«Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, με δεδομένο ότι ξημέρωσε θα ήλπιζα να μπορούμε να πούμε ότι όλα ήταν ένας εφιάλτης· ότι ξυπνήσαμε και τίποτε από όλα αυτά τα τραυματικά και οδυνηρά που ζούμε τις τελευταίες εβδομάδες δεν είναι πραγματικό. ∆υστυχώς, αυτό δεν συμβαίνει. Αυτό όμως μας υποχρεώνει να αγωνιστούμε, όχι για να δικαιωθεί ο εφιάλτης, αλλά γι’ αυτό για το οποίο διαχρονικά αγωνιστήκαμε, για να πάρουν τα όνειρα εκδίκηση».
Ξημέρωνε 14 Αυγούστου του 2015. Η Ζωή Κωνσταντοπούλου είχε οδηγήσει σε κορύφωση την τακτική της να εξαντλεί τα όρια του Κανονισμού, μετατρέποντας τη διαδικασία σε όπλο ακτιβισμού. Είχε προσθέσει στο άλμπουμ της προεδρίας της –αλλά και της κοινοβουλευτικής ιστορίας– την πρωτοφανή εικόνα των υπουργών να κοιμούνται εξαντλημένοι στα έδρανα της Βουλής. Το σαμποτάζ, βεβαίως, δεν απέτρεψε την ψήφιση του τρίτου μνημονίου, αυτή τη φορά με υπογραφή ΣΥΡΙΖΑ. Λίγες ώρες μετά, η κυβέρνηση θα έχανε τη δεδηλωμένη, το κόμμα της θα έσπαγε στα δύο και η χώρα θα οδηγούνταν σε εκλογές. Παρ’ όλα αυτά, ο Αλέξης Τσίπρας θα επιβίωνε πολιτικά και η Ζωή Κωνσταντοπούλου θα τα έχανε όλα: το τρίτο υψηλότερο θεσμικό αξίωμα στη χώρα και τη βουλευτική της ιδιότητα. Θα είχε προλάβει, όμως, να απειλήσει με «εκδίκηση».
Σχεδόν οκτώ χρόνια μετά, πάλι καλοκαίρι και οι δύο παλιοί σύντροφοι φαίνεται ότι μπορεί να ανταμώσουν ξανά. Οχι φυσικά από πολύ κοντινή απόσταση («ούτε γεια με κανέναν τους», λέει σταθερά, αναφερόμενη τόσο στον Αλέξη Τσίπρα όσο και στους πάλαι ποτέ συνοδοιπόρους της στον ΣΥΡΙΖΑ), αλλά πάντως στην ίδια αίθουσα: στην αίθουσα της Βουλής. «Αλήθεια, τα όνειρα ετοιμάζονται να πάρουν εκδίκηση;» ρωτάω τη Ζωή Κωνσταντοπούλου σε μια χαραμάδα «ελεύθερου χρόνου» ανάμεσα σε προεκλογική καμπάνια, τηλεοπτικές συνεντεύξεις και μάχιμη δικηγορία. «Για μένα εκείνη η φράση με τα όνειρα και την εκδίκηση δεν είχε ούτε έχει το νόημα της ρεβάνς. Είναι αυτό που ονειρεύομαι και νομίζω ονειρεύεται πολύς κόσμος: να πραγματωθούν τα όνειρα και οι προσδοκίες, όλη η ελπίδα που ματαιώθηκε, όλη η εμπιστοσύνη που προδόθηκε». Οχι, για τον Αλέξη Τσίπρα και τον ΣΥΡΙΖΑ δεν της αρέσει να μιλάει. «Θέλετε, αλήθεια, να μιλήσουμε για το παρελθόν;». Θεωρεί τον Αλέξη Τσίπρα «παρελθόν». Και για την ίδια και για τη χώρα.
«Αξιοσημείωτη σταθερότητα»
Το διαδικτυακό χωρατό που κυκλοφορεί αυτές τις ημέρες στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης λέει ότι αυτές οι εκλογές γίνονται μόνο και μόνο «για να μπει η Ζωή στη Βουλή». Ρωτάω τον γενικό διευθυντή της εταιρείας Pulse, Γιώργο Αράπογλου, αν συμμερίζεται το αστείο. Χαμογελάει με νόημα. Σε κάθε περίπτωση δεν πιστεύει ότι η Πλεύση Ελευθερίας είναι ένας κομήτης που δεν τον περιμέναμε. «Η πραγματικότητα είναι ότι το κόμμα της Ζωής Κωνσταντοπούλου ανιχνευόταν σε όλες τις δημοσκοπήσεις από την επομένη των εκλογών του 2019 μέχρι και τις πιο πρόσφατες. Αλλά επειδή το βρίσκαμε κάτω από το 1%, έμπαινε αυτομάτως στην κατηγορία “άλλο κόμμα” κι αυτό δημιουργούσε την εντύπωση στην κοινή γνώμη ότι έχει εξαϋλωθεί, ενώ φυσικά δεν ίσχυε καθόλου κάτι τέτοιο. Αντίθετα, η Πλεύση Ελευθερίας παρουσίασε μια αξιοσημείωτη σταθερότητα σε όλη τη διάρκεια της τετραετίας, κάτι που προσωπικά θεωρώ πιο σημαντικό ποιοτικό χαρακτηριστικό από ένα απόλυτο νούμερο στην πρόθεση ψήφου, κυρίως αν λάβουμε υπόψη το υψηλό περιθώριο δειγματοληπτικού σφάλματος σε μετρήσεις κομμάτων αυτού του εκλογικού βεληνεκούς».
«Μπορούμε να έχουμε μια εικόνα από πού κέρδισε αυτούς τους επιπλέον 87.638 ψηφοφόρους με τη βοήθεια του exit poll της 21ης Μαΐου;» ρωτάω τον κ. Αράπογλου. «Θα λέγαμε ότι τις μεγαλύτερες εισροές τις είχε κατά σειράν από τον ΣΥΡΙΖΑ, την αποχή του 2019 και τους νέους ψηφοφόρους, τη Νέα Δημοκρατία, τα μικρότερα κόμματα, το ΜέΡΑ25 και την Ενωση Κεντρώων. Πάντως, αναλογικά, τη μεγαλύτερη ζημιά φαίνεται να την έκανε στο ΜέΡΑ25». Μας λένε κάτι αυτά τα στοιχεία για την ταυτότητα και τη δυναμική της Πλεύσης; «Μας λένε ότι είναι ένα κόμμα που το διακρίνει η πολυσυλλεκτικότητα».
Και Μάτι και απόστρατοι
Αυτό που λέει ο κ. Αράπογλου φαίνεται ότι ισχύει. Για πολύ διαφορετικούς λόγους η Ζωή Κωνσταντοπούλου κέρδισε συμπάθειες αυτά τα τέσσερα χρόνια από χώρους που δεν θα το περίμενε ίσως ούτε και η ίδια και που φαίνεται να τους ενώνει μόνο το νήμα του αντισυστημισμού.
«Ερχόταν κόσμος ακόμη και τον Απρίλιο και με αγκάλιαζε και μου έλεγε “βρε Ζωή, πότε θα κάνεις κόμμα να σε ψηφίσουμε”! Και το κόμμα υπάρχει επτά χρόνια!».
Η Ελένη Μ. έχει συνδέσει τη ζωή της με το Μάτι, τόπο των καλοκαιρινών της διακοπών και όχι μόνο. Εζησε την κόλαση του 2018 από πολύ κοντά. Τρία χρόνια νωρίτερα, το καλοκαίρι του δημοψηφίσματος, παρακολουθούσε τη Ζωή Κωνσταντοπούλου στην τηλεόραση κι αυτά που έλεγε η πρώην πρόεδρος της Βουλής δεν της άρεσαν. Αυτό άλλαξε άρδην τον περασμένο Ιανουάριο, την ημέρα που η κ. Κωνσταντοπούλου εμφανίστηκε στο Τριμελές Πλημμελειοδικείο Αθηνών ως μάρτυρας κατηγορίας στη δίκη για την τραγωδία (ή για το «έγκλημα», όπως το χαρακτηρίζει) στο Μάτι. «Παρακολουθούσα αυτή τη γυναίκα, που στα κουτάκια του μυαλού μου την είχα καταχωρίσει ως “εμμονική” ή “τοξική”, να αγορεύει όρθια για τέσσερις ολόκληρες ημέρες με τον πιο συγκροτημένο νομικό λόγο που έχω ακούσει, χωρίς να χάνει καθόλου τον ειρμό ή την ψυχραιμία της, απτόητη, ακαταπόνητη». Η κ. Κωνσταντοπούλου κατέθεσε μία από τις πρώτες μηνύσεις για την υπόθεση στις 6 Αυγούστου 2018, ζητώντας να ασκηθούν ποινικές διώξεις σε βαθμό κακουργήματος για την εθνική τραγωδία. Δεν είναι τυχαίο ότι μετά την πολυήμερη αγόρευσή της, τέσσερις άνθρωποι της περιοχής κατέβηκαν υποψήφιοι στις εκλογές με τα ψηφοδέλτια της Πλεύσης. Ανάμεσά τους και η κ. Αθηνά Μουτάφη, που εκείνο το φρικτό απόγευμα έχασε τον 25χρονο γιο της Βίκτωρα.
Αν το Μάτι την έβαλε στο ραντάρ ανθρώπων που δεν τη συμπαθούσαν πολιτικά, η ζωηρή αντίθεσή της στη συμφωνία των Πρεσπών την κατέστησε ορατή σε ένα ακροατήριο με πιο πατριωτικές ανησυχίες – οι φίλοι της στην Αριστερά θα το αποκαλούσαν «εθνικιστικό» ή και «ακροδεξιό». Στις 23 Ιουνίου 2022, μάλιστα, λαμβάνει μέρος σε εκδήλωση που διοργανώνει στο Βελλίδειο της Θεσσαλονίκης η Ενωση Αποστράτων Αξιωματικών Στρατού. Οταν συναντιόμαστε τη ρωτάω αν το σλόγκαν «Δεν κοιτάμε ούτε αριστερά ούτε δεξιά, μόνο μπροστά», απηχεί ένα πιο «ανεξίθρησκο», λιγότερο «αριστερό» πολιτικό προφίλ. «Δηλαδή, τι;» με ρωτάει σχεδόν θυμωμένα. «Οτι ένας αριστερός δεν μπορεί να είναι πατριώτης; Η μεγαλύτερη αντίσταση κατά των ναζί από ποιους έγινε; Η σημαία του Πολυτεχνείου τι σημαία ήταν, δεν ήταν η αιματοβαμμένη ελληνική σημαία; Σημασία λοιπόν δεν έχει να λες τι είσαι, εγώ δεν κρύβω ότι είμαι ένας άνθρωπος αριστερός, αλλά η Πλεύση Ελευθερίας δεν είναι ένα κόμμα που περιορίζεται στην Αριστερά. Δεν υπάρχει κανένας λόγος σήμερα να διακρίνουμε τους ανθρώπους σε αριστερούς και σε δεξιούς».
Πώς αισθάνεται όταν οι παλιοί της σύντροφοι της καταλογίζουν ότι σήμερα παίζει το «παιχνίδι του Μητσοτάκη», χαμηλώνοντας εκλογικά τον ΣΥΡΙΖΑ, ή ότι βγαίνει ξαφνικά σε όλα τα «συστημικά» μέσα; «Είναι γνωστό ότι ήμουν η πλέον αποκλεισμένη από όλα τα μέσα και ειδικότερα από τα μέσα του ΣΥΡΙΖΑ με απόλυτο σιωπητήριο, που διαρκεί κοντά οκτώ χρόνια τώρα. Το γεγονός ότι αυτή τη στιγμή έχει σπάσει αυτός ο αποκλεισμός σε επίπεδο κεντρικών μέσων, είναι κάτι που το διεκδίκησα και συνδέεται με το αίτημα των ίδιων των πολιτών μέσα από την πρόσφατη εκλογική τους ετυμηγορία».
Και φυσικά όλοι μιλάνε για τη «νέα» Ζωή. Προεκλογικά εγκατέλειψε τον εισαγγελικό στόμφο που την καθιέρωσε στην αντιμνημονιακή εποχή, με μια χαμογελαστή δημόσια παρουσία – χωρίς αυτή τη φορά το χαμόγελο να μοιάζει σαρδόνιο. Γιατί όλο αυτό το hype συμβαίνει σήμερα και δεν συνέβη το 2015 ή το 2019; Εχει η ίδια μια εξήγηση; «Νομίζω με έναν τρόπο ο κόσμος μπόρεσε πραγματικά να δει τη Ζωή, την Πλεύση Ελευθερίας και αυτό που πράγματι πρεσβεύει. Ξέρετε, έπρεπε να διαπεράσουμε αυτό το τεράστιο τείχος που είχε χτιστεί και μιντιακά από το καλοκαίρι του 2015 και μετά. Ερχόταν λοιπόν κόσμος ακόμη και τον Απρίλιο και με αγκάλιαζε και μου έλεγε, “βρε Ζωή, πότε θα κάνεις κόμμα να σε ψηφίσουμε”! Και το κόμμα υπάρχει επτά χρόνια!». Επιπλέον, η ίδια θεωρεί ότι «πλήρωσε» και τον «παραμορφωτικό καθρέφτη», όπως τον αποκαλεί, μιας πολύ φορτισμένης πολιτικής συγκυρίας, όπως αυτή του πρώτου εξαμήνου του 2015, που της κόστισε σε «λάσπη, bullying, διαπόμπευση».
Υπάρχει μέσα της χώρος για αυτοκριτική; Μήπως είχε και η ίδια επιστρατεύσει τα τοξικά μέσα που ισχυρίζεται ότι υπέστη; Της θυμίζω τη σχεδόν… μουσολινικής αισθητικής εμφάνισή της με υψωμένη τη γροθιά στο προαύλιο της Βουλής πάνω από το μνημείο του Αγνωστου Στρατιώτη στην τελευταία (πολύ μεγάλη) συγκέντρωση του «Οχι», δύο ημέρες πριν από το δημοψήφισμα στο Σύνταγμα. «Μουσολινικής αισθητικής; Μα τι λέτε! Κοιτάξτε, δεν διεκδικώ το αλάθητο, αλλά οι επιλογές ήταν δικές μου και δεν θα μετανιώσω ποτέ για το γεγονός ότι υπερασπίστηκα τις αρχές, τις αξίες μου και τη δημοκρατική εντολή. Και σίγουρα δεν μετανιώνω που το έκανα με τρόπο ανυποχώρητο».
Την ίδια πυγμή φαίνεται να επέδειξε η πρόεδρος της Πλεύσης και κατά την κατάρτιση (βλέπε και «εκκαθάριση») των νέων ψηφοδελτίων του κόμματος για τις εκλογές της 25ης Ιουνίου, που όπως είναι γνωστό θα γίνουν με λίστα. Σε τρεις, τουλάχιστον, περιπτώσεις, ισάριθμες υποψήφιες που είχαν πρωτεύσει σε σταυρούς στις εκλογές του Μαΐου κατήγγειλαν δημοσίως ότι υποβιβάστηκαν σε μη εκλόγιμες θέσεις· προφανώς, για να τοποθετηθούν πρόσωπα της αρεσκείας της Ζωής Κωνσταντοπούλου, όπως ο πρόεδρος του Σωματείου Ελλήνων Ηθοποιών Σπύρος Μπιμπίλας και η τραγουδίστρια Τζόρτζια Κεφαλά. Μάλιστα, δεύτερος στη λίστα της Α΄ Αθηνών, κάτω από την επικεφαλής της Πλεύσης, εμφανίζεται να έχει τοποθετηθεί ο σύντροφός της και ηθοποιός Διαμαντής Καραναστάσης, ο οποίος δεν ήταν καν υποψήφιος στις προηγούμενες εκλογές. Αντιδρώντας στις οργισμένες δηλώσεις παραίτησης των υποβαθμισμένων, η Κωνσταντοπούλου απαντά ότι είχε προαναγγείλει σε συνεντεύξεις της πως τα ψηφοδέλτια θα καταρτίζονταν από την αρχή και ότι για την πρόθεσή της να ασκήσει το αρχηγικό της δικαίωμα ήταν ενήμερα όλα τα στελέχη. Θέλησε, λέει, να εξασφαλίσει «την καλύτερη κοινοβουλευτική ομάδα με αυτούς που έχουν ματώσει για την Πλεύση». Προφανώς, αυτή η διαλογή δεν μπορούσε να επιτευχθεί αναίμακτα.
Χωρίς διακοπή
Πριν αφήσω τη Ζωή Κωνσταντοπούλου απερίσπαστη στον προεκλογικό της πυρετό, προλαβαίνω να τη ρωτήσω δύο πράγματα: αν έχει καθόλου χρόνο για τον εαυτό της κι αν έχει ακούσει τη φήμη περί αλλαγής του Κανονισμού της Βουλής προκειμένου να μην αξιοποιήσει το δικαίωμα να λαμβάνει τον λόγο όσες φορές το επιθυμεί ως πρώην πρόεδρος του σώματος. Ξεσπάει σε γέλια. «Ειλικρινά, δεν έχω ακούσει τίποτα. Ξέρω όμως ότι υπάρχει ανησυχία…». Οσο για ελεύθερο χρόνο, μόνο θέατρο. «Δυστυχώς, τα τελευταία χρόνια δεν προλαβαίνω ούτε διακοπές να πάω». Προσοχή, δεν θέλει να παρεξηγηθεί, είναι απολύτως υπέρ των διακοπών και τις έχει πολύ μεγάλη ανάγκη, «αλλά είναι εξίσου αλήθεια ότι τις στερούμαι». Και με τα όνειρα να ετοιμάζονται στον θερινό ορίζοντα για την εξαγγελθείσα εκδίκηση, μάλλον οι διακοπές δεν είναι προτεραιότητα. Το ερώτημα είναι αν θα καταφέρουν και οι υπόλοιποι βουλευτές να πάνε λίγες διακοπές. Ή αν θα εξαναγκαστούν πάλι, με τη Ζωή επισπεύδουσα, να βλέπουν εφιάλτες μέσα στο βουλευτήριο.