«Κατσούνα» ονομάζεται το μπαστούνι του βοσκού στην Κρήτη. Οι κατσούνες κατασκευάζονται από ξύλο αμπελίτσας, ενδημικού δέντρου του νησιού, που συναντούμε κυρίως στα Λευκά Ορη και είναι χρήσιμες για την ανάβαση και την κατάβαση του βοσκού στις ορεινές περιοχές, αλλά και για την πειθάρχηση των αμνών. Ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης, δεινός περιπατητής, επιδείκνυε τις κατσούνες του, γιατί εκτός από ποιμενικά εργαλεία συμβολίζουν την κρητική λεβεντιά και την υπερηφάνεια. Κατσούνες διαθέτει στο σπίτι και στο γραφείο της η Ντόρα Μπακογιάννη, αλλά και ο Κυριάκος Μητσοτάκης. Οταν ένας Κρητικός κάνει δώρο σε έναν άλλον Κρητικό μία κατσούνα δείχνει με αυτό τον τρόπο ότι τιμά και αποδέχεται την προσωπικότητά του. Ωστόσο, ο πρωθυπουργός, ενώ αρχικά είχε όλη την καλή διάθεση απέναντι στον επίσης Κρητικό Νίκο Ανδρουλάκη, δεν πρόκειται να του χαρίσει κατσούνα για τα Χριστούγεννα. Ούτε ο Ανδρουλάκης πρόκειται ποτέ να προβεί σε ανάλογη κίνηση. Οι σχέσεις τους είναι ψυχρές και αυστηρώς εθιμοτυπικές, καθώς η άποψη που έχουν ο ένας για τον άλλον δεν είναι εξαιρετική.
Ο πρωθυπουργός αρχικά είχε εκτιμήσει τον Νίκο Ανδρουλάκη. Τον παρακολουθούσε σχεδόν από την αρχή της πορείας του στην Ευρωβουλή το 2014. Πίστευε ότι είναι ένας εκσυγχρονιστής του ΠΑΣΟΚ, φέρελπις και εξελίξιμος. Τότε είχε γίνει ευρέως γνωστό διαμέσου του Τύπου ότι το παρατσούκλι του Ανδρουλάκη στην ΠΑΣΠ ήταν «βοσκός». Το οφείλει εν μέρει στην προφορά του, ιδίως στο ιδιότυπο «κ» που περιέχει «χ». Η συγκεκριμένη ντοπιολαλιά αντλεί την προέλευσή της απευθείας από τις αρχαίες ελληνικές διαλέκτους που, όπως έχουν παρατηρήσει διακεκριμένοι γλωσσολόγοι, προσδιόριζαν την επικοινωνία που υπήρχε ανάμεσα στη μινωική Κρήτη και στις Μυκήνες. Την προσωνυμία «βοσκός», όμως, κυρίως του την κόλλησαν, όχι χωρίς μπόλικο φθόνο, οι αντίπαλοί του στη Νεολαία ΠΑΣΟΚ, δηλαδή η Τόνια Αντωνίου και οι άλλοι ηρακλειδείς του Ακη Τσοχατζόπουλου. Ηθελαν να ειρωνευτούν τον σημιτικό Ανδρουλάκη για την έμφυτη ικανότητά του να συγκεντρώνει μαζικά ψήφους υπέρ των εκσυγχρονιστών, όπως ένας βοσκός καθοδηγεί το κοπάδι με την κατσούνα του.
Ασύμβατοι χαρακτήρες
Ο Μητσοτάκης, ως επίσης Κρητικός, φέρεται να επικροτούσε και τα δύο ποιμενικά χαρακτηριστικά του νέου πολιτικού και ιδίως τη γνώση της αριθμητικής, που είναι μια αναντικατάστατη πολιτική αρετή. Το 2017, όταν ο νυν πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ κέρδισε τη δεύτερη θέση στις εσωκομματικές εκλογές για την ηγεσία του (τότε) ΚΙΝΑΛ πίσω από τη Φώφη Γεννηματά, ο Μητσοτάκης του τηλεφώνησε για να τον συγχαρεί. Ηθελε να χτίσει καλές σχέσεις, προσβλέποντας ενδεχομένως σε μια μελλοντική συνεργασία. Ο Ανδρουλάκης ήταν μόλις 38 ετών και πολλοί προεξοφλούσαν ότι θα ανέβει κι άλλο. Το 2012, ο Ευάγγελος Βενιζέλος συνεργάστηκε με τον Αντώνη Σαμαρά, στερώντας από την Αριστερά τη δυνατότητα να σκίσει πρόωρα τα μνημόνια. Γιατί να μην έκαναν το ίδιο ο Ανδρουλάκης με τον Μητσοτάκη για να ακυρώσουν τις λαμπρές προοπτικές που άνοιγε για τη χώρα η απλή αναλογική; Μόνο που οι δύο χαρακτήρες είναι πράγματι ασύμβατοι, με αποτέλεσμα πολλοί εκσυγχρονιστές ψηφοφόροι, που διέκριναν τη δυσκολία, αποφάσισαν να ψηφίσουν απευθείας τη Νέα Δημοκρατία. Κι έτσι ο Ανδρουλάκης αρκέστηκε σε μια μικρή αύξηση του ποσοστού του ΠΑΣΟΚ σε σύγκριση με το 2019.
Πλέον ο Μητσοτάκης εκτιμά λιγότερο από όσο παλαιότερα το πολιτικό αισθητήριο, τη συμπεριφορά, αλλά και τις ικανότητες του Ανδρουλάκη. Ο πρωθυπουργός πιστεύει ότι ο Ανδρουλάκης δεν τον δυσκολεύει, γιατί κατά τη γνώμη του δεν μελετάει αρκετά και ασχολείται επιφανειακά με τα θέματα της διακυβέρνησης. Σύμφωνα με την εκτίμηση της κυβέρνησης, έχει βολευτεί στην τρίτη θέση (που τώρα χάνει καθώς η διάλυση του ΣΥΡΙΖΑ τον σπρώχνει στη δεύτερη) και στη Βουλή καταφεύγει σε μια εύκολη αντιπολιτευτική κριτική που βασίζεται περισσότερο στα στερεότυπα της δεκαετίας του ’80. Η άποψη που επικρατεί στο πρωθυπουργικό περιβάλλον είναι ότι το ΠΑΣΟΚ ως δεύτερο κόμμα δεν είναι, προς το παρόν, πιο επικίνδυνο από τον ΣΥΡΙΖΑ, επειδή ο Ανδρουλάκης πολιτεύεται ως «παλαιό ΠΑΣΟΚ». «Αν τα δύο κόμματα παίζουν μουσικές καρέκλες με το ίδιο ύφος και χωρίς ρεαλιστικό εναλλακτικό πρόγραμμα στην κυβερνητική πολιτική, είναι αδιάφορο ποιος θα είναι δεύτερος ή τρίτος. Δεν πρόκειται δηλαδή να σπάσουν τη γυάλινη χαμηλή οροφή του 30% που αθροίζουν οι δυο τους και σίγουρα δεν μπορούν να αποτελούν ρεαλιστική πρόταση για το μεταρρυθμιστικό Κέντρο». Ο αντίλογος από στέλεχος του ΠΑΣΟΚ είναι ότι ο Ανδρουλάκης έχει υπομονή και χτίζει αργά, μεθοδικά και αθόρυβα. «Θα αξιοποιήσει σιγά σιγά τα υλικά κατεδαφίσεων του ΣΥΡΙΖΑ, καθιστώντας το ΠΑΣΟΚ αδιαφιλονίκητο δεύτερο κόμμα. Στη συνέχεια, όλα θα είναι ανοιχτά…».
«Οπως πήγε στην Ευρώπη, ήρθε»
Το στερεότυπο στο οποίο, κατά τους μητσοτακικούς, επενδύει περισσότερο ο Ανδρουλάκης είναι εκείνο του «κακού» Κωνσταντίνου Μητσοτάκη. Συχνά ο αρχηγός του ΠΑΣΟΚ μοιάζει να «ξαναζεί» τη δεκαετία του ’80, ταυτίζοντας αρνητικά τον Κυριάκο με τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη. Πρόκειται για κάτι που ο πρωθυπουργός θεωρεί άκομψο, αγενές και κυρίως ξεπερασμένο. «Μα δεν βλέπει ότι δεν πουλάει;» φέρεται να αναρωτιέται. Πέρα από αυτό, άνθρωποι που μπορούν να διαβάζουν τις σκέψεις του πρωθυπουργού εκτιμούν ότι εκείνο που του «χτυπάει» ακόμη περισσότερο είναι ότι, κατά τη γνώμη του, έπειτα από σχεδόν μια δεκαετία στην Ευρωβουλή ο Ανδρουλάκης δεν φαίνεται να έχει εγγράψει επάνω του κάποια ορατή βελτίωση. Οπως πήγε, ήρθε, λένε. Θα μπορούσε τουλάχιστον να είχε αποκτήσει καλύτερη ευχέρεια στα αγγλικά. Αυτό ειδικά θα εντυπωσίαζε τον Μητσοτάκη.
Στο πρωθυπουργικό περιβάλλον επικρατεί η άποψη πως το ΠΑΣΟΚ ως δεύτερο κόμμα δεν είναι πιο επικίνδυνο από τον ΣΥΡΙΖΑ, επειδή ο Ανδρουλάκης πολιτεύεται ως «παλαιό ΠΑΣΟΚ».
Η μεγαλύτερη πίκα για τον Μητσοτάκη ήταν η συστηματική αποφυγή του Ανδρουλάκη να τον συναντήσει θεσμικά αμέσως μετά την εκλογή του στην ηγεσία του ΠΑΣΟΚ το 2021. «Αρνήθηκε δύο φορές να με συναντήσει», έχει πει ο πρωθυπουργός. «Δεν είχα θεσμική πρόσκληση», έχει απαντήσει ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ. Η αλήθεια είναι ότι ο Ανδρουλάκης τη βραδιά που εξελέγη πρόεδρος δέχτηκε ένα τηλεφώνημα από τον Μητσοτάκη, αλλά δεν απάντησε. Ο ίδιος έχει πει ότι δεν αναγνώρισε τον αριθμό. Ισως η παρακολούθηση του κινητού του, που τότε ήταν ακόμη ενεργός, να είχε προκαλέσει βραχυκύκλωμα στον ψηφιακό τηλεφωνικό κατάλογο. Η επικοινωνία πραγματοποιήθηκε λίγη ώρα αργότερα έπειτα από επαφή του Γραφείου Πρωθυπουργού με σύνδεσμο στο περιβάλλον του Ανδρουλάκη. Οι δύο πολιτικοί μέχρι σήμερα ερίζουν για το αν σε εκείνο το πρώτο τηλεφώνημα υπήρχε ή όχι πρόσκληση από τον πρωθυπουργό. Η δεύτερη πρόσκληση (που υποτίθεται ότι επίσης αγνόησε ο Ανδρουλάκης) πραγματοποιήθηκε λίγο καιρό αργότερα, σε μια τυχαία συνάντησή τους στη Βουλή. «Δεν ήταν θεσμική πρόσκληση», επιμένουν από την πλευρά του ΠΑΣΟΚ. Σύμφωνα με πρόσωπο που συνομιλεί με την ηγεσία του κόμματος, ο Ανδρουλάκης απέφυγε για αρκετό καιρό τη συνάντηση, γιατί δεν ήθελε να δώσει την ευκαιρία στη Νέα Δημοκρατία να εκμεταλλευθεί το γεγονός για να καλλιεργήσει την εντύπωση πως τα δύο κόμματα ήταν έτοιμα να συνεργαστούν μετεκλογικά. Παράλληλα, εάν έσπευδε να συναντηθεί με τον πρωθυπουργό, θα «έκαιγε» τη στρατηγική του «κακού Μητσοτάκη» που ήταν αποφασισμένος να ακολουθήσει. Μετά τον αναγκαστικό γάμο του 2012-2015, ήθελε να επαναφέρει τις ηρωικές μνήμες και το υποτιθέμενο «χάος» που χωρίζει τους αιωνίους αντιπάλους της Μεταπολίτευσης. Το αποτέλεσμα αυτής της στρατηγικής ήταν η εικόνα σαραντάρηδων του ΠΑΣΟΚ, δηλαδή πολιτικών και οπαδών που δεν γνώρισαν τον Ανδρέα Παπανδρέου, ούτε έζησαν την εποχή του, να βροντοφωνάζουν το σύνθημα των εκλογών του 1985, «ο λαός δεν ξεχνά τι σημαίνει Δεξιά», τον Μάιο του 2023, έξω από τη Χαριλάου Τρικούπη.
Ζει με την ηχώ του παρελθόντος
Ο Ανδρουλάκης ζει προσωπικά την ηχώ του χθες, δεν το κάνει μόνο από πολιτικό υπολογισμό. Το 1985 ήταν έξι ετών και ο πατέρας του, Μαρίνος Ανδρουλάκης, υψηλόβαθμος υπάλληλος του ΟΤΕ, ήταν στέλεχος του ΠΑΣΟΚ στο Ηράκλειο. Οπως λέει έμπειρος πολιτικός, «στην Κρήτη δεν έγινε Εμφύλιος το ’40, αλλά δοκιμάστηκαν εκδοχές Εμφυλίου το ’80, αφού εκεί πραγματοποιήθηκε η πιο σκληρή σύγκρουση ανάμεσα στους οπαδούς του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη και του Ανδρέα Παπανδρέου στις εκλογές πόλωσης του 1985 και του 1989-90». Μέσα σε αυτό το «πολεμικό κλίμα», ο μικρός Νίκος απέκτησε αντιδεξιά βιώματα τα οποία τον ορίζουν πολιτικά, αφού είναι προγενέστερα της στράτευσής του με τους εκσυγχρονιστές. Ο πατέρας του ήταν (και παραμένει) ένας από τους πιο αποτελεσματικούς εκσυγχρονιστές στην Κρήτη και συντάχθηκε με τον Κώστα Σημίτη στην αναμέτρηση για τη διαδοχή του Ανδρέα Παπανδρέου το 1996. Παρά ταύτα, πατέρας και γιος Ανδρουλάκης είναι πιο αντιμητσοτακικοί και πιο αντιδεξιοί από τους περισσότερους εκσυγχρονιστές. Είναι αναμενόμενο, λοιπόν, ο αρχηγός του ΠΑΣΟΚ να βλέπει στον πρωθυπουργό το παιδί του Μητσοτάκη, τον γιο εκείνου που πρωταγωνίστησε στη (σύμφωνα με τον ρητορικό κώδικα του 1985) «σύγκρουση του φωτός με το σκότος».
Τηλεπικοινωνίες και Predator
Παράλληλα, άνθρωποι που γνωρίζουν τον Νίκο Ανδρουλάκη λένε ότι, λόγω της δουλειάς του πατρός του στον ΟΤΕ, στο πεδίο της ασφάλειας των συνδιαλέξεων γνώριζε από πολύ νέος πόσο ευπαθείς είναι οι τηλεπικοινωνίες. Πίστευε ότι δυνητικά οποιαδήποτε τηλεφωνική συνομιλία μπορεί να υποκλαπεί, με αποτέλεσμα πάντοτε να επικοινωνεί τηλεφωνικά με λίγα λόγια, συνωμοτικά και με υπονοούμενα. Το γεγονός ότι έγινε και ο ίδιος στόχος παρακολούθησης από την ΕΥΠ και το Predator επί κυβερνήσεως Μητσοτάκη όχι μόνο τον σόκαρε, αλλά επιβεβαίωσε και ενίσχυσε όλα τα αρνητικά στερεότυπα και αντανακλαστικά που είχε αναπτύξει απέναντι στο όνομα «Μητσοτάκης». Η κυβέρνηση επέμεινε στη γραμμή πως η παρακολούθηση (από την ΕΥΠ) έγινε για λόγους εθνικής ασφάλειας, κάτι που ο Ανδρουλάκης θεώρησε ανεπίτρεπτη προσβολή. Ο πρωθυπουργός στη Βουλή χαρακτήρισε «λάθος» την παρακολούθηση, λέγοντας ταυτόχρονα ότι δεν γνωρίζει το «γιατί» έγινε, με αποτέλεσμα να δεχθεί έντονη κριτική από τον Ευάγγελο Βενιζέλο και άλλους. Η κυβέρνηση επικαλέστηκε το απόρρητο, αλλά ο Μητσοτάκης πρότεινε να ενημερώσει τον Ανδρουλάκη για τους λόγους της παρακολούθησης. Εκείνος δεν αποδέχθηκε ούτε αυτή την πρόσκληση. «Πήγαινε να σε ενημερώσει και μετά βγες και κατάγγειλέ τον», τον συμβούλευσε βετεράνος του κόμματος. Δεν το έκανε. «Εδειξε αυτοσυγκράτηση, στοιχείο συμβατό με τον δωρικό χαρακτήρα του», λένε οι φίλοι του. «Είναι σιγουράντζα και αποφεύγει τις πρωτοβουλίες υψηλού ρίσκου», λένε άλλοι. Σιγουράντζα ή όχι, είναι επίμονος και εύκολα γίνεται απότομος. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι έμαθε από τις υπηρεσίες του Ευρωκοινοβουλίου για την επιμόλυνση του κινητού του από το Predator, αλλά το κράτησε μυστικό για δύο ημέρες, ώσπου να πραγματοποιηθεί η δεξίωση για την αποκατάσταση της Δημοκρατίας στο Προεδρικό Μέγαρο στις 24 Ιουλίου 2022. Στη συνέχεια, στις 26 Ιουλίου, κατέθεσε τη σχετική μηνυτήρια αναφορά στην Εισαγγελία του Αρείου Πάγου.
Η πρώτη μπαλοθιά στο Προεδρικό Μέγαρο
Ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ έχει αναφέρει ότι στη δεξίωση στο Προεδρικό Μέγαρο τον πλησίασε ο πρωθυπουργός και του είπε: «Γιατί δεν στηρίζετε την αλλαγή του επικεφαλής (σ.σ. του Κωνσταντίνου Μενουδάκου) στην Ανεξάρτητη Αρχή Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα; Αφού χρειάζονται 3/5 των βουλευτών, πρέπει να βοηθήσετε κι εσείς ώστε να γίνει αυτή η αλλαγή». Ο Ανδρουλάκης μόνο στα κέφια του δεν ήταν εκείνο το βράδυ: «Αν βιάζεστε τόσο, τότε να συνεννοηθείτε με τον Βελόπουλο ή τον Τσίπρα». Λίγο καιρό μετά, έμαθε και για την ΕΥΠ. Η υπόθεση αυτή εξακολουθεί να σέρνεται. Μόλις πρόσφατα, στις 31 Οκτωβρίου, κατέθεσε υπόμνημα για την αντιπαραβολή των στόχων Predator με τη λίστα παρακολουθήσεων της ΕΥΠ και μίλησε για «ενιαίο κέντρο παρακολουθήσεων». Ολα τα παραπάνω εξηγούν πόσο δύσβατο, αφιλόξενο και ορεινό είναι το έδαφος στο οποίο περπατούν οι δύο πολιτικοί ποιμένες στην προσπάθειά τους να μαντρώσουν τους αμνούς του εκσυγχρονιστικού Κέντρου, κάτι που προδιαθέτει τους παρατηρητές να εικάσουν ότι οι κρητικές κατσούνες θα αξιοποιηθούν μάλλον ως όπλα, παρά ως σύμβολα φιλίας.