Η συνάντηση του Ελληνα πρωθυπουργού με τον Τούρκο πρόεδρο ήταν συμβολικά σημαντική καθώς και χρήσιμη για την ουσιαστική διαδικασία που πρόκειται να ξεκινήσει τον Οκτώβριο, αλλά μια προσπάθεια για ανάλυση εις βάθος και αναζήτηση αν κρύβεται κάτι νεότερο πίσω από τα επίσημα χαμόγελα είναι μάλλον υπερβολική. Ας σκεφθούμε το εξής: Αν δεν υπήρχε η ευτυχής εν προκειμένω σύμπτωση της Γ.Σ. του ΟΗΕ στη Νέα Υόρκη, δεν θα είχε λάβει χώρα και κατά πάσα πιθανότητα δεν θα αναζητούσαν Αθήνα και Αγκυρα άλλο ραντεβού σε αυτό το επίπεδο. Δεν θα είχε αλλάξει κάτι ως προς τις αποφάσεις που έχουν ληφθεί επί της διαδικασίας και για το ποια θα ήταν τα επόμενα βήματα. Η κρίσιμη συνάντηση ήταν αυτή στο Βίλνιους. Ηταν εκεί που συναντήθηκαν οι δύο για πρώτη φορά μετά το «Μητσοτάκης γιοκ» και την από πλευράς προέδρου Ερντογάν προσωποποίηση της αντιπαράθεσης. Ηταν εκείνη η συνάντηση που επέτρεψε τη συμφωνία για το ξεκίνημα μιας διαδικασίας διαλόγου με τους γνωστούς τρεις άξονες (πολιτικός διάλογος, μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης –μια κυρίως υπηρεσιακή – τεχνική διαπραγμάτευση, βεβαίως όχι χωρίς πολιτικές εκφάνσεις– και θετική ατζέντα). Είμαστε πολύ μακριά από μια θετική κατάληξη στο πρώτο και πιο σημαντικό «καλάθι».
Η συζήτηση θα δείξει αν υπάρχει προοπτική σύγκλισης στα θεμελιώδη. Η «Χάγη» είναι ακόμη πιο μακριά. Προϋποθέτει ο πολιτικός διάλογος να αποτύχει, αλλά με τις θέσεις των δύο πλευρών και κυρίως της Αγκυρας να επιτρέπουν τη συνέχεια της διαπραγμάτευσης με στόχο τη σύνταξη συνυποσχετικού για προσφυγή στη διεθνή Δικαιοσύνη. Για την Αθήνα όμως έστω και η ελάχιστη πιθανότητα αξίζει να κυνηγηθεί, εννοείται όχι χωρίς όρια. Αν η τουρκική θέση αγγίξει ζητήματα κυριαρχίας, τότε η διαπραγμάτευση θα «παγώσει» στην καλύτερη περίπτωση ή θα καταρρεύσει σε συνθήκες έντασης στη χειρότερη. Γι’ αυτό και είναι αυτονόητο ότι η προσπάθεια εκσυγχρονισμού των ελληνικών αμυντικών ικανοτήτων δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να ανακοπεί. Η ισχυρή αποτροπή είναι κάτι που ενισχύει όσο τίποτε άλλο τη διαπραγματευτική θέση της Αθήνας. Είναι το πιο εξαργυρώσιμο νόμισμα και έναντι της Τουρκίας αλλά και ως βασικό συστατικό των συνεργασιών και συμμαχιών μας.
Η αμφιβολία και η καχυποψία για τις προθέσεις της Αγκυρας δεν έχουν σε καμία περίπτωση αμβλυνθεί και είναι σίγουρο ότι θα συνοδεύουν τη διαδικασία διαλόγου που πρόκειται να ξεκινήσει σε λίγες εβδομάδες. Αλλά αυτή είναι μια πραγματικότητα που είναι εγγενής στη διεθνή πολιτική. Η ελληνική πλευρά ξέρει τι έχει απέναντί της και προσέρχεται στον διάλογο προετοιμαζόμενη για το χειρότερο και ελπίζοντας στο καλύτερο. Αλλά το μέλλον και αυτής της προσπάθειας είναι κατά βάση πρωτίστως συνάρτηση των προθέσεων της Αγκυρας.
Και ένα σχόλιο για το Κυπριακό. Η τουρκική θέση, την οποία επανέλαβε για πολλοστή φορά τα τελευταία έξι χρόνια ο Τούρκος πρόεδρος, δεν πρέπει να ξαφνιάζει. Αυτό που ενοχλεί είναι ότι χρησιμοποίησε το βήμα της Γ.Σ. του ΟΗΕ. Αλλά αυτό επιτέλους εξαφανίζει τις όποιες αμφιβολίες για τις προθέσεις της Αγκυρας στην Κύπρο. Η Αθήνα δεν πρέπει να μπει στον πειρασμό να συζητήσει διμερώς το ζήτημα. Αυτή είναι η επιδίωξη της Αγκυρας εδώ και δεκαετίες. Το Κυπριακό πρέπει να παραμείνει ένα διεθνές ζήτημα της παράνομης τουρκικής εισβολής και κατοχής. Δεν υπάρχει μεγαλύτερο όπλο από την κρατική υπόσταση της Κυπριακής Δημοκρατίας, με τον πρόεδρο Χριστοδουλίδη να μιλάει από το βήμα της Γ.Σ. ως νόμιμος εκπρόσωπός της.
* Ο κ. Κώστας Υφαντής είναι καθηγητής Διεθνών Σχέσεων και διευθυντής του ΙΔΙΣ, Πάντειο Πανεπιστήμιο.