«Μην περιμένεις θεαματικά αποτελέσματα. Δεν πρόκειται να κάνουμε το χατίρι ούτε των Αμερικανών ούτε των Γερμανών, εάν δεν δούμε κάποιες σοβαρές κινήσεις αποκλιμάκωσης από την πλευρά των Τούρκων», μου είχε πει ο Θόδωρος Πάγκαλος έξω από το ξενοδοχείο «Ιντερκοντινένταλ» στη Νέα Υόρκη ενώ περπατούσαμε προς την έδρα των Ηνωμένων Εθνών. Δεν τελείωσε την πρόταση γιατί κάποιος φωτογράφος από το απέναντι πεζοδρόμιο σήκωσε την κάμερα για να φωτογραφίσει τον Ελληνα υπουργό Εξωτερικών. Κάτι που έκανε έξαλλο τον Πάγκαλο, ο οποίος διέσχισε με φόρα τον δρόμο κι άρχισε να διαπληκτίζεται μαζί του.
Ηταν Σεπτέμβριος του 1997. Λίγη ώρα αργότερα, μπροστά στις κάμερες ο Πάγκαλος επιτέθηκε με δριμύτητα στην τουρκική πλευρά. «Δεν θα επιτρέψουμε ποτέ η Τουρκία να σύρει τις ματωμένες μπότες της στα παχιά χαλιά της Ευρώπης. Η Ελλάδα δεν μιλάει με βιαστές και δολοφόνους παιδιών». Η δήλωση ανέβασε κατακόρυφα την ένταση στις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Αλλά συγχρόνως έστελνε σαφές μήνυμα σε ΗΠΑ και Ευρώπη, που πίεζαν με κάθε τρόπο την Αθήνα για μια ελληνοτουρκική συνάντηση κορυφής, ότι η ελληνική πλευρά δεν ήταν διατεθειμένη να κάνει κινήσεις προσέγγισης εάν η Αγκυρα δεν δεχόταν με τον πιο ξεκάθαρο τρόπο να παραπεμφθούν οι ελληνοτουρκικές διαφορές στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης.
Ελλάδα και Τουρκία είχαν φθάσει στα πρόθυρα ενός πολέμου στα Ιμια πριν από ενάμιση χρόνο, που αποσοβήθηκε χάρη στην τηλεφωνική συμφωνία Πάγκαλου – Χόλμπρουκ –«No ships, no troops, no flags»–, η οποία άφησε μια πικρή γεύση στους Ελληνες, αλλά απέτρεψε μια πολεμική αναμέτρηση των δύο χωρών με άγνωστες συνέπειες.
«Σκέψου να ξημέρωνε η μέρα και να έβλεπε όλος ο κόσμος στη μια Ίμια Έλληνες κομάντος με την ελληνική σημαία, και στην άλλη Τούρκους κομάντος με την Τουρκική σημαία. Θα ήταν μια καταστροφή. Σαν να είχαμε ήδη χάσει τον πόλεμο», μου είχε πει λίγες μέρες μετά ρίχνοντας τις ευθύνες στον Λυμπέρη που φυλούσε ολόκληρο το Αιγαίο εκείνη τη νύχτα αλλά όχι τα μικρά Ίμια.
Ακολούθησαν μερικές από τις πιο λαμπρές σελίδες της ελληνικής διπλωματίας –επί πρωθυπουργίας Σημίτη– με τη Συμφωνία του Ελσίνκι (Δεκέμβριος του 1999) και την απόφαση της Ε.Ε. για την ένταξη της Κυπριακής Δημοκρατίας στην Ευρωπαϊκή Ενωση χωρίς την προηγούμενη επίλυση του πολιτικού προβλήματος στο νησί. Σημαντικό ρόλο για τη συμφωνία είχαν διαδραματίσει ο Θόδωρος Πάγκαλος και ο Γιάννος Κρανιδιώτης, ο οποίος όμως δεν ήταν πλέον στη ζωή για να δει τον καρπό της σκληρής δουλειάς του – είχε σκοτωθεί στις 14 Σεπτεμβρίου 1999 μαζί με τον γιο του και τέσσερις ακόμη επιβαίνοντες στο δυστύχημα του «Φάλκον».
Ο Θόδωρος Πάγκαλος, που «έφυγε» χθες σε ηλικία 84 ετών, ήταν πιο μεγάλος από τη ζωή. Ευφυής, ευρηματικός, με τολμηρό αυτοσαρκασμό, ήταν ένας διανοούμενος της πολιτικής. Κοσμοπολίτης, με απίθανες γνώσεις, γοητευτικός, κυκλοθυμικός, αυτοκαταστροφικός και οξύθυμος, έζησε και πολιτεύθηκε στα όρια. Από τα πρώτα χρόνια στο ΚΚΕ και στο αντιδικτατορικό Παρίσι, μετά στο ΠΑΣΟΚ και στο υπουργείο Εξωτερικών. Καλλιεργημένος και καίριος στις παρεμβάσεις του, αλλά και ικανός να χύσει την καρδάρα με το γάλα με μια άγαρμπη κίνηση – όπως όταν στο απόγειο της πολιτικής καριέρας του, που θα μπορούσε να τον φέρει κοντά στην αρχηγία του ΠΑΣΟΚ, αποκάλεσε τον αντίπαλό τους στις δημοτικές εκλογές της Αθήνας, Δημήτρη Αβραμόπουλο, «κύριο Τίποτα», προκαλώντας την κατακραυγή των ψηφοφόρων που τον οδήγησε στην ήττα.
Είχε το θάρρος να αποκαλέσει τη Γερμανία «οικονομικό γίγαντα με πήλινα πόδια» και «πολιτικό γίγαντα με μυαλό μικρού παιδιού» για τη στάση που τήρησε στη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας αλλά και τον τρόπο με τον οποίο έφθασε να αντιμετωπίζει με βάση τα δικά της αποκλειστικά συμφέροντα την Ευρώπη. Σκληρές δηλώσεις που προκάλεσαν μεγάλη αντίδραση στη Γερμανία –η οποία αξίωσε και πέτυχε επανόρθωση–, αλλά επαληθεύτηκαν με τα χρόνια και από τη στάση του Βερολίνου απέναντι στη Ρωσία. «Οι Γερμανοί ζηλεύουν που ζουν σε μια χώρα με μουντό καταθλιπτικό καιρό με κρύο τις περισσότερες μέρες του χρόνου. Θυμάμαι μια φορά μετά απο μια συνάντηση υπουργών που είχα πάρει μαζί μου τον Γκένσερ ο οποίος θα πήγαινε την επομένη σε κάποια χώρα της μέσης Ανατολής- κάνε μια στάση στην Αθήνα να σε φιλοξενήσω σπίτι μου και την επομένη συνεχίζεις στον τελικό προορισμό σου. Είχε τότε η δεύτερη γυναίκα μου ένα σπίτι στο Πόρτο Ράφτη πάνω στο κύμα. Με το φτάσαμε εκεί, ο Γκένσερ τρελάθηκε απο την ομορφιά. Πρέπει να είσαι πολύ πλούσιος για να ζεις έτσι μου είπε με φανερή ζήλια. Όχι δεν είμαι πλούσιος του απάντησα. Απλώς η Ελλάδα είναι μια μικρή χώρα που βρέχεται απο παντού απο θάλασσα. Οι περισσότεροι Έλληνες κάπως έτσι ζουν. Μετά τη δουλειά κάνουν μια βουτιά να βγάλουν απο πάνω τους την την κούραση της μέρας. Δαγκώθηκε ο Γερμανός».
Είχε φανατικούς φίλους –και εχθρούς– σε όλα τα στρώματα της κοινωνίας. Χαιρόταν να μιλάει και να λέει ανέκδοτα σε ατελείωτα γεύματα με πρωταγωνιστή τον ίδιο.
Η φράση του «μαζί τα φάγαμε» μετά τη χρεοκοπία της χώρας και την υπογραφή μνημονίου από τον Γ. Παπανδρέου ξεσήκωσε θύελλα στην Αριστερά. Συμπύκνωσε όμως τη μεταπολιτευτική ιστορία της Ελλάδας μέσα από τις πελατειακές σχέσεις διαφθοράς ανάμεσα στα κόμματα που κυβέρνησαν τη χώρα και τους πολίτες. Με μικρότερες, αλλά υπαρκτές ευθύνες και των κομμάτων της αριστερής αντιπολίτευσης, που δεν έπαψαν να ζητούν αυξήσεις μισθών και συντάξεων, παίζοντας σημαντικό ρόλο στον δημοσιονομικό εκτροχιασμό της χώρας.
Ο Θόδωρος Πάγκαλος είχε φανατικούς φίλους –αλλά και εχθρούς– σε όλα τα στρώματα της κοινωνίας. Πολλές φορές, μάλιστα, αυτές οι δύο ιδιότητες εναλλάσσονταν όσον αφορά τους συντρόφους του στο ίδιο το κόμμα του. Χαιρόταν να μιλάει και να λέει ανέκδοτα σε ατελείωτα γεύματα με πρωταγωνιστή τον ίδιο και αληθινές ή φανταστικές ιστορίες από τη ζωή του.
Είχα την τύχη –μαζί με τον Βασίλη Χιώτη– να συζητάμε μαζί του κάθε εβδομάδα για χρόνια σε μια ωριαία εκπομπή στην οποία άνοιγε την ψυχή του ασκώντας αθυρόστομα κριτική στους πάντες και ιδιαίτερα στον ΣΥΡΙΖΑ και τον κ. Τσίπρα. Σε μια εκπομπή, μάλιστα, είχε καλέσει τον τότε υπουργό Οικονομικών να δημεύσει τα δεκάδες μικρά διαμερίσματα που του είχε αφήσει κληρονομιά μια θεία του – για τα οποία όμως δεν είχε αρκετά χρήματα για να πληρώσει τον ΕΝΦΙΑ που τους αναλογούσε.
Πήγαινα και τον έβλεπα σε ένα διαμέρισμα πίσω από την πλατεία Κολωνακίου. Είχε δυσκολίες στο περπάτημα και κρατούσε συνεχώς ένα παλιό, ξύλινο μπαστούνι. Επαιρνε τα πάνω του, όμως, όταν έκανε μπάνιο στη λίμνη της Βουλιαγμένης.
«Τίποτε άλλο δεν μένει»
Την τελευταία φορά που ειδωθήκαμε ήταν το 2019, όταν του ζήτησα να γράψει για την ιστορία της σχέσης του με τον παππού του, τον δικτάτορα Θόδωρο Πάγκαλο (δημοσιεύθηκε στην «Κ» στις 19/2/2019). Σε μια τέτοια συνάντηση, αφού με έβρισε, μου πέταξε και μια συμβουλή-ευχή. «Μικρέ, πρόσεχε. Θα σ’ το έχει πει κι ο Λευτέρης (σ.σ. ο πατέρας μου και πολλά χρόνια φίλος του), αλλά σ’ το τονίζω κι εγώ. Η ζωή είναι μία και μοναδική. Να τη φας με το κουτάλι και να τη ζήσεις όπως εσύ θέλεις. Μέρα που περνάει, δεν ξαναγυρνάει. Και στο τέλος θα θυμάσαι μόνο τις γυναίκες που σ’ αγάπησαν και αγάπησες. Τίποτε άλλο δεν μένει».
Καλό ταξίδι, Θόδωρε.