Η πυκνότητα των επαφών κορυφής της τριμερούς συνεργασίας Ελλάδας – Κύπρου – Ισραήλ έχει αναδειχθεί μετά το 2011 σε σταθερή παράμετρο των γεωπολιτικών ισορροπιών της Νοτιοανατολικής Μεσογείου. Οι τριμερείς συσκέψεις, ιδίως με το Ισραήλ, έχουν λίγο-πολύ καταστεί συνηθισμένες, αν και οι λόγοι που οδήγησαν στη συγκρότηση και τη διαιώνισή τους μόνο συνηθισμένοι δεν ήταν. Ορισμένοι δεν θα δίστασαν να τις αποκαλέσουν και τετριμμένες, καθώς σπανίως προέκυπταν απτά αποτελέσματα.
Η συνάντηση της 4ης Σεπτεμβρίου, ωστόσο, μόνο ως τετριμμένη δεν μπορεί να χαρακτηρισθεί. Λαμβάνει χώρα σε μια ιδιαιτέρως κρίσιμη και ευαίσθητη γεωπολιτική συγκυρία, που αφενός η εξομάλυνση των σχέσεων της Τουρκίας με το Ισραήλ μόλις τώρα εισέρχεται σε μια πιο ουσιαστική φάση και αφετέρου η πορεία της ελληνοτουρκικής επαναπροσέγγισης δοκιμάζεται από τους λεονταρισμούς της Τουρκίας στη νεκρή ζώνη της Πύλας και από την απόπειρα προώθησης της παράνομης ηλεκτρικής διασύνδεσης Τουρκίας – Κατεχομένων. Μέσα στο πλαίσιο αυτό, οι δηλώσεις του κ. Νετανιάχου, που επανέφερε το θέμα της βιωσιμότητας του αγωγού EastMed στο τραπέζι 48 ώρες πριν έρθει στη Λευκωσία, πρέπει να εξετασθούν κατ’ αντιπαράσταση της πίεσης που ασκεί η Αγκυρα για το δικό της σχέδιο αγωγού.
Δεν είναι μυστικό ότι αμφότερα τα σχέδια αντιμετωπίζουν σειρά πολιτικών και οικονομικών προβλημάτων, αλλά τουλάχιστον η ελληνική επιλογή –ιδίως εάν αναθεωρηθεί μερικώς ώστε να συμπεριλαμβάνει την Αίγυπτο– δεν «αιχμαλωτίζει» το 40%-50% των διαθέσιμων ισραηλινών εξαγωγών σε μια αναξιόπιστη αγορά που πολύ απλά δεν διαθέτει καμία ουσιαστική διέξοδο προς την Ε.Ε.
Αν και ο κ. Κατς, υπουργός Ενέργειας του Ισραήλ, έσπευσε να αμβλύνει τις εντυπώσεις των δηλώσεων Νετανιάχου μέσω δημόσιας επικοινωνίας με τον Τούρκο ομόλογό του, είναι αξιοσημείωτο ότι δεν ανέφερε τη λέξη «αγωγός» αλλά αρκέστηκε σε γενικές ευχές περί ενεργειακής συνεργασίας.
Οσο η Αίγυπτος κρατάει το μονοπώλιο στις εξαγωγές ΥΦΑ από την περιοχή είναι δύσκολο να μιλάμε για hub Ανατολικής Μεσογείου που θα συμβάλλει ουσιαστικά στον στόχο πλήρους απεξάρτησης της Ε.Ε. από το ρωσικό φυσικό αέριο. Χρειαζόμαστε περισσότερα τερματικά εξαγωγής και στο πλαίσιο αυτό η κυπριακή πρόταση για ένα μικρό τερματικό (το λογικότερο θα ήταν να είναι πλωτό) στο Βασιλικό, που θα τροφοδοτούν η ίδια και τα ισραηλινά κοιτάσματα της Energean, φαίνεται να κερδίζει έδαφος.
Η σημαντικότερη, ωστόσο, παράμετρος της τριμερούς ενεργειακής συνεργασίας δεν είναι πλέον ο αγωγός φυσικού αερίου αλλά η ηλεκτρική διασύνδεση των τριών χωρών που έχει ήδη διασφαλίσει 757 εκατ. ευρώ από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το κυπριακό RRF. Ο EuroAsia έχει κάτι που ο EastMed δεν είχε ποτέ: έχει σοβαρά λεφτά στο τραπέζι! Τόσο ο ΑΔΜΗΕ όσο και ο ισραηλινός εταίρος του είναι έτοιμοι να αγοράσουν το πλειοψηφικό πακέτο μετοχών του υφιστάμενου σχήματος και να καταστήσουν το σχήμα bankable παρά τις περί του αντιθέτου προκαταρκτικές εκτιμήσεις της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων.
Αυτό λογικά θα έπρεπε να αποτελεί αιτία πανηγυρισμών στην Αθήνα και τη Λευκωσία αλλά, όπως έχει καταφανεί πέραν πάσης αμφιβολίας εδώ και περίπου δύο μήνες, η αισιόδοξη δυναμική που δημιουργεί το ενδιαφέρον του ΑΔΜΗΕ, του ισραηλινού fund και η στήριξη της Ε.Ε. προσκρούει στη διαχειριστική αδυναμία του φορέα υλοποίησης, η αδράνεια του οποίου φαίνεται να «φούσκωσε» το κόστος του έργου κατά 330 εκατ. ευρώ.
* Ο δρ Θεόδωρος Τσακίρης είναι αναπληρωτής καθηγητής Γεωπολιτικής και Ενεργειακής Πολιτικής Πανεπιστημίου Λευκωσίας.