Toν δρόμο για τη Βουλή πήρε τελικά το νομοσχέδιο του υπουργείου Δικαιοσύνης για την αποσυμφόρηση των φυλακών, το οποίο δέχθηκε εντονότατη κριτική, κυρίως από τους εισαγγελείς, που μίλησαν ευθέως για «γενική απελευθέρωση κρατουμένων» και για αποφυλακίσεις μεγάλης κλίμακας σε βαρυποινίτες, χωρίς διάκριση.
Το νομοθέτημα που απασχόλησε και το υπουργικό συμβούλιο -αντιρρήσεις σε ρυθμίσεις του διατυπώθηκαν και από τον υπουργό Προστασίας του Πολίτη Γιάννη Πανούση- τελικά δεν υπέστη μεταβολές πριν κατατεθεί στη Βουλή. Η ουσιαστικότερη προσθήκη στις διατάξεις του ήταν η ρύθμιση για την κράτηση, κατ’ οίκον, συγγενών υποδίκων και καταδίκων που αφορούσε -πέραν των άλλων- κυρίως τους συγγενείς (μητέρα και σύντροφο) των αδελφών Τσάκαλου, που είναι έγκλειστοι για τρομοκρατική δράση («Πυρήνες της Φωτιάς»), και η οποία επίσης επικρίθηκε από δικαστικούς και εισαγγελικούς λειτουργούς.
Πάντως το νομοσχέδιο -το πρώτο που φέρνει ο υπουργός Δικαιοσύνης Νίκος Παρασκευόπουλος για ψήφιση- επιφέρει σημαντικές μεταβολές στις ποινές, στις φυλακές και κυρίως στις αποφυλακίσεις. Η κατάργηση της φυλακής υψίστης ασφαλείας στο Δομοκό, που είχε λειτουργήσει τελευταία ύστερα από καθυστερήσεις μηνών, αλλά και οι διατάξεις για ευρείας κλίμακας αποφυλακίσεις κρατουμένων, προκειμένου να αντιμετωπιστεί το υπαρκτό πρόβλημα υπερκορεσμού των φυλακών, είναι οι βασικοί του άξονες.
Ο υπουργός Δικαιοσύνης, καθηγητής για χρόνια και γνώστης του σωφρονιστικού συστήματος, υπεραμύνεται των επιλογών του, «πατώντας» στα ανθρώπινα δικαιώματα, στις άθλιες συνθήκες κράτησης και στο δικαίωμα κυρίως των αρρώστων και των αναπήρων κρατουμένων να ζουν εκτός φυλακής. Χαρακτηρίζει μάλιστα «διπλό δεινό» την κράτησή τους. Δέχθηκε ωστόσο εντονότατη κριτική από δικαστές και εισαγγελείς. Οι τελευταίοι εξέδωσαν σκληρή ανακοίνωση, που εστιάστηκε στη μαζικότητα των αποφυλακίσεων και κυρίως στη θέση ότι δεν υπάρχουν διακρίσεις (εξαιρέσεις) για καταδίκους που έχουν διαπράξει βαριάς ποινικής απαξίας εγκλήματα, όπως συμμετοχή σε εγκληματικές οργανώσεις, βιασμούς, σεξουαλικά εγκλήματα κατά ανηλίκων, τρομοκρατία και άλλα. Οι εισαγγελείς μίλησαν για «διακινδύνευση ακόμα και της δημόσιας τάξης», θέτοντας θέματα σε ό,τι αφορά τις αποφυλακίσεις εγκλείστων για τρομοκρατική δράση, ενώ δικαστές και νομικοί διατύπωναν προβληματισμούς για τη μη εξαίρεση από τις αποφυλακίσεις υποδίκων και καταδίκων για οικονομικά εγκλήματα κατά του Δημοσίου (με τον νόμο περί καταχραστών).
Σε κάθε περίπτωση, οι διατάξεις του νομοσχεδίου έχουν άμεση εφαρμογή στην αποφυλάκιση του Σάββα Ξηρού. Προβλέπεται η απόλυσή του μόλις το νομοσχέδιο γίνει νόμος του κράτους, καθώς υπάγεται στη ρύθμιση εκείνων που έχουν αναπηρία πάνω από 80% και έχουν καταδίκες ώς ισόβια. Με άλλες διατάξεις, επίσης, βγαίνουν από τις φυλακές πολλοί που σήμερα εκτίουν ποινές για σκάνδαλα, υποθέσεις καταχραστών του Δημοσίου και άλλες βαριάς μορφής εγκληματικές πράξεις, ενώ στο εξής η Δικαιοσύνη δεν θα έχει την αρμοδιότητα να αποφασίζει αν πρέπει ένας κατάδικος να μείνει στη φυλακή ή να βγει, με βάση τις προϋποθέσεις που θέτει κάθε φορά ο νόμος.
Για τους ανήλικους δράστες
Η απουσία δικαστικής κρίσης στις περιπτώσεις της αποφυλάκισης αρρώστων και αναπήρων θεωρείται από νομικούς «σκοτεινό» σημείο του νομοσχεδίου, καθώς επισημαίνουν πως «μπορεί να στηθεί βιομηχανία ιατρικών πιστοποιητικών για αποφυλακίσεις χωρίς να υπάρχει ο έλεγχος, έστω, των δικαστικών συμβουλίων». Επιφυλάξεις διατυπώνονται επίσης στις κατά βάση σωστές διατάξεις για την κατάργηση της κράτησης σε ανήλικους δράστες, παρά μόνον αν κάνουν εγκλήματα που επισύρουν ισόβια, με το σκεπτικό ότι πολλοί, κυρίως αλλοδαποί, δηλώνουν ανήλικοι ενώ δεν είναι. Σε κάθε περίπτωση, ειδικοί και μη ομοφωνούν πως η λύση δεν είναι κάθε φορά -διότι ανάλογες ρυθμίσεις έχουν ψηφιστεί και στο παρελθόν- η Πολιτεία να αντιμετωπίζει με αποφυλακίσεις αδιακρίτως το μείζον πρόβλημα του υπερπληθυσμού των φυλακών.