Για τους αγρότες που βγήκαν με τα τρακτέρ στους δρόμους τις τελευταίες μέρες, ο χρόνος μετράει ήδη αντίστροφα. Ανάλογα με την εξέλιξη του καιρού, το αργότερο προς το τέλος του μήνα, θα πρέπει να βάλουν τα τρακτέρ στα χωράφια και να αρχίσουν την προετοιμασία για τις νέες καλλιέργειες.
Το μήνυμα που έστειλαν, όμως, έχει χρονικό ορίζοντα μέχρι τον Ιούνιο και τις ευρωεκλογές. Εκεί θα μετρηθεί η ικανοποίησή τους από τα αντανακλαστικά της κυβέρνησης, όσον αφορά την ανταπόκριση στα αιτήματά τους.
Εκεί θα μετρηθεί και η προσπάθεια των κομμάτων της αντιπολίτευσης να κεφαλαιοποιήσουν τη δυσαρέσκεια ενός κλάδου που ψήφισε μαζικά Ν.Δ. στις τελευταίες εκλογές και έχει δείξει στο παρελθόν ότι μπορεί να επηρεάσει σημαντικά το εκλογικό αποτέλεσμα. Βεβαίως, η εποχή που το ανέβασμα υποψηφίων στα τρακτέρ έβγαζε κυβερνήσεις έχει παρέλθει. Αυτό το αντιλαμβάνονται όλοι στα μπλόκα. Ο
ι αγροτοσυνδικαλιστές, που βάζουν σε δεύτερη μοίρα το κομματικό πρόσημο, η νέα γενιά παραγωγών, που φέρνει μια διαφορετική κουλτούρα στις κινητοποιήσεις μακριά από παιχνίδια μικροπολιτικής και εξυπηρέτησης προσωπικών βλέψεων, οι πολιτικοί που εισπράττουν δυσαρέσκεια και σχεδόν υπαρξιακές αγωνίες για τις προοπτικές βιωσιμότητας του πρωτογενούς τομέα και αντιλαμβάνονται ότι δεν υπάρχει πεδίο για πρόχειρες υποσχέσεις.
Στις φετινές αγροτικές κινητοποιήσεις ξεχωρίζουν τρία χαρακτηριστικά:
– Η χρονική σύμπτωση με τις μεγάλες κινητοποιήσεις αγροτών και κτηνοτρόφων σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες και τα κοινά αιτήματα, που οικοδομούν έναν πιο αποτελεσματικό μοχλό πίεσης, αυτή τη φορά απέναντι στην υπερεθνική διακυβέρνηση των Βρυξελλών, διαμορφώνοντας όρους αναπροσαρμογής κεντρικών επιλογών της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής, στις επιταγές της οποίας οι εθνικές κυβερνήσεις δήλωναν αδυναμία παρέμβασης.
– Η στήριξη στα αιτήματα του πρωτογενούς τομέα από την πλειονότητα της κοινής γνώμης, όπως αποτυπώνεται στις δημοσκοπήσεις των τελευταίων ημερών, που αυξάνει την πίεση για πειστική αντιμετώπισή τους.
– Οι πρωτόγνωρες καταστροφές που υπέστησαν οι παραγωγοί του Θεσσαλικού κάμπου πριν από λίγους μήνες, οι οποίες έχουν διαμορφώσει για πολλούς από αυτούς μια κατάσταση αδιεξόδου, που δεν διευκολύνουν οι γραφειοκρατικές αγκυλώσεις και καθυστερήσεις στην υλοποίηση μέτρων που εξαγγέλθηκαν από την πρώτη στιγμή της καταστροφής.
«Το 42% θα γίνει 19%»
Το μήνυμα προς την κυβέρνηση διατύπωσε με μια φράση ο «γαλάζιος» αγροτοσυνδικαλιστής Χρήστος Σιδηρόπουλος. «Εάν τρομάξουν οι αγρότες, θα στείλουν σε τρεις μήνες ένα μήνυμα, που το 42% θα γίνει 19%». Σύμφωνα με τα exit poll των τελευταίων εκλογών, οι αγρότες-κτηνοτρόφοι ψήφισαν σε ποσοστό σχεδόν 43% τη Ν.Δ. Ο ΣΥΡΙΖΑ βρέθηκε πολύ πίσω, στο 13,6%, με το ΠΑΣΟΚ να ακολουθεί σε απόσταση αναπνοής στο 13,5%.
Η εποχή που το σκαρφάλωμα υποψηφίων στα τρακτέρ έβγαζε κυβερνήσεις έχει παρέλθει. Αυτό το αντιλαμβάνονται όλοι· οι αγροτοσυνδικαλιστές, η νέα γενιά παραγωγών, οι πολιτικοί.
Από την έναρξη των κινητοποιήσεων διαμορφώθηκε συγκρουσιακό κλίμα με τον υπουργό Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, Λευτέρη Αυγενάκη, ο οποίος σε μια αποστροφή του λόγου του μίλησε για κομματικά υποκινούμενες κινητοποιήσεις. Για πολλούς, η αναφορά αυτή ήταν η θρυαλλίδα για ενίσχυση των μπλόκων και σκλήρυνση της στάσης των αγροτών, καθώς προκάλεσε θυμό, δεδομένων των προβλημάτων που υπάρχουν. Δεν είναι τυχαίο ότι ο βουλευτής Λάρισας της Ν.Δ., Μάξιμος Χαρακόπουλος, έσπευσε να αναφέρει ότι «οι εύκολοι αφορισμοί για υποκινούμενες κινητοποιήσεις των αγροτών του Κάμπου είναι αστείοι και τους εξοργίζουν ακόμη περισσότερο». Η παρέμβαση του πρωθυπουργού, Κυριάκου Μητσοτάκη, ήταν σε εντελώς διαφορετικό μήκος κύματος, καθώς αναγνώρισε τα προβλήματα και το δίκαιο των αιτημάτων και δεσμεύτηκε για τις κατάλληλες παρεμβάσεις, στο μέτρο του δυνατού. Με προφανή στόχο να αποτραπεί η κλιμάκωση των κινητοποιήσεων.
Κι αν η κυβέρνηση προσπαθεί να διατηρήσει τα κεκτημένα στον αγροτικό πληθυσμό, τα κόμματα της αντιπολίτευσης βλέπουν ένα παράθυρο ευκαιρίας για να προκαλέσουν ρωγμές στην εικόνα κυριαρχίας της Ν.Δ. στο πολιτικό σκηνικό, ιδιαίτερα καθώς οι προσεχείς κάλπες, αυτές των ευρωεκλογών, συχνά αποτελούν πεδίο εκδήλωσης δυσαρέσκειας και διαμαρτυρίας για τους πολίτες απέναντι στην εκάστοτε κυβέρνηση.
Για τον ΣΥΡΙΖΑ το πρόβλημα είναι ότι δεν κατάφερε να αποκτήσει την εποχή της ισχυροποίησής του σημαντικά ερείσματα στον χώρο των αγροτών. Ηταν μάλλον συγκυριακή η όποια απήχηση απέκτησε πριν από το 2015, η οποία επλήγη σημαντικά από τις πολιτικές που ακολούθησε η κυβέρνηση του Αλέξη Τσίπρα. Την πιο παραστατική αποτύπωση της απήχησης του κόμματος στον συγκεκριμένο κλάδο έκανε πρόσφατα η βουλευτής του κόμματος της αξιωματικής αντιπολίτευσης, Θεοδώρα Τζάκρη, η οποία στο πλαίσιο κομματικής εκδήλωσης ανέφερε: «Η αλήθεια είναι ότι στους αγρότες, κατά το κοινώς λεγόμενο “τον ήπιαμε”». Σε σχέση με τις τωρινές κινητοποιήσεις στην Κουμουνδούρου ακούγονται γκρίνιες ότι το κόμμα δεν έδειξε αντανακλαστικά και είναι απόν από το πεδίο των κινητοποιήσεων.
Στη Χαριλάου Τρικούπη ήδη από την προηγούμενη εβδομάδα έπεσε το σύνθημα «φουλ αγρότες» και οργανώθηκαν κλιμάκια βουλευτών και στελεχών για να περιοδεύσουν στις περιοχές των κινητοποιήσεων, ενώ και ο Νίκος Ανδρουλάκης βρέθηκε στα μπλόκα και στην Agrotica. Από το ΠΑΣΟΚ μιλάνε για μια νέα γενιά στελεχών του κόμματος που βγαίνει από τις τάξεις των αγροτών και αποκηρύσσουν τα «βαρίδια του παρελθόντος», ενώ προσεγγίζουν με προσοχή τις κινητοποιήσεις, λέγοντας ότι δεν επιδιώκουν να τις καθοδηγήσουν, αλλά θεωρούν δίκαια τα αιτήματα και τα στηρίζουν. Είναι σαφές ότι το κόμμα επιδιώκει να «ξανασυστηθεί» και να ενισχύσει την παρουσία του στον πρωτογενή τομέα, στον οποίο είχε πολύ ισχυρά ερείσματα την εποχή της ισχύος του. Αλλωστε, στις τελευταίες εκλογές κατέστη σαφές ότι το ΠΑΣΟΚ έχει μεγαλύτερη απήχηση στην περιφέρεια από ό,τι στα μεγάλα αστικά κέντρα και την επιρροή αυτή επιδιώκει να διευρύνει.
ΚΚΕ και… λοιπές δυνάμεις
Ισως η πιο ηχηρή κομματική παρουσία στα αγροτικά μπλόκα είναι αυτή του ΚΚΕ, που έχει τη δική του μεγάλη παράδοση στον χώρο του αγροτοσυνδικαλισμού, έχοντας αναδείξει ισχυρά στελέχη. Και σ’ αυτή τη συγκυρία ο Περισσός δίνει δυναμικά το «παρών» στα μπλόκα, με την προσοχή στραμμένη στις ευρωεκλογές.
Στο πεδίο της δυσαρέσκειας για την κυβερνητική πολιτική επενδύουν και τα μικρότερα κόμματα, που βάσιμα θεωρούν ότι μπορούν να αποκομίσουν οφέλη από την ψήφο διαμαρτυρίας και την αντισυστημική ψήφο στις ευρωεκλογές. Στην Ευρώπη η Ακροδεξιά έκανε εμφανή την παρουσία της στα μπλόκα των αγροτών. Η εικόνα στην Ελλάδα είναι διαφορετική, κυρίως εξαιτίας της επιλογής των ίδιων των αγροτών να μην εμφανιστούν ως κομματικά υποκινούμενοι. Δεν μπορεί να περάσει απαρατήρητο πάντως, ότι, για παράδειγμα, στις εκλογές του Ιουνίου οι Σπαρτιάτες πήραν στη Λάρισα 5,13%, ποσοστό υψηλότερο από το 4,68% της επικράτειας.
Το «πράσινο» κόστος και τα υπόλοιπα αιτήματα
Οι φετινές κινητοποιήσεις των αγροτών έχουν διαφορετικά χαρακτηριστικά από τις σχεδόν εθιμικού χαρακτήρα διαμαρτυρίες των τελευταίων ετών. Οι μεγάλες κινητοποιήσεις σε μια σειρά από χώρες της Ε.Ε. έχουν κοινή συνισταμένη μια σειρά από προβλήματα, με τα οποία βρίσκονται αντιμέτωποι στο σύνολό τους οι αγρότες της Ε.Ε. Κυρίαρχο είναι η νέα Κοινή Αγροτική Πολιτική, τόσο στο σκέλος του τρόπου καταβολής επιδοτήσεων, που διαφοροποιείται προκαλώντας ανησυχίες για μείωση της χρηματοδότησης, όσο και στο σκέλος εφαρμογής μιας «πράσινης» πολιτικής, με μικρότερο ενεργειακό αποτύπωμα, με μείωση της χρήσης νερού, με αυστηρούς ελέγχους και περιορισμούς στη χρήση φυτοφαρμάκων, που αυξάνουν το κόστος παραγωγής και απαιτούν μεγάλες και κοστοβόρες αλλαγές στο μοντέλο καλλιέργειας.
Παράλληλα, οι αγρότες στην Ελλάδα και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες διαμαρτύρονται για αθέμιτο ανταγωνισμό από αθρόες εισαγωγές αγροτικών προϊόντων από τρίτες χώρες, όπου δεν υφίστανται οι περιορισμοί και τα αυστηρά κριτήρια που θέτει για τους αγρότες της η Ε.Ε. Μέσα σ’ αυτή τη μεγάλη εικόνα, στην Ελλάδα οι αγρότες θεωρούν ότι η εφαρμογή της νέας ΚΑΠ θα οδηγήσει σε μείωση του εισοδήματός τους, ενώ μιλούν για εκτίναξη του κόστους καλλιέργειας από τα «πράσινα» μέτρα. Η εγχώρια γραφειοκρατία τόσο στο υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης όσο και στον ΟΠΕΚΕΠΕ, που έχει την ευθύνη των πληρωμών, αποδείχθηκε ανέτοιμη για την εφαρμογή των νέων μέτρων, ενώ και κάποιοι αγρότες δεν εφάρμοσαν σωστά τα απαιτούμενα από τη νέα ΚΑΠ, με αποτέλεσμα να μην έχουν ακόμη πληρωθεί.
Σημαντικό πρόβλημα είναι το κόστος ενέργειας, που μετά το 2021 εκτινάχθηκε, οδηγώντας σε μεγάλη αύξηση το κόστος καλλιέργειας, ενώ οι επιδοτήσεις για την κατανάλωση ρεύματος σε ποσοστό 60%, που εφαρμόστηκαν το 2022, δεν υπάρχουν πια και, παρά τη μείωση τιμής, η τελική τιμή ρεύματος παραμένει σημαντικά αυξημένη σε σχέση με το 2021.
Οι αποζημιώσεις
Οι καταστροφές στις καλλιέργειες εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής είναι όλο και πιο συχνές και δεν έχει γίνει προσαρμογή του ΕΛΓΑ στα νέα δεδομένα ή υιοθέτηση κάποιου άλλου μηχανισμού αποζημιώσεων, που να καλύπτει αυτή τη νέα πραγματικότητα.
Ειδική περίπτωση μέσα σ’ αυτή την κατάσταση είναι η Θεσσαλία, η οποία πριν από μερικούς μήνες επλήγη από τις καταστροφικές πλημμύρες. Μεγάλες εκτάσεις παραμένουν ακόμη πλημμυρισμένες ή καλυμμένες από λάσπη και δεν μπορούν να καλλιεργηθούν, ενώ αγρότες και κτηνοτρόφοι διαμαρτύρονται για μεγάλες καθυστερήσεις στον μηχανισμό απόδοσης αποζημιώσεων.
Οι νέοι «σταρ»του Κάμπου
Από τα αγροτικά μπλόκα τη δεκαετία του 1990 αναδείχθηκε μια φουρνιά ιδιαίτερα προβεβλημένων αγροτοσυνδικαλιστών. Βαγγέλης Μπούτας, Γιάννης Πατάκης, Θανάσης Νασίκας, Θανάσης Κοκκινούλης είναι μερικά από τα ονόματα που άφησαν ισχυρό αποτύπωμα στις μεγάλες κινητοποιήσεις της εποχής. Κατά κοινή ομολογία, τα μπλόκα δεν έχουν πλέον την «αίγλη» του παρελθόντος. Ωστόσο και στις νέες κινητοποιήσεις υπάρχουν κάποια ονόματα που βγαίνουν ως εμπροσθοφυλακή.
Ρίζος Μαρούδας
Ο πρόεδρος της Ενωτικής Ομοσπονδίας Αγροτικών Συλλόγων Ν. Λάρισας και μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ, με το οποίο ήταν και υποψήφιος στο ψηφοδέλτιο Επικρατείας στις τελευταίες εθνικές εκλογές. Είναι από τις πιο δυναμικές φωνές στον χώρο των αγροτικών κινητοποιήσεων τα τελευταία χρόνια.
Κώστας Τζέλλας
Ο πρόεδρος της Ενωτικής Ομοσπονδίας Αγροτικών Συλλόγων Ν. Καρδίτσας προέρχεται από μια περιοχή με μάλλον συντηρητικές πολιτικές αναφορές, ο ίδιος όμως κινείται πιο κοντά στο ΚΚΕ. Μαζί με τον Ρίζο Μαρούδα είχαν δικαστεί για ηθική αυτουργία σε παλαιότερες κινητοποιήσεις αγροτών.
Χρήστος Σιδηρόπουλος
«Γαλάζιος» αγροτοσυνδικαλιστής με πολυετή παρουσία στον χώρο των αγροτικών κινητοποιήσεων, από την εποχή των μεγάλων συλλαλητηρίων και των Κοκκινούλη, Πατάκη, Μπούτα. Από τη Λάρισα όλες τις προηγούμενες μέρες στέλνει προς την κυβέρνηση μηνύματα δυσαρέσκειας των αγροτών του Θεσσαλικού Κάμπου.
Σωκράτης Αλειφτήρας
Θεωρείται ένα από τα πρόσωπα της νέας γενιάς αγροτών, που μπαίνουν δυναμικά στον χορό των κινητοποιήσεων, χωρίς κομματική προμετωπίδα. Διακρίνεται για την έντονα μαχητική διάθεση στην προβολή των διεκδικήσεων των αγροτών. Τα Φάρσαλα, απ’ όπου κατάγεται, δίνουν πάντοτε δυναμικό «παρών» στις κινητοποιήσεις.