Ενας πρώην υπουργός και νυν βουλευτής μιλούσε προχθές ιδιωτικά σε μια ομήγυρη. Το θέμα ήταν –τι άλλο;– ο γάμος των ομόφυλων ζευγαριών. «Νομικά», έλεγε, «καταλαβαίνω τα επιχειρήματα. Με προβληματίζει πως το νομοσχέδιο δεν είναι συμβατό με το DNA της παράταξης». Η φράση είναι μάλλον κλισέ, που αναπαράγεται τις τελευταίες ημέρες από τα χείλη των διστακτικών βουλευτών. Ποια είναι η ταυτότητα της Ν.Δ.; Μήπως έχει αλλάξει – και μάλιστα με ρυθμό που δεν έχουν προλάβει να παρακολουθήσουν κάποια από τα παραδοσιακά στελέχη της; Σε τι κόμμα έχει εξελιχθεί η Ν.Δ. του Κυριάκου Μητσοτάκη;
Οι αριθμοί μπορεί να μη λένε πάντα την αλήθεια, αλλά στην προκειμένη περίπτωση δεν αφήνουν πολλά περιθώρια αμφισβήτησης: η σημερινή Ν.Δ. είναι ένα κόμμα που στηρίζεται πλέον σε διαφορετική κομματική βάση σε σύγκριση με το συντηρητικό κόμμα του παρελθόντος.
Επειδή η σύγκριση με την περίοδο των μνημονίων είναι αδόκιμη, λόγω των ιστορικά σπάνιων αναταράξεων της περιόδου, αξίζει μια σύγκριση με την «κλασική Ν.Δ.» της δεκαετίας του 2000 υπό την ηγεσία Καραμανλή. Το 2004 υπήρχε στα δεξιά μόνο ο Γιώργος Καρατζαφέρης, του 2,19%, ενώ τα κόμματα δεξιά της Ν.Δ. στις εκλογές του Ιουνίου 2023 έλαβαν ποσοστό σχεδόν 14%. Αν έβλεπε κανείς μόνο αυτό το στατιστικό θα υπέθετε πως η Ν.Δ. θα έχει υποχωρήσει σήμερα κοντά στο 30%. Και όμως, στις τελευταίες εκλογές ξεπέρασε το 40%. Παρότι σε σχέση με το 2004 τα κόμματα δεξιά της αύξησαν τη δύναμή τους πάνω από 12%, η ίδια υποχώρησε μόνο 5% – από το 45,5% του 2004 στο 40,5% του 2023. Αυτό συνέβη γιατί κατάφερε να αναπληρώσει τις δεξιές απώλειες με κέρδη από αλλού, αλλάζοντας τη σύσταση της εκλογικής της βάσης.
Μετάγγιση
«Η Ν.Δ. έχει ουσιαστικά διασπαστεί σε σχέση με το 2004, με το δεξιό κομμάτι να φεύγει και να αντικαθίσταται από μετάγγιση νέου πολιτικού αίματος από το Κέντρο», λέει έμπειρος εκλογικός αναλυτής. Οι έρευνες το επιβεβαιώνουν, καθώς έχουν δείξει πως ένα σημαντικό τμήμα των ψηφοφόρων της Νίκης, αλλά και της Ελληνικής Λύσης, ήταν πριν από μερικά χρόνια ψηφοφόροι της Ν.Δ. και δεν επιστρέφουν πίσω. Η ίδια πηγή προσθέτει πως η συνάφεια της Ν.Δ. σήμερα με πριν από 20 χρόνια, είναι περίπου στο 70% και κατά 30% είναι «ένα άλλο κόμμα». Το νομοσχέδιο για τον γάμο των ομόφυλων ζευγαριών μπορεί να ενταχθεί στον στρατηγικό ορίζοντα αυτού του «νέου κόμματος». Στο Μαξίμου έχουν μετρήσει πως με τέτοιες πρωτοβουλίες διατηρούν αλώβητο τον ομφάλιο λώρο με το προοδευτικό Κέντρο, την ώρα που η παλιννόστηση των «σκληρών» δεξιών θα ήταν ούτως ή άλλως ανέφικτη.
Η δημοσκόπηση
Η ανανέωση του εκλογικού ακροατηρίου της Ν.Δ. αποτυπώνεται και στις μετρήσεις. Σύμφωνα με αποκλειστικές πληροφορίες της «Κ», σε δημοσκόπηση που έχει «τρέξει» το τελευταίο διάστημα, στο ερώτημα πώς αυτοπροσδιορίζονται οι ψηφοφόροι του κάθε κόμματος, η Ν.Δ. έχει πάρει κεφάλι στους κεντρώους. Το 34% των ψηφοφόρων της Ν.Δ. δηλώνει κεντρώο, ποσοστό μεγαλύτερο από του ΠΑΣΟΚ, που στην αντίστοιχη ερώτηση παίρνει 25%. Το αποκαλυπτικό ποσοστό, ωστόσο, είναι αλλού. Η Ν.Δ. έχει με διαφορά το μεγαλύτερο ποσοστό σε αυτούς που δηλώνουν κομματικά ανένταχτοι, με 19% να τη στηρίζουν, με δεύτερο να έρχεται το ΠΑΣΟΚ με 11%.
Τα πολύ υψηλά ποσοστά της Ν.Δ. στους κεντρώους και σε εκείνους χωρίς πολιτική ταύτιση, δικαιολογούν και αρκετές πολιτικές πρωτοβουλίες του Κυριάκου Μητσοτάκη, όπως το νομοσχέδιο για τον γάμο των ομόφυλων ζευγαριών. «Ο πρωθυπουργός δεν απευθύνεται μόνο στην εκλογική βάση της Ν.Δ., αλλά θέλει να πείσει πολίτες που δεν ανήκουν σε κόμματα να ψηφίσουν Νέα Δημοκρατία», λέει κυβερνητική πηγή. Και έως τώρα φαίνεται πως το πετυχαίνει.
Το 34% των ψηφοφόρων της Ν.Δ. δηλώνει κεντρώο, ποσοστό μεγαλύτερο από του ΠΑΣΟΚ, που στην αντίστοιχη ερώτηση εισπράττει 25%.
Επιστολικό άνοιγμα
Στο Μαξίμου είναι εδραιωμένη η πεποίθηση πως η Ν.Δ. μπορεί να προσδοκά επιπλέον εκλογικά οφέλη, όχι όμως από τα δεξιά, όπως πιστεύουν ορισμένα στελέχη της, αλλά και πάλι από την Κεντροαριστερά. Εκεί εντοπίζονται κεντρώοι ψηφοφόροι που φεύγουν από τον ΣΥΡΙΖΑ και δεν πείθονται από τον Νίκο Ανδρουλάκη, αλλά πολίτες χωρίς κομματική ταύτιση, με εναλλασσόμενες εκλογικές προτιμήσεις ή απέχοντες.
Η επιστολική ψήφος μπορεί να επανεντάξει στο εκλογικό σώμα αυτή τη μεθοριακή ζώνη ψηφοφόρων, που δεν είναι στρατευμένοι, δεν έχουν ιδεολογικά, αλλά πρακτικά κριτήρια, ενισχύοντας περαιτέρω την ανάγκη να φύγει η Ν.Δ. από την παραδοσιακή πολιτική που «ικανοποιεί τη βάση της».
Σύμφωνα μάλιστα με τις πρώτες ενδείξεις, εκλογείς που μπορεί να ενθαρρυνθούν να συμμετάσχουν από την επιστολική ψήφο υπολογίζονται σε 300.000 έως 500.000, από τους οποίους οι μισοί θα είναι ψηφοφόροι από το εξωτερικό. Εκτιμάται ότι για πολίτες του εξωτερικού που ζουν σε κοινωνίες πιο ανοιχτές από την ελληνική, με πιο φιλελεύθερες κουλτούρες, είτε για πολίτες στο εσωτερικό που αδιαφορούν για τις κομματικές αψιμαχίες και θέλουν οι πολιτικές να συγχρονίζονται με τις ανάγκες της κοινωνίας, όπως είναι, σύμφωνα με τους κυβερνητικούς, ο προωθούμενος εκσυγχρονισμός του οικογενειακού δικαίου.
Κόστος και όφελος
Συνεπώς, στο ερώτημα πόσο καλό ή κακό κάνει το συγκεκριμένο νομοσχέδιο στη Ν.Δ., η απάντηση που δίνεται είναι πως «όσο πιθανό είναι να την απομακρύνει από κάποιες κατηγορίες πολιτών, ιδιαίτερα στην περιφέρεια, άλλο τόσο μπορεί να τη φέρει σε επαφή με νέα εκλογικά ακροατήρια εντός και εκτός Ελλάδος».
Η εκτίμηση πάντως που επικρατεί στο Μαξίμου είναι πως οι κλασικοί κεντροδεξιοί μπορεί να μην είναι κατά πλειοψηφία θετικοί έναντι του νομοσχεδίου, αυτό όμως δεν είναι ικανό να αλλάξει την ψήφο τους. Την ίδια ώρα υπάρχουν και πολιτικά οφέλη ανέλπιστα, καθώς το νομοσχέδιο έχει φέρει αναταραχές τόσο στον ΣΥΡΙΖΑ όσο και στο ΠΑΣΟΚ, με την εκτίμηση της κυβέρνησης να σημειώνει πως ο μεγάλος χαμένος είναι ο Νίκος Ανδρουλάκης, η εκλογική βάση του οποίου –όπως προαναφέρθηκε και αναλύθηκε– ενδιαφέρει ιδιαίτερα τον Κυριάκο Μητσοτάκη.
Ο Βορίδης, ο Σαμαράς και η αφομοιωμένη Δεξιά
Πόση Δεξιά χωράει η σημερινή Ν.Δ. και ποιος είναι ο ρόλος της; Στο Μέγαρο Μαξίμου είναι εδραιωμένη η πεποίθηση πως το πιο παραδοσιακό τμήμα της Νέας Δημοκρατίας μπορεί να έχει ενστάσεις σε κάποιες κυβερνητικές επιλογές, όπως ο γάμος των ομόφυλων ζευγαριών, αλλά αυτό δεν είναι ικανό να αλλάξει την εκλογική συμπεριφορά του και να μετακινηθεί σε άλλο κόμμα. Την ίδια ώρα, άλλωστε, ο πρωθυπουργός καλύπτει τις πιο συντηρητικές ανησυχίες με πολιτικές όπως η ενίσχυση των συνόρων και των Ενόπλων Δυνάμεων και η προσπάθεια εμπέδωσης της εσωτερικής ασφάλειας.
Με αυτό το σκεπτικό, στο Μαξίμου δεν ανησυχούν για διαρροές από τα δεξιά, καθώς θεωρούν πως έχει ήδη γίνει σε αυτόν τον χώρο «το μεγάλο ξεκαθάρισμα». Οσοι ήταν να φύγουν έχουν φύγει και όσοι παραμένουν στη Ν.Δ. δύσκολα θα μετακινηθούν σε άλλο κόμμα. Αυτή η πραγματικότητα στενεύει και τα περιθώρια της λεγόμενης δεξιάς πτέρυγας, όπως ανήκει για παράδειγμα ο Μάκης Βορίδης. Στελέχη σαν τον υπουργό Επικρατείας απευθύνονται κατά κανόνα σε ψηφοφόρους που είναι πλήρως ενταγμένοι στη Ν.Δ. και δεν αποτελούν αυτό που θα λέγαμε «προσωπικές ψήφους». Τα παραπάνω επιβεβαιώνονται και από τη στάση της κυβέρνησης έναντι της Εκκλησίας. Το δημοψήφισμα που πρότεινε ο Αρχιεπίσκοπος απερρίφθη από την κυβέρνηση χωρίς περιστροφές. Ο κ. Παύλος Μαρινάκης επισήμανε την Παρασκευή (ΣΚΑΪ) ότι η κυβέρνηση σέβεται τον ρόλο και τις απόψεις της Εκκλησίας, όμως εφαρμόζει το πρόγραμμά της, τονίζοντας πως κανείς δεν μπορεί να υποδείξει στην Εκκλησία τι θα πει, αλλά ούτε και στην κυβέρνηση, καθώς «στη χώρα υπάρχει εκτελεστική, νομοθετική και δικαστική εξουσία».
Πρώην υπουργός της Ν.Δ., που εκλέγεται στην περιφέρεια, έλεγε στην «Κ» πως ο γάμος των ομόφυλων ζευγαριών μπορεί να αποτελέσει πρόβλημα για τη Ν.Δ. μόνο «συνδυαστικά», δηλαδή να έρθει να επιδεινώσει τη δυσαρέσκεια που ήδη υπάρχει για μείζονα ζητήματα, όπως η ακρίβεια. Εξ ου και ο Κυριάκος Μητσοτάκης δίνει βάση «στην καθημερινότητα», προαναγγέλλοντας και άλλες παρεμβάσεις.
Αντάρτικο διαρκείας
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, πολλοί διερωτώνται πού το πάει ο Αντώνης Σαμαράς και ποιος μπορεί να είναι ο ρόλος του. Ο πρώην πρωθυπουργός το τελευταίο διάστημα βρίσκεται σε ένα αντάρτικο διαρκείας. Αποδόμησε την επίσκεψη Ερντογάν, καταψήφισε την τροπολογία για την άδεια εργασίας στους μετανάστες και έκανε δις δηλώσεις κατά του γάμου των ομοφύλων, μη διστάζοντας να ασκήσει κριτική προσωπικά στον πρωθυπουργό.
Εντάσσονται οι κινήσεις αυτές σε μια προσωπική στρατηγική; «Ο Αντώνης λέει αυτά που πιστεύει πάντα και έτσι έχει πορευτεί στην πολιτική καριέρα του», αναφέρει στην «Κ» φίλος του που γνωρίζει τις σκέψεις του πρώην πρωθυπουργού. Ο τόνος που επέλεξε να αντιταχθεί ενέχει και ρίσκο, καθώς μπορεί, για μία ακόμη φορά, να μη βρει αντίκρισμα στην κοινοβουλευτική ομάδα. Ασπονδοι φίλοι του ήδη σημειώνουν πως εάν επιβεβαιωθούν οι πληροφορίες ότι οι βουλευτές που θα υπερψηφίσουν θα περάσουν τους 110, στους οποίους θα συγκαταλέγονται και πολιτικοί φίλοι του Σαμαρά, όπως ο Διονύσης Σταμενίτης και ο Δημήτρης Βαρτζόπουλος, θα φανεί ότι όντως η λεγόμενη δεξιά πτέρυγα είναι πλήρως ενσωματωμένη στη μητσοτακική διακυβέρνηση. Υπάρχουν μάλιστα πληροφορίες πως και άλλοι βουλευτές που είναι στενοί συνομιλητές του Αντώνη Σαμαρά μπορεί να ακολουθήσουν άλλο δρόμο και να περάσουν τελικά στην αποχή.
Η πρόσφατη δημόσια αντιπαράθεση μεταξύ κυβέρνησης και Αντώνη Σαμαρά, πάντως, αποτελεί ένα δείκτη για το μέλλον. Το Μέγαρο Μαξίμου για πρώτη φορά παραβίασε τον άγραφο κανόνα πως «δεν σχολιάζουμε πρώην πρωθυπουργούς» και απάντησε στον κ. Σαμαρά στην επίθεση που έκανε στον Κυριάκο Μητσοτάκη από την Καλαμάτα. Στο Μαξίμου δεν έχουν πρόθεση να ανοίξουν βεντέτα με τον πρώην πρωθυπουργό. Είναι όμως χαρακτηριστική η φράση που ειπώθηκε από στενό συνεργάτη του πρωθυπουργού, ότι «εμείς σεβόμαστε τον Αντώνη Σαμαρά, αλλά αν κάνει αντιπολίτευση στα πάντα, τότε και εμείς θα πρέπει να υπερασπιστούμε την κυβέρνησή μας».
