Αντώνης Αντζολέτος
Γιώργος Μπουρδάρας
Ακούστε το άρθρο
Το 2023, που ολοκληρώνεται μεθαύριο, θα καταγραφεί ως μια χρονιά μεγάλων πολιτικών ανακατατάξεων. Οσοι βιάστηκαν να προεξοφλήσουν ότι η επίδραση του μνημονιακού κύκλου στο πολιτικό σκηνικό είχε διαμορφώσει μια νέα τάξη πραγμάτων, που αποκτούσε χαρακτηριστικά παγίωσης, διαψεύσθηκαν στην πράξη. Μέσα σε μια χρονιά με απαιτητικές στη διαχείρισή τους κρίσεις, ο αδιαμφισβήτητος κυρίαρχος του πολιτικού σκηνικού είναι ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, ενώ η Ν.Δ. κατάφερε να επεκτείνει την εμβέλειά της πολύ πέρα από τα όρια της παραδοσιακής Δεξιάς.
Καταλύτης για την ανάδυση της νέας εικόνας του πολιτικού τοπίου ήταν οι διπλές εκλογές Μαΐου – Ιουνίου. Στις κάλπες δοκιμάστηκαν οι προηγούμενες βεβαιότητες, αρκετές διαψεύσθηκαν, κάποιες επιβεβαιώθηκαν ή ισχυροποιήθηκαν και από τις κάλπες προέκυψε ένα αποτέλεσμα που διαμορφώνει τους όρους κυριαρχίας στο πολιτικό σκηνικό για την επόμενη μέρα. Ο ΣΥΡΙΖΑ εισήλθε σε μια μακρά περίοδο περιδίνησης από τις εκλογές του Μαΐου και μετά, που ακόμη δεν δείχνει να έχει τελειώσει. Το κόμμα που γιγαντώθηκε μέσα στη μνημονιακή περιπέτεια, στις εκλογές είδε τα ποσοστά του να κατρακυλούν και στη συνέχεια, τουλάχιστον δημοσκοπικά, έχασε και τη δεύτερη θέση από το σταθερά, έστω και με πολύ αργούς ρυθμούς, ανερχόμενο ΠΑΣΟΚ.
Μέσα σε αυτή τη μεγάλη εικόνα –και με τις αυτοδιοικητικές εκλογές να κρύβουν τις δικές τους εκπλήξεις– στο πολιτικό «χρηματιστήριο», κάποιοι είδαν τις «μετοχές» τους να ανεβαίνουν, να βγαίνουν κερδισμένοι, καθώς η προσωπική πορεία τους αποτιμάται ως θετική. Για άλλους η χρονιά κλείνει με αρνητικό πρόσημο, καθώς είδαν το πολιτικό κεφάλαιό τους να απομειώνεται είτε εξαιτίας ευρύτερων ανακατατάξεων είτε επειδή κάποιες προσωπικές επιλογές, αξιολογήσεις ή αντιδράσεις είχαν αρνητικό αντίκτυπο και έφεραν το αντίστοιχο κόστος.
ΝΕΑ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ
Σημείο τομής η νέα κυβέρνηση
Της Δώρας Αντωνίου
Αν από τη φετινή χρονιά έπρεπε να αναδειχθεί το πλέον κερδισμένο πολιτικό στέλεχος από όλο το πολιτικό φάσμα, λίγοι θα διαφωνούσαν ότι θα ήταν ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης. Η Ν.Δ. κατάφερε εμφατική νίκη στη διπλή εκλογική αναμέτρηση Μαΐου – Ιουνίου και κατάφερε κάτι αξιοζήλευτο: έπειτα από τετραετή διακυβέρνηση της χώρας και έχοντας διαχειριστεί μια σειρά από δύσκολες και απαιτητικές κρίσεις, πέτυχε να αυξήσει την εκλογική δύναμή της.
Το πολιτικό σκηνικό την επομένη των εκλογών ανέδειξε τον κομβικό ρόλο κάποιων προσώπων, που κλήθηκαν να αναλάβουν την ευθύνη διαχείρισης απαιτητικών καταστάσεων. Ο πρόεδρος της Βουλής Κωνσταντίνος Τασούλας είναι αναμφίβολα ένα από αυτά. Η νέα Βουλή που προέκυψε από τις εκλογές του Ιουνίου είναι «θορυβώδης» και πολυσυλλεκτική, σε βαθμό που απαιτείται μεγάλη εμπειρία για την τήρηση των ισορροπιών και κύρος για την τήρηση της πειθαρχίας από όλους. Και μόνο το γεγονός ότι στη Βουλή βρίσκονται οκτώ κόμματα, καθιστά απαιτητική τη διαδικασία διαχείρισης ζητημάτων που προκύπτουν κατά καιρούς. Πολύ περισσότερο που ο ανταγωνισμός, ιδιαίτερα μεταξύ των μικρών κομμάτων, που επιδίδονται σε μάχη εντυπώσεων για να διατηρήσουν το ποσοστό σε όριο εισόδου στη Βουλή, είναι συχνά σκληρός.
Με δεδομένη τη διακηρυγμένη πρόθεση της κυβέρνησης να προχωρήσει γρήγορα στην αρχή της νέας τετραετίας μια σειρά από κομβικές μεταρρυθμίσεις, το στενό επιτελείο του κ. Μητσοτάκη έχει κρίσιμο ρόλο. Η προσθήκη του Σταύρου Παπασταύρου στην ομάδα στενών συνεργατών του πρωθυπουργού θεωρήθηκε κομβική κίνηση, με τον υπουργό Επικρατείας να καταγράφει πορεία ολικής επαναφοράς στην καρδιά της κεντρικής πολιτικής σκηνής. Η αξιοποίησή του στο στενό επιτελείο του πρωθυπουργού αποτελεί και μια ηθική δικαίωση μετά τη δικαστική δικαίωση που προηγήθηκε για τον ανηλεή πόλεμο που δέχθηκε την περίοδο των μνημονίων.
Η κυριαρχία Μητσοτάκη, η «θορυβώδης» Βουλή, η ολική επαναφορά Παπασταύρου και οι παραιτήσεις δύο υπουργών.
Με ανεβασμένες μετοχές συμμετέχει στην κυβέρνηση ο Παύλος Μαρινάκης, καθώς αξιολογήθηκε ως ιδιαίτερα θετική η πορεία του στο κόμμα, που οδήγησε στην αξιοποίησή του στη θέση του κυβερνητικού εκπροσώπου. Από τα αναβαθμισμένα νέα πρόσωπα στο κυβερνών κόμμα είναι ασφαλώς η νέα γραμματέας της Ν.Δ., διάδοχος του κ. Μαρινάκη, Μαρία Συρεγγέλα. Είναι η πρώτη γυναίκα γραμματέας της Πολιτικής Επιτροπής της Ν.Δ. και η επιλογή της συνιστά δείγμα της στρατηγικής ανανέωσης του κόμματος και διαμόρφωσης ενός πιο σύγχρονου προφίλ, που απευθύνεται σε ευρύτερο ακροατήριο.
Χαμηλές πτήσεις
Στον αντίποδα, μια σειρά από στελέχη είδαν τις πολιτικές μετοχές τους να κατρακυλούν για μια σειρά από λόγους. Ο κ. Μητσοτάκης επέλεξε για τη νέα κυβέρνηση ένα συνδυασμό παλιών και νέων προσώπων. Για τους «παλιούς», η επανεπιλογή τους είναι ένδειξη αναγνώρισης και επιβράβευσης. Εκτός επιλογών βρέθηκαν άλλα στελέχη, όπως ο Τάκης Θεοδωρικάκος, ο οποίος στην προηγούμενη τετραετία ήταν ένα από τα ισχυρά πρόσωπα, που υπηρέτησε στο υπουργείο Εσωτερικών και –μετά ένα χρονικό διάλειμμα– στο Προστασίας του Πολίτη, αλλά βρέθηκε εκτός κυβέρνησης τώρα. Στους χαμένους και δύο υπουργοί που παραιτήθηκαν ήδη από τους πρώτους μήνες μετά τον σχηματισμό της νέας κυβέρνησης: ο Νότης Μηταράκης που μετά τις εκλογές ορίσθηκε υπουργός Προστασίας του Πολίτη και ο Μιλτιάδης Βαρβιτσιώτης που παραιτήθηκε από υπουργός Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής.
Στους χαμένους της κυβερνητικής παράταξης βρίσκεται και ο τέως δήμαρχος Αθηναίων Κώστας Μπακογιάννης, ο οποίος δεν κατάφερε τον περασμένο Οκτώβριο να επανεκλεγεί και έχασε από τον Χάρη Δούκα.
ΣΥΡΙΖΑ
Ανατροπές μετά τη διπλή ήττα
Του Αντώνη Αντζολέτου
Το 2023 δεν ήταν η χρονιά του ΣΥΡΙΖΑ. Στην Κουμουνδούρου έζησαν το 2012 από την ανάποδη και το πιο απαισιόδοξο μέλος του κόμματος δεν θα μπορούσε να προβλέψει όλα όσα έγιναν από το καλοκαίρι και μετά. Σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα ήρθαν τα πάνω κάτω και ιστορικά στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ έφυγαν από το προσκήνιο τη στιγμή που νέα πρόσωπα αναδείχθηκαν.
Ο Αλέξης Τσίπρας, αφού επέλεξε να δώσει την εξαιρετικά δύσκολη μάχη των εκλογών του Ιουνίου, αποχώρησε από την ηγεσία. Είναι ο ιστορικός ηγέτης της Αριστεράς και κατά πολλούς η παραίτησή του μετά το 17,8% ήταν μονόδρομος. Το 2023 δεν ήταν σίγουρα η χρονιά που άφησε κάποιο θετικό αποτύπωμα στη σημαντική πολιτική του σταδιοδρομία. Με το ινστιτούτο που θα ιδρύσει και με την κινητικότητα που επιδεικνύει στο εξωτερικό ετοιμάζει ήδη το επόμενο βήμα του, πέρα από τα στενά εγχώρια κομματικά όρια.
Τα δύο στρατόπεδα
Το βράδυ της 24ης Σεπτεμβρίου οι νεολαίοι του ΣΥΡΙΖΑ αποθέωσαν την Εφη Αχτσιόγλου για τη μάχη που έδωσε στην εσωκομματική κούρσα. Το 43,31% που συγκέντρωσε στον δεύτερο γύρο δεν ήταν αρκετό για να νικήσει και το κορυφαίο στέλεχος έχασε την ευκαιρία το 2023 να είναι η αρχή μιας νέας πορείας. Η διαμάχη που ξέσπασε περί «υπονομευτών του Αλέξη Τσίπρα» χώρισε πολύ νωρίς τον ΣΥΡΙΖΑ σε δύο στρατόπεδα.
Η ομάδα των 40άρηδων δεν κατάφερε να πάρει τα ηνία του κόμματος και κανείς δεν μπορεί να ισχυριστεί πως ανήκουν στους κερδισμένους της χρονιάς που φεύγει. Το ίδιο ισχύει και για την παλαιά γενιά. Τα πολύ χαμηλά ποσοστά του κόμματος οδήγησαν και τους τρεις «βασικούς μετόχους», Νίκο Βούτση, Νίκο Φίλη και Πάνο Σκουρλέτη, αναπάντεχα εκτός Βουλής. Μετά τη σύγκρουση με τη νέα ηγεσία έχουν μετακομίσει πλέον στις τάξεις της Νέας Αριστεράς.
Η αποχώρηση του Αλέξη Τσίπρα, η νέα Κουμουνδούρου του Στέφανου Κασσελάκη και τα πρόσωπα της διάσπασης.
Ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ Στέφανος Κασσελάκης είναι ο μόνος που δικαιούται να φοράει ως «γούρι» πάνω του το 2023, αν και η ανάληψη της ηγεσίας δεν έγινε υπό τις καλύτερες συνθήκες. Με λιγότερο από ένα μήνα προεκλογική εκστρατεία, κατάφερε να νικήσει. Εχει πιστούς οπαδούς, οι οποίοι υποστηρίζουν πως ο αέρας ανανέωσης που έχει φέρει θα αρχίσει να αποδίδει καρπούς. Οι εσωκομματικοί πολέμιοί του τον κατηγορούν για στροφή από τις αξίες της Αριστεράς.
Ρυθμιστής στους παλαιούς
Ο Νίκος Παππάς τόσο με την πρωτιά στον Νότιο Τομέα όσο και με την υποψηφιότητά του για την προεδρία κατάφερε να αφήσει πίσω του την ιστορία με το Ειδικό Δικαστήριο. Και αυτή τη στιγμή είναι ένας από τους ρυθμιστές στην ομάδα των παλαιών προεδρικών που δεν έχουν δώσει «λευκή επιταγή» στον Στέφανο Κασσελάκη.
Η επιλογή να ηγηθεί της Κοινοβουλευτικής Ομάδας τόσο πριν όσο και μετά τις εσωκομματικές εκλογές έχει αναδείξει τον Σωκράτη Φάμελλο ως πυλώνα σταθερότητας στο κόμμα. Είναι κερδισμένος καθώς, πέρα από πρόσωπο εμπιστοσύνης, έχει μπροστά του ένα καθαρό και μεγάλο χρονικό διάστημα για να αντιπαρατεθεί με τον Κυριάκο Μητσοτάκη στη Βουλή και να αμφισβητήσει την ηγεμονία του.
Η Δώρα Αυγέρη, αν και στη δεύτερη εκλογική αναμέτρηση έμεινε για λίγες ψήφους εκτός Βουλής στη Β΄ Θεσσαλονίκης (πίσω από τον Σωκράτη Φάμελλο), με την «προαγωγή» στη θέση της εκπροσώπου Τύπου του ΣΥΡΙΖΑ έχει κερδίσει πολλούς πόντους στην Κουμουνδούρου. Είναι το alter ego του Στέφανου Κασσελάκη και από τα κομβικά πρόσωπα στον νέο ΣΥΡΙΖΑ που διαμορφώνεται.
ΠΑΣΟΚ
Ανανέωση, ηχηρές αποστρατείες και η έκπληξη με την Αθήνα
Του Γιώργου Μπουρδάρα
Με τη φράση «ξαναπιάσαμε το νήμα της Ιστορίας και ενώνουμε τις αγωνίες, τα όνειρα και τις ελπίδες μας με τους προοδευτικούς, δημοκράτες πολίτες», σχολίασε το αποτέλεσμα των εθνικών εκλογών του περασμένου καλοκαιριού ο Νίκος Ανδρουλάκης, ο νέος πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ και χωρίς αμφιβολία ο πρώτος εκ των «κερδισμένων» της νέας πολιτικής περιόδου για το κόμμα του. Η αύξηση ποσοστών και ο διπλασιασμός του αριθμού των μελών της πράσινης Κοινοβουλευτικής Ομάδας, που σε πολύ μεγάλο βαθμό είναι ανανεωμένη με νέα –και ηλικιακά– πρόσωπα συγκριτικά και με το πρόσφατο παρελθόν, αιτιολογεί απολύτως τον χαρούμενο χαρακτήρα της προαναφερθείσας δήλωσης του κ. Ανδρουλάκη. Υπάρχουν, ωστόσο, και κάποια πρόσωπα τα οποία έχουν συνδεθεί στο ιστορικό υποσυνείδητο με το κόμμα που ίδρυσε ο Ανδρέας Παπανδρέου, που δεν συμμερίζονται την ίδια χαρά, μια και η κάλπη τα άφησε εκτός Βουλής.
Πέραν του νέου αρχηγού, μεταξύ των στελεχών που χαμογελούν με τις θετικές για το κόμμα τους –και φυσικά για τα ίδια– εξελίξεις το 2023 είναι: 1) Ο εκ νέου ορισθείς στη θέση αντιπροέδρου της Βουλής Οδυσσέας Κωνσταντινόπουλος. 2) Η Μιλένα Αποστολάκη, που είχε πρωτοεκλεγεί βουλευτής το 2000, διατελέσει μέλος κυβερνήσεων του ΠΑΣΟΚ και η οποία επανεξελέγη φέτος. 3) Η Παναγιώτα (Νάγια) Γρηγοράκου, βουλευτής Λακωνίας με το ΠΑΣΟΚ, είναι η κόρη του Λεωνίδα Γρηγοράκου, ενός εκ των ιστορικών στελεχών του κόμματος που ίδρυσε ο Α. Παπανδρέου. 4) Στελέχη νέας γενιάς και εκ των στενών συνεργατών του νέου αρχηγού, όπως οι Παναγιώτης Δουδωνής και Δημήτρης Μάντζος, καθώς και οι Π. Χρηστίδης και Μ. Χριστοδουλάκης που εισήλθαν στη Βουλή. Η συγκεκριμένη περιφέρεια της πρωτεύουσας ήταν από εκείνες που –όπως είχε δικαίωμα ως αρχηγός– ήταν υποψήφιος ο κ. Ανδρουλάκης. Ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ έκανε την επιλογή να αφήσει την έδρα εκεί για τον κ. Χρηστίδη, κρατώντας για τον ίδιο την Α΄ Θεσσαλονίκης – μια επιλογή, όμως, η οποία άφηνε εκτός Βουλής τον εκ των παλαιοτέρων στελεχών με βαριά κοινοβουλευτική εμπειρία, Χ. Καστανίδη. Τούτου δοθέντος, ο κ. Καστανίδης είναι μία από τις περιπτώσεις των χαρακτηρισμένων ως «χαμένων» στελεχών του ΠΑΣΟΚ. Αναμφίβολα στην ίδια κατηγορία συμπεριλαμβάνεται και ο Κ. Σκανδαλίδης, που δεν κατάφερε να διατηρήσει το έδρανό του στη Βουλή: εξαρχής δίπλα στον ιδρυτή του κόμματος, μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του ΠΑΣΟΚ από το 1977, βουλευτής από το 1989 και πολλές φορές υπουργός. Τίτλοι τέλους στις σχέσεις του με το ΠΑΣΟΚ έπεσαν φέτος και για τον (διεκδικητή της ηγεσίας του κόμματος το 2021) Α. Λοβέρδο, που έμεινε εκτός Βουλής και παραιτήθηκε από μέλος και του κόμματος, δηλώνοντας πως η πράξη του εκείνη ήταν μια «πράξη απελευθέρωσης» για εκείνον. Τέλος, στους «κερδισμένους» ανήκει και ο Χ. Δούκας, που έκανε τη μεγάλη έκπληξη και εξελέγη στον Δήμο Αθηναίων.