Τα αποτελέσματα των τελευταίων εκλογών προσφέρουν την ευκαιρία να διορθωθεί μία από τις μεγαλύτερες παρανοήσεις στον δημόσιο διάλογο: η αντίληψη ότι υπάρχει μία και μόνο Ακροδεξιά η οποία συνιστά συνολικά απειλή για τη δημοκρατία.
Σήμερα, όμως, παρατηρείται μια νεότερη τάση στα δεξιά, η οποία παρουσιάζει καίριες διαφορές με τη λαϊκιστική Ακροδεξιά όπως τη γνωρίζαμε. Πρόκειται για μια τάση η οποία αναζητεί την επιστροφή σε μια πιο ορθόδοξη και συνεπή ιδεολογικά Δεξιά, αναδεικνύοντας ιδιαίτερα αξιακά ζητήματα και παραδόσεις που θεωρείται ότι βρίσκονται υπό απειλή. Στο εξωτερικό, ηγέτες αυτού του χώρου συχνά αυτοχαρακτηρίζονται «συντηρητικοί» και αναζητούν όχι τόσο τη συνολική αμφισβήτηση του συστήματος, όσο την επιβολή συγκεκριμένων ιδεολογικών θέσεων. Αυτή τη νεότερη ιδεολογική πρόταση θα μπορούσαμε να την ονομάσουμε «εθνοσυντηρητισμό».
Παραδείγματα τέτοια εθνοσυντηρητισμού παρατηρούνται σήμερα σε χώρες όπως η Ισπανία, όπου το κόμμα Βοξ επιζητεί να γίνει εταίρος του κεντροδεξιού Λαϊκού Κόμματος, οι σκανδιναβικές χώρες, η Πολωνία και η Ιταλία. Βασική διαφορά του εθνοσυντηρητισμού από τη λαϊκιστική Ακροδεξιά αφορά τις γεωπολιτικές διαχωριστικές γραμμές. Ενώ η λαϊκιστική Ακροδεξιά είναι φιλική προς τη Ρωσία και προωθεί την ιδέα ενός πολυπολικού κόσμου, απορρίπτοντας την αντίληψη ότι η Ευρώπη ανήκει σε μια ευρύτερη «Δύση», οι εθνοσυντηρητικοί υιοθετούν αυτήν την ιδέα της Δύσης ως μια ενιαία ιστορική οντότητα με συγκεκριμένα πολιτιστικά, θρησκευτικά και εθνοτικά χαρακτηριστικά.
Αυτή η διαφορά φαίνεται στη ρήξη μεταξύ των δύο μέχρι πρότινος συμμάχων κυβερνήσεων Πολωνίας και Ουγγαρίας. Από τότε που ξεκίνησε ο πόλεμος στην Ουκρανία, έχει δημιουργηθεί τεράστιο χάσμα μεταξύ της φανατικά αντιρωσικής πολωνικής Δεξιάς και του Βίκτορ Ορμπαν, ο οποίος βαδίζει σε δρόμους αντιδυτικούς και ευρασιατικούς, φλερτάροντας με τον Πούτιν και τον Ερντογάν. Με τον ίδιο τρόπο, στην Ιταλία είναι ξεκάθαρη η διαφορά μεταξύ του Σαλβίνι, φανατικά ευρωσκεπτικιστή και φιλορώσου, και της Τζόρτζια Μελόνι, η οποία στηρίζει την Ουκρανία και έχει προσαρμοστεί στη λειτουργία της Ε.Ε.
Η βασική διαχωριστική γραμμή μεταξύ των ψηφοφόρων δεξιά της Κεντροδεξιάς έχει να κάνει με το αν έχουν κυρίως ένστικτα αντισυστημικά ή αντιαριστερά. Η λαϊκιστική Ακροδεξιά προσελκύει περισσότερο ψηφοφόρους αντισυστημικούς και συχνά ιδεολογικά χαλαρούς (αν και έντονα ριζοσπαστικοποιημένους), που άνετα θα μπορούσαν να συμμαχήσουν και με ιδεολογικά αντίπαλες δυνάμεις εναντίον του συστήματος – μπορούμε να θυμηθούμε εδώ την κυβέρνηση του Σαλβίνι με το Κίνημα Πέντε Αστέρων στην Ιταλία το 2018-19 ή την απήχηση της Λεπέν σε ψηφοφόρους της Αριστεράς στις γαλλικές προεδρικές εκλογές. Τα εθνοσυντηρητικά κόμματα, αντιθέτως, εκπροσωπούν ιδεολογικά συνεπείς αντιαριστερές και αντιπροοδευτικές στάσεις, ιδιαίτερα σε ζητήματα οικογένειας, ταυτοτήτων, ατομικών δικαιωμάτων.
Επιστρέφοντας στην Ελλάδα, ως Ακροδεξιά μπορεί να περιγράφει έγκυρα ένα μόνο κομμάτι, το πολλαπλώς ριζοσπαστικοποιημένο, ιδεολογικά ετερογενές και συνολικά εχθρικό προς το σύστημα, που μπορεί να προσελκύει ακόμη και μέχρι πρότινος ψηφοφόρους της Αριστεράς και εν γένει απογοητευμένους, αυτό που εκπροσωπείται κατά κόρον από τον Ηλία Κασιδιάρη. Υπάρχει όμως και ένα άλλο κομμάτι που αυτο-κατανοείται πρώτα και κύρια ως αντιπροοδευτικό, με συγκεκριμένες ιδεολογικές προτιμήσεις όχι μόνο στο μεταναστευτικό αλλά και στην παιδεία, στα δικαιώματα, στην οικογενειακή πολιτική. Αυτήν την εθνοσυντηρητική τάση τη βρίσκουμε στην Ελληνική Λύση και κυρίως στη Νίκη.
Οι διαφορές μεταξύ των δύο τάσεων ενδεχομένως θα καθορίσουν εάν αυτός ο χώρος μπορέσει ποτέ να ενωθεί σε ένα κόμμα. Μέχρι τότε, η μια τάση, η λαϊκιστική Ακροδεξιά, θα συνεχίσει να λειτουργεί ως πόλος ριζοσπαστικής και ακόμη και βίαιης διαμαρτυρίας προς το σύστημα. Η άλλη, η εθνοσυντηρητική, θα έχει ανοικτούς διαύλους με τη βάση της Κεντροδεξιάς, πιέζοντάς τη να επιστρέψει στις ρίζες της. Αν η πρώτη τάση αποτελεί απειλή για τη δημοκρατία, η δεύτερη σε βάθος χρόνου μπορεί ακόμη και να αμφισβητήσει την ηγεμονία της κατεστημένης Κεντροδεξιάς στον χώρο δεξιά του Κέντρου.
* Ο κ. Αγγελος Χρυσόγελος είναι αναπληρωτής καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο London Metropolitan University.
