητρα παροχής ανθρωπιστικής βοήθειας από τους μεγάλους εξωτερικούς παίκτες προς την πληττόμενη χώρα ή περιοχή σχετίζονται, συνήθως, με τα γενικότερα συμφέροντά τους.
Η άμεση ανταπόκριση της Ελλάδας ύστερα από τους τεράστιους σεισμούς που έπληξαν την Τουρκία και η επίσκεψη του υπουργού Εξωτερικών Νίκου Δένδια στη γειτονική χώρα δημιουργούν ένα αρχικό κλίμα αισιοδοξίας στη δημόσια σφαίρα πως οι δύο χώρες ίσως ξεκινήσουν ξανά την περίφημη «διπλωματία των καταστροφών». Το παράδειγμα του 1999 παραμένει ακόμη νωπό. Ωστόσο, για να μπορέσει μια τέτοιου είδους διπλωματία να έχει αποτελέσματα, χρήσιμο είναι να συνδυάζεται με τους προϋπάρχοντες στόχους της εξωτερικής πολιτικής – όχι να καθορίζει νέους. Η Τουρκία, μέχρι την ημέρα των καταστροφικών σεισμών, δεν έδειχνε διατεθειμένη για ειλικρινή διάλογο με την Ελλάδα για την υφαλοκρηπίδα. Οι διαρκείς απειλές μάλλον το ακριβώς αντίθετο έδειχναν, ενώ δεν είχε ακόμη φτάσει στην Αθήνα πρόσκληση για τον επόμενο γύρο των διερευνητικών επαφών. Θα αλλάξει, άραγε, στρατηγική η Τουρκία μετά την πρόσφατη τραγωδία; Δύσκολα.
Παρ’ όλα αυτά, Ελλάδα και Τουρκία αξίζει να αξιοποιήσουν τη συγκυρία, όσο μακάβρια και αν είναι, ώστε να ενισχύσουν τη θετική ατζέντα των συζητήσεών τους. Η πρόληψη φυσικών καταστροφών, ο έλεγχος των κτιρίων, η παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας, οι έρευνες στα συντρίμμια, η περίθαλψη των τραυματιών και η ψυχολογική υποστήριξη των οικογενειών αποτελούν τομείς όπου επιβάλλονται συνέργειες. Οχι μόνο σε διμερές επίπεδο αλλά και σε πολυμερές. Σε μια δύσκολη φάση για τις ευρωτουρκικές σχέσεις, υπάρχουν προτάσεις για συνεργασία, που μπορούν να συζητηθούν με πρωτοβουλία της Ελλάδας στις Βρυξέλλες.
Πέρα από τα ελληνοτουρκικά, και ενδεχομένως τα ευρωτουρκικά, οι σεισμοί στην Τουρκία παρουσιάζουν ενδιαφέρον ως προς τον πολιτικό αντίκτυπό τους στην προσπάθεια του προέδρου Ερντογάν να επανεκλεγεί. Είναι νωρίς για εκτιμήσεις, και πολλά θα εξαρτηθούν από τον τρόπο με τον οποίο θα διατεθούν η ανθρωπιστική βοήθεια και διάφορα κονδύλια τις επόμενες βδομάδες. Μια μελέτη του Πανεπιστημίου του Πρίνστον, η οποία έγινε μετά τον σεισμό 7,1 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ που είχε πλήξει την Πόλη του Μεξικού το 2017, δείχνει ότι κυβερνώσα παράταξη επωφελήθηκε στις εκλογές. Ας περιμένουμε.
* Ο κ. Γιώργος Ν. Τζογόπουλος είναι λέκτωρ Διεθνών Σχέσεωνστο Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο της Νίκαιας (CIFE), senior fellowστο ΕΛΙΑΜΕΠ και στο Κέντρο Στρατηγικών Σπουδών Μπέγκιν-Σαντάτ (Ισραήλ).