Ο κίνδυνος να μείνει από χρήματα το Δημόσιο σκιάζει μια άλλη, σπουδαιότερη, απειλή: την επιστροφή της οικονομίας στην ύφεση. Χωρίς συμφωνία, η τροπή αυτή πρέπει να θεωρείται σίγουρη. Μια συμφωνία στον ελάχιστο κοινό παρονομαστή θα αποτρέψει τα χειρότερα, δύσκολα όμως θα οδηγήσει σε αύξηση του ΑΕΠ υψηλότερη από 0,5-0,8%, σύμφωνα με τους περισσότερους αναλυτές. Χρειαζόμαστε μια δυναμική συμφωνία, στην οποία όμως κανείς (σχεδόν) δεν πιστεύει.
Το μεγάλο εμπόδιο, εκτός από τα αριθμητικά στοιχεία, είναι η καταστροφή της εμπιστοσύνης στις μεσοπρόθεσμες προοπτικές της οικονομίας. Χρειάζεται ένα νέο δημοσιονομικό πρόγραμμα, που θα στηριχθεί σε ένα τρίτο πακέτο χρηματοδότησης.
Για να γίνει αυτό, πρέπει: (α) να επανυπολογιστεί το δημόσιο χρέος και να επιβεβαιωθεί η βιωσιμότητά του, (β) να προσδιοριστεί το ύψος των νέων δανείων που χρειάζεται η Ελλάδα μέχρι να γυρίσει στις αγορές και (γ) να περιγραφούν οι δεσμευτικές προϋποθέσεις για την εκταμίευση του νέου προγράμματος.
Πριν από μερικές μέρες, ο πρωθυπουργός υπoλόγισε ότι το ΑΕΠ του 2015 θα αυξηθεί κατά 1,4%. Η νέα αυτή εκτίμηση σημαίνει ότι θα ληφθούν νέα δημοσιονομικά μέτρα, αφού ο ψηφισμένος προϋπολογισμός προέβλεπε υπερδιπλάσιο ΑΕΠ. Ομως, ακόμη κι αυτή η εκτίμηση δεν είναι ρεαλιστική.
Υπάλληλοι του ΔΝΤ, που βρίσκονται ήδη στην Αθήνα, εργάζονται με δύο σενάρια: το καλό θέλει το ΑΕΠ να αυξάνεται μέχρι 0,7%, εκτίμηση που καταλήγει σε υψηλότερο δημοσιονομικό κενό και στην απαίτηση για περισσότερα μέτρα. Το κακό σενάριο εκτιμά «μηδενικό ή ελαφρώς αρνητικό» ΑΕΠ για το 2015 αν και το ΑΕΠ είχε θετική «φόρα» 0,2% από το προηγούμενο έτος, ενώ το 2014 είχε αρνητική «φόρα» 3 μονάδων και όμως έκλεισε θετικά.
Το «ημιθανές» τραπεζικό σύστημα δεν μπορεί να αυξήσει τα δάνειά του και επηρεάζει αρνητικά το ΑΕΠ. Είναι σίγουρο ότι οι τράπεζες θα χρειαστούν νέα εποπτικά κεφάλαια για να αντιμετωπίσουν τα κακά δάνεια. Σημειώστε ότι αν το κράτος δεν απορροφούσε όλη την τραπεζική ρευστότητα για κάθε 1 μονάδα αύξησης των πιστώσεων θα είχαμε 0,25% πρόσθετο ΑΕΠ. Χάνουμε την ανταγωνιστικότητα που κερδήθηκε με τον «πόνο» των μισθωτών και των καλών επιχειρήσεων, αφού το κόστος χρήματος για τις ελληνικές επιχειρήσεις είναι πολλαπλάσιο εκείνου που πληρώνουν οι άλλες χώρες της Ζώνης, ακόμη και όσες ήσαν σε μνημόνιο.
Οι επενδύσεις, λόγω της ανόδου του πολιτικού κινδύνου, άρχισαν και πάλι να πέφτουν, όταν στο δεύτερο εξάμηνο του 2014 είχαν αυξηθεί κατά 7%! Η Ελλάδα αποτελεί πλέον απαγορευμένη ζώνη για τις διεθνείς επενδύσεις και μόνον η πλήρης αναστροφή των κυβερνητικών θέσεων στις ιδιωτικοποιήσεις θα επέτρεπε μια σταδιακή βελτίωση του κλίματος. Η χειροτέρευση αυτή υποδηλώνει επιστροφή στη λιτότητα. Η ανεργία σταμάτησε να μειώνεται, ενώ η κατάσταση είχε βελτιωθεί κατά 2 μονάδες τους τελευταίους μήνες (με τη νεανική ανεργία να έχει μειωθεί κατά 10 μονάδες).
Οσο συντηρείται η απαισιοδοξία, τόσο ενισχύεται ο αποπληθωρισμός στην οικονομία. Η επί 24 μήνες αρνητική εξέλιξη του τιμάριθμου, σε συνδυασμό με το παραγωγικό κενό (που υπολογίζεται σε 10% λιγότερη παραγωγή), περιορίζουν περαιτέρω την επιστροφή σε θετικό έδαφος. Μαζί με την απώλεια εισοδήματος, νοικοκυριά κι επιχειρήσεις έχουν υποστεί ακόμη μεγαλύτερη απαξίωση των περιουσιακών τους στοιχείων. Εξέλιξη που μεγαλώνει τους κινδύνους για τις τράπεζες, εξαφανίζει τη δυνατότητα δανεισμού των επιχειρήσεων και εμποδίζει την επανεκκίνηση της οικονομίας.
Ο καλύτερος τρόπος για να κατανοήσουμε «τι χάνουμε» όσο επιμένουμε στο αδιέξοδο είναι τα όσα θα κερδίζαμε από μια δυναμική συμφωνία. Οι πρώτες θετικές αντιδράσεις από μια «πειστική μακρόπνοη» συμφωνία θα εμφανιστούν στην αγορά ομολόγων. Ηρκεσε τις προάλλες η περί συμφωνίας φήμη για να βελτιωθούν εντυπωσιακά οι τιμές των ελληνικών ομολόγων. Θα ακολουθήσει ισχυρή άνοδος των μετοχών και επιστροφή των καταθέσεων από «σεντούκια» και θυρίδες (το 85% της αποταμίευσης είναι υπόλοιπα μικρότερα των 15.000 ευρώ)! Ιδιαίτερα σημαντική θα είναι η υπεραξία των επιχειρήσεων, αφού η τακτοποίηση μη εξυπηρετούμενων δανείων θα ανοίξει τον δρόμο σε νέες επενδύσεις συνεργασίας. Η πραγματική οικονομία έχει πολλά καλά να περιμένει. Δυστυχώς όμως ούτε η κυβέρνηση βρίσκει τον δρόμο για τη μεγάλη συμφωνία, ούτε οι Ευρωπαίοι συμφωνούν για τα περιθώρια ανοχής προς την Ελλάδα.