Τον φαύλο κύκλο των αναβολών, των καθυστερήσεων και των γραφειοκρατικών αγκυλώσεων που στοιχειώνουν το σύστημα απονομής της δικαιοσύνης επιχειρεί να σπάσει η κυβέρνηση με το νομοσχέδιο το οποίο αναμένεται να κατατεθεί τις επόμενες ημέρες στη Βουλή. Οι νέες ρυθμίσεις, η επεξεργασία των οποίων έχει ολοκληρωθεί και έχουν εγκριθεί από το υπουργικό συμβούλιο, περιλαμβάνουν τα πάντα. Από την ώρα που ξεκινάει μια ποινική έρευνα, την ανάκριση, τη δίκη, έως και την έκτιση των ποινών.
Οπως τονίζει στην «Κ» ο υπουργός Δικαιοσύνης Γιώργος Φλωρίδης, ειδικά για τις ποινές στόχος είναι να αντιμετωπιστεί η εμπεδωμένη άποψη της ατιμωρησίας, καθώς από όσους καταδικάζονται οι περισσότεροι δεν εκτίουν τις ποινές τους.
Σύμφωνα με τις διατάξεις του νομοσχεδίου, στο εξής όσοι καταδικάζονται για οποιοδήποτε αδίκημα (σε βαθμό πλημμελήματος) σε ποινή τρία χρόνια και πάνω, θα πηγαίνουν κατευθείαν φυλακή. Το δικαστήριο δεν θα δίνει ούτε αναστολή ούτε θα μετατρέπει την ποινή σε χρηματική.
Οι ποινές θα αναστέλλονται μόνον αν δεν υπάρχει υποτροπή, δηλαδή δεν έχει κι άλλες αμετάκλητες καταδίκες ο κατηγορούμενος, όταν είναι έως έναν χρόνο. Αν κάποιος καταδικαστεί σε ποινή από ένα έως δύο χρόνια, ή θα πληρώνει (χρηματική ποινή) ή θα εργάζεται στο πρόγραμμα κοινωφελούς εργασίας. Σε περίπτωση που η ποινή του είναι από δύο έως τρία χρόνια, θα μπαίνει φυλακή ένα διάστημα (από 30 ημέρες έως 6 μήνες) και το υπόλοιπο ή θα το πληρώνει ή θα εργάζεται.
Σημαντική καινοτομία αποτελεί η κοινωφελής εργασία καταδικασμένων σε μικρές ποινές για πλημμελήματα. Το πρόγραμμα είναι έτοιμο και όπως δηλώνει στην «Κ» ο υφυπουργός Δικαιοσύνης Ιωάννης Μπούγας, έχει ήδη δημιουργηθεί ειδική πλατφόρμα, όπου έχουν δηλώσει ενδιαφέρον και εγγραφεί για να υποδεχθούν καταδικασθέντες για εργασία 1.500 φορείς – νοσοκομεία, ιδρύματα, δήμοι κ.ά. Επίσης έχει οριστεί ειδική επιτροπή, συγκροτείται από δικαστικούς και ειδικούς, που θα έχει την ευθύνη της υλοποίησης του προγράμματος. Δηλαδή θα παρακολουθεί αν τα προγράμματα κοινωφελούς εργασίας καταδικασθέντων εκτελούνται, τι ακριβώς γίνεται κ.λπ. Της υπηρεσίας αυτής ορίστηκε να είναι επικεφαλής εισαγγελέας Εφετών.
Κόφτης στις μηνύσεις
Μέτρα επίσης προβλέπονται για την αντιμετώπιση του φαινομένου των επαγγελματιών μηνυτών και των δικομανών, που επιβαρύνουν το ποινικό δικαστικό σύστημα με αβάσιμες και κακόβουλες μηνύσεις. Ειδικότερα, όσοι υποβάλλουν εξακολουθητικά μηνύσεις κακόβουλες και χωρίς τεκμηρίωση θα διώκονται ποινικά από τον εισαγγελέα για συκοφαντική δυσφήμηση, θα πληρώνουν πρόστιμο 2.000 ευρώ και τα δικαστικά έξοδα που προκαλεί η άσκοπη προσφυγή τους στη Δικαιοσύνη. Επίσης προβλέπεται ότι οι αβάσιμες μηνύσεις θα αρχειοθετούνται από τον εισαγγελέα με συνοπτικές διαδικασίες προκειμένου να μην προχωράει, όπως γίνεται συνήθως, η περαιτέρω έρευνά τους, προκαλώντας επιβάρυνση στο δικαστικό σύστημα.
Με το νέο νομοσχέδιο επίσης ενδέχεται να προβλεφθούν πρόστιμα για εκείνους που παρακωλύουν με παρελκυστικό τρόπο την ποινική διαδικασία. Αρχικά είχε δημοσιοποιηθεί η πρόθεση του υπουργείου για μέτρα ακόμη και κατά δικηγόρων, αλλά όπως ανακοίνωσε η ολομέλεια των δικηγορικών συλλόγων που πραγματοποιήθηκε πριν από δύο εβδομάδες στη Χίο, κάτι τέτοιο δεν επιβεβαιώθηκε από τον υπουργό Δικαιοσύνης που ήταν παρών στις εργασίες της ολομέλειας.
Εχει ήδη δημιουργηθεί ειδική πλατφόρμα, όπου έχουν εγγραφεί 1.500 φορείς για να υποδεχθούν καταδικασθέντες για κοινωφελή εργασία.
Πάντως στο νομοσχέδιο υπάρχει, προς ανάσχεση των χιλιάδων μηνύσεων που κατατίθενται κάθε χρόνο, σαφής πρόβλεψη να πληρώνει όποιος υποβάλλει μήνυση για οποιοδήποτε αδίκημα παράβολο 100 ευρώ. Το μέτρο αυτό ίσχυε για χρόνια και καταργήθηκε επί κυβερνήσεως ΣΥΡΙΖΑ και έκτοτε και μέχρι σήμερα η υποβολή μήνυσης είναι δωρεάν.
Σε ό,τι αφορά τη λήψη μέτρων για να επιταχυνθούν οι διαδικασίες, ώστε οι δίκες να προσδιορίζονται σύντομα, οι προβλέψεις του κυβερνητικού νομοσχεδίου είναι σημαντικές. Για τα περισσότερα αδικήματα σε βαθμό κακουργήματος ορίζεται, ότι μετά την ανάκριση δεν θα μεσολαβεί διαδικασία δικαστικών συμβουλίων, αλλά η παραπομπή σε δίκη θα γίνεται με ομόφωνη απόφαση εισαγγελέα και προέδρου Εφετών. Ετσι εξοικονομείται χρόνος τουλάχιστον 1,5 με 2 χρόνια.
Επιπροσθέτως, για να διεξάγονται οι δίκες σύντομα, προβλέπεται ότι ένας δικαστής (Μονομελές Δικαστήριο) θα δικάζει όλα τα πλημμελήματα, εκτός από παραβάσεις καθήκοντος και ανθρωποκτονίες από αμέλεια (τροχαία και άλλα) που θα εκδικάζονται από τριμελείς συνθέσεις. Επίσης τα περισσότερα κακουργήματα θα δικάζονται από έναν δικαστή, ενώ καταργούνται τα πενταμελή Εφετεία και γίνονται τριμελή, με στόχο την εξοικονόμηση δικαστών και χρόνου διεξαγωγής μιας δίκης.
Παράλληλα ορίζεται πως μόνο μια αναβολή θα δίνεται για κάθε δίκη για όλους τους παράγοντες. Δικηγόρους και κατηγορουμένους. Δεύτερη αναβολή προβλέπεται μόνο για λόγους υγείας, που θα πιστοποιούνται από δημόσιο νοσοκομείο ή δημόσια δομή υγείας, ενώ τώρα μπορούσε κανείς να ζητήσει –και να πάρει– αναβολή και με χαρτί από ιδιώτη γιατρό. Δεν έχει ακόμη αποφασιστεί αν θα προβλεφθεί και ειδικό παράβολο για τις αναβολές.
Στο πλαίσιο της αποσυμφόρησης της ποινικής δικαιοσύνης προβλέπονται μέτρα, ώστε να μην προχωρούν οι διαδικασίες, αλλά να υπάρχει σε πολύ πρώιμο στάδιο, πριν ασκηθεί ποινική δίωξη, εφαρμογή του θεσμού της ποινικής συνδιαλλαγής. Δηλαδή να αποδέχεται ο ελεγχόμενος την ενοχή του, να συμφωνεί όριο ποινής και η υπόθεση να κλείνει εκεί. Η ποινική συνδιαλλαγή προβλέπεται να γίνεται με αίτηση του ελεγχόμενου ποινικά πολίτη. Ο θεσμός αυτός που εφαρμόζεται με επιτυχία στην Ευρώπη (παράδειγμα η Γερμανία) έχει αποδώσει τα μέγιστα.
Βία και εμπρησμοί
Στο πεδίο της ενδοοικογενειακής βίας, τα περιστατικά της οποίας δυστυχώς έχουν εκτοξευθεί, προβλέπονται μέτρα ώστε να σπάσει η σιωπή και να καταγγέλλονται κακοποιήσεις και βίαιες συμπεριφορές. Γι’ αυτό ορίζεται, ότι όσοι καταγγέλλουν περιστατικά βίας και κακοποίησης θα υπάγονται σε ειδικό καθεστώς προστασίας μαρτύρων, ενώ εκπαιδευτικοί, νοσηλευτές, εργαζόμενοι σε ιδρύματα και δομές, θα έχουν στο εξής νομική υποχρέωση αναφοράς περιστατικών βίας και κακοποίησης, με συνέπειες αν δεν το κάνουν.
Παράλληλα, για τους εμπρηστές προβλέπονται σκληρά μέτρα. Ακόμη κι αν είναι το έγκλημα από αμέλεια, θα μπαίνουν φυλακή, οι δίκες τους θα γίνονται κατά προτεραιότητα, οι ποινές θα είναι για τους εξ αμελείας εμπρησμούς έως πέντε χρόνια φυλακή και 30.000 πρόστιμο, ενώ για τους εμπρησμούς από δόλο, όταν έχουν και θύματα, οι ποινές φθάνουν μέχρι ισόβια, τα πρόστιμα έως 180.000 και προβλέπεται και κατάσχεση της περιουσίας των εμπρηστών.