Τη δέσμευση ότι το ξεκλείδωμα της συμφωνίας για τα τουρκικά F-16 θα συνοδεύεται από τον όρο της μη χρήσης τους σε επιθετικές ενέργειες κατά της Ελλάδας φαίνεται ότι έχει αποσπάσει από την Ουάσιγκτον η Αθήνα.
Σύμφωνα με όσα είχαν συμφωνηθεί στο παρασκήνιο, ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Αντονι Μπλίνκεν, αναμενόταν να αποστείλει επιστολή προς τους προέδρους και αντιπροέδρους της Επιτροπής Εξωτερικών Σχέσεων της Γερουσίας και της Επιτροπής Διεθνών Σχέσεων της Βουλής (Four Corners), στην οποία θα ξεκαθαρίζεται ότι η Τουρκία έχει δεσμευθεί πως τα F-16 δεν θα χρησιμοποιηθούν εναντίον οποιουδήποτε μέλους της συμμαχίας του ΝΑΤΟ.
Διπλωματική πηγή υπογραμμίζει πως η ελληνική κυβέρνηση προτίμησε αυτή τη φόρμουλα και όχι τη συμπερίληψη αυτών των διαβεβαιώσεων στην επιστολή Μπλίνκεν προς τον πρωθυπουργό. «Τέτοιες γενικές διατυπώσεις σε μια επιστολή προς την Αθήνα δεν έχουν ιδιαίτερο βάρος», υπογράμμιζε η ίδια πηγή, τονίζοντας πως «οι διαβεβαιώσεις Μπλίνκεν στις πανίσχυρες επιτροπές του Κογκρέσου έχουν πολύ μεγαλύτερη αξία, γιατί δίνει το έρεισμα σε αυτές να σταματήσουν τη διαδικασία αναβάθμισης ή πώλησης των F-16 οποιαδήποτε στιγμή εκδηλωθεί τουρκική επιθετικότητα έναντι της Ελλάδος. Υπάρχει άλλωστε το προηγούμενο της διακοπής του προγράμματος πώλησης των F-35 στην Τουρκία, για λόγους που δεν σχετίζονταν με την Ελλάδα».
Η φόρμουλα που βρέθηκε είναι προϊόν μιας μακράς παρασκηνιακής διαπραγμάτευσης με την Ελλάδα και την Τουρκία, την οποία είχαν επωμιστεί κυρίως οι Αμερικανοί πρέσβεις στην Αθήνα Τζορτζ Τσούνης και στην Αγκυρα Tζεφ Φλέικ. Ο κ. Τσούνης είχε ταυτόχρονα αναλάβει τη διαπραγμάτευση με το ελληνικό ΓΕΕΘΑ για να καταλήξουν στη λίστα των μεταχειρισμένων εξοπλιστικών συστημάτων που μπορούσαν να διαθέσουν οι ΗΠΑ, καλύπτοντας μερικές από τις άμεσες ανάγκες των ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων. Η λίστα, εκτός από τα 40 F-35, περιλαμβάνει 2 C-130 της αμερικανικής αεροπορίας, τέσσερα πλοία παράκτιων επιχειρήσεων τύπου LCS, καθώς και τεθωρακισμένα οχήματα μάχης τύπου Bradley (εκτός απροόπτου 62 οχήματα) και περιπολικά της αμερικανικής ακτοφυλακής που θα παραλάβει το Π.Ν. (ήδη έχει παραλάβει τέσσερα κλάσης Island).
Οι ΗΠΑ πέτυχαν, έστω και με μεγάλη καθυστέρηση, την κάμψη του τουρκικού βέτο για την είσοδο της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ χρησιμοποιώντας ως μοχλό πίεσης προς την Αγκυρα την παροχή F-35 στην Ελλάδα. Το «τελεσίγραφο» προς την Τουρκία ήταν ότι η προμήθεια των μαχητικών πέμπτης γενιάς θα προχωρούσε ανεξάρτητα από το τουρκικό αίτημα για αναβάθμιση των F-16, που δύσκολα θα ικανοποιούνταν μετά από το Κογκρέσο. Αξίζει να σημειωθεί πως εκτός από τον υπουργό Εξωτερικών Αντονι Μπλίνκεν, και ο ίδιος ο πρόεδρος Μπάιντεν χρησιμοποίησε την Ελλάδα ως επιχείρημα στη συνομιλία που είχε με τον πρόεδρο Ερντογάν στις 14 Δεκεμβρίου.
Η προμήθεια των F-16 στην Τουρκία θα τελεί υπό τον όρο ότι τα μαχητικά δεν θα χρησιμοποιηθούν εναντίον οποιουδήποτε μέλους της συμμαχίας του ΝΑΤΟ, όπως θα ξεκαθαρίζεται σε επιστολές του Αμερικανού ΥΠΕΞ προς το Κογκρέσο.
Η ανάδειξη της Αθήνας σε ρυθμιστικό παράγοντα των αμερικανοτουρκικών σχέσεων αποδεικνύει τις συστηματικές ενέργειες του ελληνοαμερικανικού λόμπι και των συμμάχων του στην Ουάσιγκτον, που ανέδειξαν το θέμα της τουρκικής επιθετικότητας στο Αιγαίο και συνέδεσαν ενδεχόμενη πώληση των μαχητικών με την αναγκαιότητα διασφαλίσεων, εγγυήσεων και περαιτέρω αμυντικής ενίσχυσης της χώρας μας. Οπως λένε χαρακτηριστικά αναλυτές στην αμερικανική πρωτεύουσα, «πρώτη φορά πώληση αμερικανικών όπλων σε μέλος του ΝΑΤΟ ήταν τόσο δύσκολη υπόθεση, συνάντησε τόσες αντιστάσεις και τελικά συνοδεύτηκε από αστερίσκους» ως προς την επιτρεπόμενη χρήση τους.
Από τα Χανιά
Ο Κυριάκος Μητσοτάκης έκανε το Σάββατο λόγο για την κατάληξη «μιας μεθοδικής, αθόρυβης και μακράς προσπάθειας, που συνδύασε τη συμμαχική συνέπεια της Ελλάδας στα διεθνή μέτωπα με την προώθηση των εθνικών της συμφερόντων». Σταθμός αυτής της προσπάθειας ήταν η συνάντηση του Ελληνα Πρωθυπουργού με τον Αντονι Μπλίνκεν στις 6 Ιανουαρίου στα Χανιά. Η Ελλάδα δεν βρισκόταν στον αρχικό σχεδιασμό της πρόσφατης μεγάλης περιοδείας του ΥΠΕΞ Αντονι Μπλίνκεν. Οι σχετικές εισηγήσεις, όμως, έγιναν αποδεκτές χωρίς δεύτερη σκέψη, καθώς μια ακόμη επίσκεψη στην Τουρκία σε διάστημα λίγων εβδομάδων, χωρίς να συνοδεύεται από αντίστοιχη στην Ελλάδα, θα δημιουργούσε αρνητικό επικοινωνιακό, και όχι μόνο, αντίκτυπο. Κι αυτό ήθελαν με κάθε τρόπο να το αποφύγουν στην αμερικανική κυβέρνηση, ειδικά στη συγκεκριμένη συγκυρία όπου αισθάνονταν εκτεθειμένοι λόγω των συνεχών αναβολών στο θέμα των F-35.
Μια έστω ολιγόωρη στάση στην Ελλάδα αξιολογήθηκε στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ ως εξαιρετικά χρήσιμη, καθώς θα έδινε στον Αμερικανό ΥΠΕΞ την ευκαιρία να επιβεβαιώσει τις σχέσεις του με τον Κυριάκο Μητσοτάκη, να τον ευχαριστήσει για την κατανόηση και την υπομονή και να του ζητήσει λίγο ακόμη χρόνο «μέχρι να ξεκαθαρίσει το θέμα της Σουηδίας». Ο πρόεδρος της Τουρκίας τον είχε διαβεβαιώσει λίγες ώρες νωρίτερα στην Κωνσταντινούπολη, ότι το πρωτόκολλο ένταξης της Σουηδίας θα εγκρινόταν στις 16 Ιανουαρίου, αμέσως μόλις άνοιγε η Εθνοσυνέλευση. Ο κ. Μπλίνκεν στα Χανιά ήθελε να διασφαλίσει ότι είχε την ανοχή της ελληνικής κυβέρνησης για να αξιοποιήσει αυτό το διάστημα ως μια τελευταία ευκαιρία επίλυσης του πολύπλοκου θέματος.
Εκτός από τα 40 F-35, το αμερικανικό πακέτο προς την Ελλάδα περιλαμβάνει 2 C-130, τέσσερα πλοία παράκτιων επιχειρήσεων τύπου LCS, καθώς και τεθωρακισμένα οχήματα μάχης τύπου Bradley και περιπολικά της αμερικανικής ακτοφυλακής.
Ο κ. Μητσοτάκης, αναγνωρίζοντας το υψηλό διακύβευμα για τον αμερικανικό παράγοντα συμφώνησε και ο κ. Μπλίνκεν δεσμεύθηκε ότι ανεξαρτήτως λοιπών εξελίξεων, το θέμα των F-35 θα έκλεινε πριν από το πρωθυπουργικό ταξίδι στην Αμερική. Οταν διεφάνη ότι η ημερομηνία της 16ης Ιανουαρίου είχε αθετηθεί από τους Τούρκους, οι Αμερικανοί βρέθηκαν σε ακόμη δυσκολότερη θέση, διότι πλησίαζε το ταξίδι του πρωθυπουργού στις ΗΠΑ, κατά το οποίο βάσει των συμφωνηθέντων στα Χανιά, θα έπρεπε να έχει στα χέρια του το Letter of Acceptance. Ο κ. Μπλίνκεν σε μια προσπάθεια να διαχειριστεί τη δυσμενή κατάσταση και να κερδίσει χρόνο, τηλεφώνησε στον κ. Μητσοτάκη τη Δευτέρα για να του μεταφέρει ότι «το θέμα της Σουηδίας θα έκλεινε την Τρίτη», οπότε και τα F-35 θα προχωρούσαν σε λίγες ημέρες. Ακολούθησε η ακύρωση του ταξιδιού του Ελληνα πρωθυπουργού στις ΗΠΑ, η οποία ατύπως –αλλά εξαιρετικά βολικά για τους Αμερικανούς– χαλάρωνε τη συμφωνία των Χανίων, προσφέροντας μια ακόμη ανάσα χρόνου στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ.
Πράγματι την Τρίτη η τουρκική Εθνοσυνέλευση επικύρωσε το πρωτόκολλο ένταξης της Σουηδίας. Η Αθήνα λάμβανε ειδοποίηση ότι προχωρούσε ταυτόχρονα το ζήτημα των F-35 και της παροχής του υπόλοιπου αμυντικού εξοπλισμού. Η σχετική επιστολή, που περιγράφει το πακέτο της αμυντικής βοήθειας, έφτασε επισήμως το Σάββατο, με τον κ. Μητσοτάκη να κάνει λόγο για «μία σημαντική ημέρα για την εθνική μας άμυνα και για την ελληνική διπλωματία».