Οταν στις 20.21 της 13ης Σεπτεμβρίου του 1986 χτύπησε την πόλη τους ο Εγκέλαδος, ο εννιάχρονος, τότε, Αλέξης Χαρίτσης βρισκόταν μαζί με τον πατέρα του και τον αδελφό του πάνω στο πλοίο με το οποίο θα εγκαινιαζόταν η ακτοπλοϊκή σύνδεση της Καλαμάτας με την Κρήτη. Ενα πυκνό πλήθος είχε εκμεταλλευθεί εκείνο το γλυκό σαββατιάτικο απόβραδο για ένα σουλάτσο μέχρι την παραλία και το συνακόλουθο χάζι. Ο αριθμός των θυμάτων του σεισμού, υποστηρίχθηκε εκ των υστέρων, θα ήταν πολύ μεγαλύτερος αν χιλιάδες Καλαματιανοί δεν έσπευδαν στην παραλία για να χαζέψουν το πλοίο.
Το πλοίο, φυσικά, δεν απέπλευσε ποτέ για την Κρήτη· αντιθέτως, σε λίγες ώρες υποδέχθηκε τους πρώτους σεισμοπαθείς μέχρι να φτάσουν τα κοντέινερ και οι σκηνές. Για τον μικρό Αλέξη Χαρίτση, η εμπειρία του σεισμού ήταν καταλυτική. Για ένα χρόνο θα εγκαταλείψει με τους δικούς του τη χτυπημένη από τον σεισμό οικογενειακή εστία, ενώ τις τρεις τελευταίες τάξεις του Δημοτικού θα τις ζήσει σε λυόμενες αίθουσες. Αυτό που όμως πολύ δύσκολα θα μπορούσε να φανταστεί ήταν οι ανοιχτοί λογαριασμοί με την Κρήτη· σαν ο ματαιωμένος απόπλους εκείνου του πλοίου το βράδυ του σεισμού να «γέννησε» στην πορεία του χρόνου περίπλοκες πολιτικές σχέσεις με συντρόφους (εντός κι εκτός εισαγωγικών), που συμπτωματικά έχουν όλοι τους ρίζες στη Μεγαλόνησο. Εχουμε και λέμε: Ο Στέφανος Κασσελάκης, η αιτία που οδήγησε τον 46χρονο πλέον Χαρίτση να εγκαταλείψει τη θαλπωρή της Κουμουνδούρου, έλκει την καταγωγή του από την Κρήτη. Το ίδιο και ο Παύλος Πολάκης, που σε επίπεδο πολιτικής έκφρασης, χαρακτήρα και ιδιοσυγκρασίας βρίσκεται στον απόλυτο αντίποδα όσων εκπροσωπούσε μέσα στο κόμμα ο Χαρίτσης. Για να μην αναφερθούμε στον επίσης Κρητικό Νίκο Ανδρουλάκη, έναν από τους υποψήφιους συνομιλητές του νέου φορέα που θα ηγηθεί ο Αλέξης Χαρίτσης μέσα στη Βουλή, αλλά και βασικό ανταγωνιστή του στην αέναη μάχη στα χαρακώματα της ελληνικής Κεντροαριστεράς.
Ο καλός Κρητικός
Οχι, δεν βλέπει εφιάλτες με κρητικές μαντινάδες ο επικεφαλής του ένατου κομματικού σχηματισμού του Κοινοβουλίου. Εξάλλου, ο άνθρωπος που τον ξεχώρισε και τον προώθησε στα ανώτερα κομματικά σαλόνια του κυβερνητικού ΣΥΡΙΖΑ ήταν επίσης Κρητικός, ο πρώην υπουργός Ανάπτυξης Γιώργος Σταθάκης. Ο Αλέξης Χαρίτσης έχει αυτές τις ημέρες πολύ σοβαρότερες έγνοιες. Μέσα σε λίγους μήνες, από υποδειγματικός ιππότης της εσωκομματικής διαδικασίας (έβαλε στην άκρη τις προσωπικές του φιλοδοξίες για να στηρίξει «με όλη του την καρδιά» την υποψηφιότητα της Εφης Αχτσιόγλου) βρέθηκε στην εμπροσθοφυλακή του συριζαϊκού εμφυλίου, διατηρώντας πλήρως το διακριτό προσωπικό του στίγμα. Ενας τρόπον τινά «αόρατος» αντάρτης, με ελάχιστες τηλεοπτικές και ραδιοφωνικές παρεμβάσεις αυτές τις ατελείωτες εβδομάδες της εσωκομματικής θύελλας, μιλώντας σχεδόν πάντα μέσα από συλλογικά κείμενα της τάσης των «6+6». Ενα από τα πιο αναγνωρίσιμα χαρακτηριστικά του Χαρίτση, λένε οι παλιοί του σύντροφοι, είναι ότι σπάνια (ή σχεδόν ποτέ) μιλάει σε πρώτο ενικό.
Ο Αλέξης Χαρίτσης δεν είναι παιδί του κομματικού σωλήνα. Οι συμμαθητές του θυμούνται έναν ευγενικό, αριστούχο και μάλλον εσωστρεφή έφηβο, αρκετά επικεντρωμένο στα σχολικά του καθήκοντα. Επειδή όμως μεγαλώνει σε μια οικογένεια με πολιτικές ευαισθησίες συμμετέχει στις μαθητικές πορείες για την επέτειο του Πολυτεχνείου. Το πολιτικό βάπτισμα του πυρός έρχεται λίγα χρόνια αργότερα όταν περνάει το κατώφλι του Μετσόβιου Πολυτεχνείου ως φοιτητής της Σχολής Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Υπολογιστών. «Ηταν πάντα παρών αλλά ποτέ στην πρώτη γραμμή», θυμάται φίλος του. Συμμετέχει σε ακηδεμόνευτους κομματικά σχηματισμούς της ευρύτερης Αριστεράς, ενώ εκεί συναντά για πρώτη φορά και τον μεγαλύτερό του κατά τρία χρόνια Αλέξη Τσίπρα. Ακολουθούν τα χρόνια του Μάντσεστερ, όπου κάνει μεταπτυχιακές σπουδές με ειδίκευση στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Θα επιστρέψει στη χώρα το 2007 για το στρατιωτικό του και η απόλυσή του θα συμπέσει με τη δολοφονία Γρηγορόπουλου και τις επεισοδιακές διαδηλώσεις που την ακολούθησαν. Το τέλος του 2008 θα τον βρει νεοεγγεγραμμένο μέλος στον Συνασπισμό, που εδώ και λίγους μήνες έχει εκλέξει για πρόεδρό του έναν παλιό του γνώριμο από τις συνελεύσεις στο Πολυτεχνείο.
Οι δύο Αλέξηδες είναι έτοιμοι να ανταμώσουν ξανά, αλλά για να συμβεί αυτό θα χρειαστεί να περάσει ακόμα λίγος καιρός και, κυρίως, να βρεθεί ένας «κουμπάρος». Αυτός είναι ο Γιώργος Σταθάκης, σκιώδης υπουργός Ενέργειας της αξιωματικής αντιπολίτευσης από το 2012 έως τον Ιανουάριο του 2015. Ο Σταθάκης είναι, ανάμεσα σε άλλα, επιφορτισμένος και με το «scouting» νέων αριστερών «ταλέντων», δηλαδή την ανίχνευση τεχνοκρατών αριστερής κοπής.
Ξέρεις από ΕΣΠΑ;
Εκείνες τις φλογερές ημέρες, ο Σταθάκης ξεχωρίζει τον 37χρονο Χαρίτση και του μιλάει για την πιθανότητα να αναλάβει ένα από τα πιο απαιτητικά πόστα, τη διαχείριση του ΕΣΠΑ, που σε μεγάλο βαθμό σήμαινε αναθεώρηση του προγράμματος και επαναδιαπραγμάτευση με τους δανειστές. Ο Χαρίτσης δεν τρελαίνεται από τη χαρά του (γιατί θεωρεί ότι δεν γνωρίζει επαρκώς το αντικείμενο) αλλά σαν καλός στρατιώτης αναλαμβάνει στην πρώτη κυβέρνηση Τσίπρα γενικός γραμματέας Δημοσίων Επενδύσεων και ΕΣΠΑ στο υπουργείο Οικονομίας, Υποδομών, Ναυτιλίας και Τουρισμού, ενώ μετά τις εκλογές του Σεπτεμβρίου αναβαθμίζεται σε υφυπουργό, πάλι αρμόδιος για θέματα ΕΣΠΑ.
«Πιστεύει στην εκπομπή ενός σαφούς πολιτικού μηνύματος. Να λέμε αυτό που πιστεύουμε και να πιστεύουμε αυτό που λέμε, να μην παίζουμε με λογικές μέσου όρου».
Ο Γιώργος Σταθάκης έχει μόνο καλά λόγια να πει για το «πουλέν» του. «Ο Αλέξης μπήκε από την πρώτη ημέρα στα πολύ βαθιά νερά και τα πήγε εξαιρετικά παντού. Είχε λαμπρές θητείες σε όποια κυβερνητική ευθύνη του ανατέθηκε». Μετά τον ανασχηματισμό της 5ης Νοεμβρίου του 2016 ορίστηκε αναπληρωτής υπουργός Οικονομίας και Ανάπτυξης, ενώ σχεδόν δύο χρόνια μετά ορκίζεται υπουργός Εσωτερικών, θέση την οποία διατήρησε έως τις 13 Ιουνίου του 2019, οπότε εκλέγεται για πρώτη φορά και βουλευτής Μεσσηνίας. Ο ίδιος ο Χαρίτσης θεωρεί ως πιο δύσκολες αποστολές τη συμμετοχή του στο περίφημο Brussels Group, από τον Μάρτιο έως τις αρχές Ιουνίου του 2015, κατά τη διάρκεια της σισύφειας επαναδιαπραγμάτευσης, την αναθεώρηση του ΕΣΠΑ, αλλά και την πραγματοποίηση, για πρώτη φορά, τεσσάρων ταυτόχρονα εκλογών τον Μάιο του 2019: περιφερειακών, δημοτικών, κοινοτικών και ευρωεκλογών. Στην «εξορία» των Βρυξελλών, θήτευσε στο βασικό τεχνοκρατικό μπλοκ του ΣΥΡΙΖΑ εκείνης της εποχής, υπό τη σκέπη του τότε αναπληρωτή υπουργού Οικονομικών Γιώργου Χουλιαράκη. «Αυτό κι αν ήταν… μάθημα ολκής», είχε εκμυστηρευθεί εκ των υστέρων σε στενούς συνεργάτες του. «Οχι μόνο κολυμπήσαμε στα πολύ βαθιά με το “καλημέρα” αλλά εξοικειωθήκαμε σε χρόνο ρεκόρ με τον τρόπο που λειτουργούν οι ευρωπαϊκοί θεσμοί, με τις δυνατότητες, αλλά και τα όρια και τους περιορισμούς του συστήματος».
Μετά την κωλοτούμπα του 2015, ο Αλέξης Χαρίτσης έχει μπει πια για τα καλά στο ραντάρ του παλιού συμφοιτητή του. Ο Τσίπρας ψάχνει εναγωνίως για νέους τεχνοκράτες, που θα εκσυγχρονίσουν τον λόγο και την εικόνα του ΣΥΡΙΖΑ, και μαζί με την Εφη Αχτσιόγλου αναγορεύονται ατύπως από τον παντοδύναμο πρόεδρο σε «χρυσή εφεδρεία» της νέας γενιάς του κόμματος. Αλλά η Αχτσιόγλου σταδιακά αποκτά ένα προβάδισμα. Απασχολεί περισσότερο τα μέσα εξαιτίας (και) μη πολιτικών λόγων. Είναι μια νέα γυναίκα που ανανεώνει το κομματικό ίματζ, συνάπτει σχέση με στέλεχος πρώτης γραμμής του ΣΥΡΙΖΑ με το οποίο αποκτούν μαζί ένα παιδί, αποστροφές του λόγου της γίνονται πρωτοσέλιδα, γενικά επιδεικνύει μεγαλύτερη κινητικότητα και εξωστρέφεια σε σχέση με τον Χαρίτση, ο οποίος λόγω χαρακτήρα αποστρέφεται τη δημοσιότητα. «Ο Αλέξης δεν είναι ο παραδοσιακός πολιτικός που θα προσέξει τη δημόσια εικόνα του, είναι απολύτως επικεντρωμένος σε όσα κάνει και τον ενδιαφέρουν, αυτό που βλέπεις αυτό παίρνεις», σχολιάζει κορυφαίο στέλεχος του ΣΥΡΙΖΑ που τον έχει ζήσει από κοντά.
Κατά έναν διαβολικό τρόπο, όσα του στοίχισαν, τρόπον τινά, στην πρώτη φάση της εσωκομματικής διαδικασίας (παραμερίζοντας για να υποστηριχθεί ειλικρινώς η Εφη Αχτσιόγλου) μέτρησαν αποφασιστικά για να ηγηθεί της νέας προσπάθειας: ο Αλέξης Χαρίτσης δεν είχε καεί από την «Κασσελακιάδα». Πάντως, ο ίδιος σπεύδει να ξεκαθαρίσει στους συνομιλητές του ότι επικεφαλής της κοινοβουλευτικής ομάδας τού υπό διαμόρφωση φορέα δεν σημαίνει υποχρεωτικά και μελλοντικός πρόεδρος. Και ακόμη περισσότερο, «φορέας» δεν σημαίνει υποχρεωτικά και κόμμα. «Μπορεί να έχουμε κομματικό σχηματισμό μέχρι τις ευρωεκλογές, αλλά μπορεί και να μην έχουμε», λέει στους συνεργάτες του.
Στην πράσινη γραμμή
Τι μπορεί να σημαίνει αυτό; «Ο Αλέξης δεν βιάζεται, έχει άλλες προτεραιότητες», είναι η κοινή συνισταμένη του κλίματος που εκπέμπει ο κύκλος του. Οπως; «Ο Αλέξης είναι τεχνοκράτης, αλλά είναι και αριστερός. Πιστεύει πολύ στην εκπομπή ενός σαφούς πολιτικού μηνύματος. Να λέμε αυτό που πιστεύουμε και να πιστεύουμε αυτό που λέμε, να μην παίζουμε με λογικές μέσου όρου». Ο ίδιος ο Χαρίτσης επιμένει πως ως νέος φορέας θέλουν να ενώσουν δυνάμεις και με άλλους. Και ξέρει ότι η δημιουργία κόμματος βάζει όρια σε αυτή την προοπτική. Στις δυνάμεις αυτές σίγουρα περιλαμβάνεται η «πράσινη» πρωτοβουλία του Πέτρου Κόκκαλη, αλλά τι γίνεται με το ΠΑΣΟΚ; Για τον Αλέξη Χαρίτση το ΠΑΣΟΚ δεν έχει δείξει δείγματα βούλησης για συνεννόηση και το παράδειγμα της απλής αναλογικής ήταν το πιο χαρακτηριστικό. «Από κει και πέρα», υποστηρίζει, «στο άμεσο μέλλον θα υπάρξει μια συνολικότερη ανασύνθεση του χώρου της Αριστεράς και της Κεντροαριστεράς, και ο καθένας θα κληθεί να λάβει το μερίδιο της ευθύνης που του αναλογεί», επισημαίνει στους συνεργάτες του. «Εμείς θέλουμε να έχουμε ρόλο σε αυτή την ανασύνθεση με βάση το πρόγραμμα και τις ιδέες μας. Οι ευρωεκλογές, από αυτή την άποψη, θα πυροδοτήσουν εξελίξεις στον ευρύτερο προοδευτικό χώρο». Είναι και αυτός ένας λόγος που δεν βιάζεται να φτιάξει από τώρα έναν παραδοσιακό, συμπαγή κομματικό σχηματισμό; «Απολύτως», απαντά ο ίδιος σε όσους τον ρωτούν.
Οσο για το ίδιο το ΠΑΣΟΚ, ο γραμματέας του Ανδρέας Σπυρόπουλος είναι σαφής. «Δεν υπάρχει κάποιος δίαυλος επικοινωνίας με τον νέο φορέα. Αναγνωρίζουμε ότι στο νέο αυτό εγχείρημα υπάρχουν άνθρωποι της γενιάς μας χωρίς την τοξικότητα άλλων στελεχών πρώτης γραμμής του ΣΥΡΙΖΑ. Την ίδια στιγμή, ο κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος του νέου σχηματισμού μιλούσε προεκλογικά για τοπικά νομίσματα», ρίχνει το καρφί του ο Σπυρόπουλος. Και προσθέτει, συμφωνώντας άθελά του, με τα όσα αφήνει να εννοηθεί το επιτελείο Χαρίτση. «Ο χρόνος δεν είναι νεκρός πολιτικά, τον Ιούνιο έχουμε ευρωεκλογές. Το να διοχετεύσουμε την πολιτική μας ενέργεια σε επαφές ή συνομιλίες με άλλα κόμματα ή φορείς θα μας ξεστράτιζε από τον στόχο μας, που δεν είναι άλλος από το να καταστήσουμε το ΠΑΣΟΚ βασικό υποδοχέα της δυσαρέσκειας των πολιτών προς την κυβέρνηση. Σίγουρα προσβλέπουμε αμφότεροι στην αφύπνιση της μεγάλης δεξαμενής της αποχής, αλλά από κει και πέρα νομίζω ότι μέχρι τις ευρωεκλογές ο καθένας θα κοιτάξει τον δρόμο του».
«Ο καθένας πήρε τις αποφάσεις του, δεν θέλω να συζητάω γι’ αυτό», τον άκουσαν να απαντάει σε πρόσφατη, επίμονη, off the record δημοσιογραφική ερώτηση για τον Αλέξη Τσίπρα.
Οσο για τον «ελέφαντα στο δωμάτιο» (Αλέξης Τσίπρας), το περιβάλλον του Χαρίτση δεν επιθυμεί να προβεί σε κάποιο σχόλιο. «Ο καθένας πήρε τις αποφάσεις του, δεν θέλω να συζητάω γι’ αυτό», τον άκουσαν να απαντάει σε πρόσφατη, επίμονη, off the record δημοσιογραφική ερώτηση. Οι παριστάμενοι αναγνώρισαν στο πρόσωπό του έναν πλούτο συναισθηματικής φόρτισης, που σπάνια χαρακτηρίζει τον πάντα ψύχραιμο Μεσσήνιο πολιτικό. Πικρία; Απογοήτευση; Ή μήπως κεκαλυμμένος θυμός; «Ο Αλέξης Χαρίτσης δεν θέλει να μιλήσει γι’ αυτό».