Μια ματιά στον εκλογικό χάρτη αρκεί. Β΄ Θεσσαλονίκης, Χαλκιδική, Κιλκίς, Πιερία, Πέλλα, Δράμα: σε αυτές τις περιφέρειες οι επιδόσεις των τριών κομμάτων στα δεξιά της Ν.Δ. είναι αισθητά υψηλότερες απ’ ό,τι στην υπόλοιπη επικράτεια. Γιατί; Είναι ακόμη ανοιχτό το τραύμα του Μακεδονικού; Επαιξαν ρόλο η πανδημία και το αντιεμβολιαστικό κίνημα; Μήπως πρέπει κανείς να αποδώσει την τοπική ιδιαιτερότητα σε άλλους πόλους επιρροής, όπως οι παρεκκλησιαστικές οργανώσεις;
Οι υψηλές επιδόσεις της άκρας Δεξιάς στη Βόρεια Ελλάδα δεν είναι κάτι καινούργιο. Ακόμη και στις εκλογές του 2019, τα υψηλότερα ποσοστά που είχε συγκεντρώσει η Χρυσή Αυγή ήταν σε Χαλκιδική και Κιλκίς. Παρόλο που η απήχηση των τριών ακροδεξιών κομμάτων που τώρα εκπροσωπούνται στη Βουλή δεν εξαντλείται στη Βόρεια Ελλάδα, είναι εμφανές ότι η παρουσία τους εκεί ήταν εντονότερη. Γιατί;
Δύο παράγοντες
Ο Κάρολος-Ιωσήφ Κουβαλάκος, επίκουρος καθηγητής στη σχολή Πολιτικών Επιστημών στο ΑΠΘ, ο οποίος ερευνά την Ακροδεξιά και τα κοινωνικά της δίκτυα, λέει στην «Κ» ότι η άνοδος της άκρας Δεξιάς παρατηρείται σε όλη τη χώρα από το 2008 και μετά. «Κανένας σοβαρός αναλυτής δεν πίστεψε ότι με μια δικαστική απόφαση καταστέλλεται το φαινόμενο συνολικά», τονίζει.
Παρ’ όλα αυτά, στη Βόρεια Ελλάδα έντονο ρόλο παίζουν δύο παράγοντες. «Το θρησκευτικό στοιχείο και το Μακεδονικό», δηλώνει. Συγκεκριμένα για το Μακεδονικό, θεωρεί πως δεν πρόλαβε να διαδραματίσει σοβαρό ρόλο στις εκλογές του 2019, «λόγω αναταραχής στον χώρο της Χρυσής Αυγής – τώρα υπήρξε χρόνος ανασυγκρότησης της άκρας Δεξιάς», λέει, τονίζοντας πως για τη Βόρεια Ελλάδα, το Μακεδονικό αποτελεί ζήτημα πιο σημαντικό από το προσφυγικό.
«Υπάρχει μια εθνικιστική έξαρση ακόμη από τη δεκαετία του ’90 με το Μακεδονικό και πώς είχε ανακινηθεί ήδη από τότε – οι θύλακοι στους οποίους όλο αυτό εξαπλώθηκε, υπάρχουν ακόμη», εξηγεί στην «Κ» η Μαρία Καβάλα, επίκουρη καθηγήτρια στο ίδιο τμήμα.
Ο επίκουρος καθηγητής της Δημόσιας Πολιτικής στο King’s College στο Λονδίνο, Γιώργος Σαμαράς, το διδακτορικό του οποίου αφορούσε τη δράση της Χρυσής Αυγής στη Βόρεια Ελλάδα, τονίζει πως το Μακεδονικό είναι το μοναδικό ζήτημα στο οποίο και τα τρία κόμματα συμφωνούν απολύτως. «Αλλά πιστεύω ότι πλέον δεν παίζει τόσο ρόλο», λέει. Για τον κ. Σαμαρά, ο οποίος κατάγεται από τη Θεσσαλονίκη, η δημοφιλία συγκεκριμένα των Σπαρτιατών, τους οποίους στήριξε προεκλογικά από τη φυλακή ο Ηλίας Κασιδιάρης, στη Βόρεια Ελλάδα, δεν αποτελεί έκπληξη.
Η νεολαία της Χ.Α.
«Αυτά τα χρόνια η Χρυσή Αυγή ήταν εκτός παιχνιδιού, αλλά το Μέτωπο Νεολαίας (η νεολαία της Χ.Α.) ήταν πολύ ενεργό, ειδικά στη Βόρεια Ελλάδα», σημειώνει. Παρόλο που έχουν τοπικές οργανώσεις σε διάφορες πόλεις, η βάση τους είναι στη Θεσσαλονίκη, όπου λειτουργεί και εβδομαδιαία ο «εθνικιστικός πολυχώρος ΣΑΡΙΣΑ», σύμφωνα με την ιστοσελίδα τους. Πέραν των ομιλιών στον πολυχώρο, οι περισσότερες «δράσεις» που έχει δημοσιοποιήσει η νεολαία τον τελευταίο χρόνο –«παρέμβαση στην έκθεση του Σκοπιανού “καλλιτέχνη” Sergej Andreevski», έγραψαν τον Απρίλιο, «παρέμβαση της Χρυσής Αυγής σε χώρο “LGBT” προπαγάνδας σε παιδιά!», έγραψαν τον Ιανουάριο– πραγματοποιούνται στη Βόρεια Ελλάδα. Οι ίδιοι τονίζουν ότι η οργάνωσή τους αποτελείται από «μαθητές, φοιτητές και εργαζομένους Ελληνες εθνικιστές». Ο κ. Σαμαράς παρατηρεί πως από την έναρξη της σχολικής χρονιάς του 2021, όταν προκάλεσαν επεισόδια στο ΕΠΑΛ Σταυρούπολης, «άρχισε να ξεδιπλώνεται η πραγματική δραστηριότητα των νεοναζιστικών μορφωμάτων στη Βόρεια Ελλάδα», που ήταν η ριζοσπαστικοποίηση μαθητών.
Ταυτόχρονα, κάποιοι πρωταγωνιστές των τριών κομμάτων είναι γνωστοί εδώ και χρόνια στη Βόρεια Ελλάδα. «Ο Δημήτρης Νατσιός, επικεφαλής της Νίκης, είναι από την Πιερία», λέει στην «Κ» ο επίκουρος καθηγητής Νεότερης Ελληνικής και Ευρωπαϊκής Ιστορίας στο ΑΠΘ, Δημήτρης Λιβάνιος. Στο παρελθόν, έκανε συχνά εμφανίσεις στο εκκλησιαστικό ιδιωτικό κανάλι 4Ε της Θεσσαλονίκης, αναφέρει ο κ. Λιβάνιος, ενώ σύμφωνα με την ιστοσελίδα της Νίκης, τα τελευταία 25 χρόνια αρθρογραφεί σε ιστοσελίδες του Κιλκίς.
Παρεκκλησιαστικές οργανώσεις, ρωσόφιλοι κοσμοκαλόγεροι και αντισυστημισμός διανθισμένος με «αθηνοκεντρικό κράτος» κατευθύνουν τις ψήφους.
Ανθρωπος που γνωρίζει την περιοχή, και δεν ήθελε να αναφερθεί το όνομά του, υπογραμμίζει στην «Κ» ότι ο Κυριάκος Βελόπουλος –ο οποίος ήταν βουλευτής του ΛΑΟΣ στην Α΄ Θεσσαλονίκης– έχει καταγωγή από την Πέλλα, όπως και ο Δήμος Κυριλίδης, στέλεχος των Σπαρτιατών. «Υπάρχουν δίκτυα καταγωγής εδώ», επισημαίνει.
Γέροντες και μοναστήρια
Αλλά δεν συνετέλεσαν μόνο αυτά για την άνοδο της Ακροδεξιάς στη Βόρεια Ελλάδα. «Το τρίπτυχο πατρίς-θρησκεία-οικογένεια, με εθνικά χαρακτηριστικά, με οικογενειακές παραδόσεις, είναι πολύ ισχυρό εδώ, όπως και οι παρεκκλησιαστικές οργανώσεις», αναφέρει ο ίδιος.
«Στη Βόρεια Ελλάδα, ένα μεγάλο ποσοστό επηρεάζεται από το τι θα πει ο πνευματικός τους, είναι πολιτισμικό και τοπικό φαινόμενο. Τα τοπικά μοναστήρια επηρεάζουν, το αποτύπωμα της Εκκλησίας είναι πιο ευδιάκριτο», λέει ο κ. Λιβάνιος. Ταυτόχρονα, τονίζει πως ο αντιδυτικισμός και η ρωσοφιλία –η οποία σχετίζεται με το Αγιον Ορος– έχουν ιδιαίτερο «ιστορικό βάθος» στην περιοχή.
«Δεν μπορούμε την άνοδο της Ακροδεξιάς να την ταυτίσουμε με τη Βόρεια Ελλάδα», σημειώνει η πηγή που δεν ήθελε να κατονομαστεί, «γιατί εδώ συμβαίνει ό,τι και στην Αθήνα, ό,τι και στο Πέραμα». «Απλά», συμπληρώνει, «στη Βόρεια Ελλάδα είναι πολύ πιο έντονο το κλίμα γύρω από τη Μακεδονία, υπάρχει πιο έντονο κλίμα ρωσοφιλίας, που όμως είναι σε ύφεση, και μια επιρροή του Αγίου Ορους που είναι προφανής, όπως και κατηχητικά με πολλά δίκτυα, αλλά και απουσία πρωταγωνιστών από άλλα κόμματα», εξηγεί.
Η Δεξιά, προσθέτει, είχε πάντα ισχυρά ερείσματα στη Βόρεια Ελλάδα. Αλλά πολλούς συντηρητικούς Βορειοελλαδίτες, η πιο ευρωπαϊκή, μοντέρνα Νέα Δημοκρατία δεν τους εκφράζει πια. Η «κρίσιμη ύλη» που προκύπτει μέσα από τα προαναφερθέντα «συστήματα» σε συνδυασμό με την ανεργία, οδήγησε πολλούς ψηφοφόρους στα τρία αυτά κόμματα, υποστηρίζει λέγοντας ότι «η κρίση γεννάει ακροδεξιά φαινόμενα». «Εχουν κλείσει την πόρτα πλήρως στη Νέα Δημοκρατία αυτά τα στρώματα», λέει ο κ. Λιβάνιος. «Τον Μητσοτάκη τον θεωρούν κομμουνιστή», αναφέρει γελώντας, «και προδότη».
Το παράπονο του Βορρά
Επειτα είναι η αποκέντρωση. «Πάντα έχει ένα αίσθημα αδικίας η Βόρεια Ελλάδα, κυρίως η Θεσσαλονίκη, ότι το αθηνοκεντρικό κράτος δεν δίνει τη σημασία που πρέπει στον Βορρά», σχολιάζει στην «Κ» ο Ευάγγελος Βενιζέλος, και «ό,τι προβλήματα έχει η οικονομία φαίνονται πιο έντονα στην Βόρεια Ελλάδα».
Ο Βασίλης Τσιαμπούσης, πολιτικός μηχανικός και διευθυντής του περιοδικού «Δίοδος 66100» στη Δράμα, τονίζει πως η συγκεκριμένη περιφέρεια «ψήφιζε πάντα Δεξιά». Την τωρινή στροφή πληθυσμού της προς την Ακροδεξιά τη βασίζει στην περιφρόνηση. «Είναι μια περιοχή που θεωρεί πως είναι περιφρονημένη από την πολιτική ηγεσία, αυτό έχει καλλιεργήσει μια αντισυστημική τάση – όχι ΠΑΣΟΚ, ΣΥΡΙΖΑ, Ν.Δ.», αναφέρει. «Ταυτόχρονα», λέει, «τα κατηχητικά είναι πολύ ανεπτυγμένα στη Δράμα – ψηφίζουν όποιον πουλάει Ορθοδοξία και Χριστιανισμό».
«Ο νομός Δράμας έχει τα τελευταία χρόνια το μικρότερο ΑΕΠ από τους υπόλοιπους νομούς της Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης», υπογραμμίζει στην «Κ» ιστορικός της περιοχής που δεν ήθελε να ονομαστεί. Δημογραφική συρρίκνωση, οικονομική ύφεση, φυγή νέων και η ύπαρξη δικτύων παρεκκλησιαστικών οργανώσεων είναι λόγοι πίσω από την ακροδεξιά ψήφο από μέρος του πληθυσμού της Δράμας, τονίζει. «Παραπέμπουν στην κοινωνία του Μεσοπολέμου», δηλώνει στην «Κ», «πολλά χαρακτηριστικά εδώ».
