Η δημόσια αμφισβήτηση της Συνθήκης της Λωζάννης από τον κ. Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ήλθε σχεδόν ως φυσική συνέχεια της νεοοθωμανικής έξαρσης του Τούρκου ηγέτη μετά τις 15 Ιουλίου και η στόχευσή της είναι διττή: τόσο έναντι του εσωτερικού, όσο και έναντι του εξωτερικού ακροατηρίου.
Η Αθήνα γνωρίζει να αντιμετωπίζει σε διπλωματικό και στρατιωτικό επίπεδο (παραβιάσεις και υπερπτήσεις) επί πολλά χρόνια τον τουρκικό αναθεωρητισμό, αλλά η δημόσια «απελευθέρωση» του κ. Ερντογάν αποτελεί μια πολύ ουσιαστική και ανησυχητική αλλαγή. Η επιλογή της λέξης «επικίνδυνη» από τον κ. Αλέξη Τσίπρα για να περιγράψει τη ρητορική του κ. Ερντογάν για τη Συνθήκη της Λωζάννης δεν συνιστά κλιμάκωση, αλλά μια σαφή δήλωση διπλωματικής ετοιμότητας εκ μέρους της Αθήνας. Αλλωστε, ο κ. Ερντογάν αναφέρθηκε ρητά σε νησιά του Αιγαίου που «εκχωρήθηκαν» στην Ελλάδα, παρότι ανήκαν στην Τουρκία. Προφανώς, η ιστορική ανακρίβεια είναι το λιγότερο που μπορεί να καταλογιστεί στον κ. Ερντογάν, καθώς η ρητορική επιλογή του δεν στόχευε στην επιστημονική ακρίβεια.
Δεν ήταν, πάντως, η πρώτη φορά που ο κ. Ερντογάν αμφισβήτησε τη Συνθήκη της Λωζάννης. Συνέβη και προ του πραξικοπήματος της 15ης Ιουλίου. Τον περασμένο Μάιο, σε τηλεοπτική συνέντευξή του είχε μιλήσει για την ανάγκη αναθεώρησης των άρθρων της Συνθήκης που καθορίζουν τη ζωή των μειονοτήτων μέσα στην Τουρκία. Εκείνη η τοποθέτησή του δεν αφορούσε γειτονικές χώρες, ωστόσο ήταν απόλυτα ενταγμένη στο γενικότερο «νεοοθωμανικό» αφήγημα νοσταλγίας τής προ του 1920 Τουρκίας. Αλλωστε και την Πέμπτη, όταν ο κ. Ερντογάν μίλησε ενώπιον των προεστών από όλη την Τουρκία, οι πρώτες και πλέον οξείες αντιδράσεις ήλθαν από τον αρχηγό του κεμαλικού κόμματος CHP, αλλά και… την εγγονή του Ισμέτ Ινονού (δεύτερου προέδρου της Τουρκίας και επικεφαλής της διαπραγμάτευσης στη Λωζάννη), η οποία χαρακτήρισε τη Συνθήκη ως «τίτλο ιδιοκτησίας» της Τουρκικής Δημοκρατίας.
Πουθενά… στρατός
Η πλέον χαρακτηριστική ένδειξη της «ρεβάνς» που παίρνει ο κ. Ερντογάν από τον κεμαλισμό είναι η δράση που έχει αναλάβει έναντι των τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων μετά το πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου.
Οπως προκύπτει από τις πληροφορίες που έχει στη διάθεσή της η «Κ», η στάση έναντι των Ενόπλων Δυνάμεων δεν υπαγορεύεται μόνο από την ανάγκη εκκαθάρισής τους από τους πραξικοπηματίες, αλλά και από τη σαφή βούληση υπονόμευσης του κεντρικού ρόλου που διαδραμάτιζαν οι στρατιωτικοί στην τουρκική κοινωνία επί σχεδόν έναν αιώνα. Σύμφωνα με ασφαλείς πληροφορίες της «Κ», ένα πρώτο δείγμα είναι η έργω υπονόμευση του ρόλου του αρχηγού ΓΕΕΘΑ. Ο Τούρκος Α/ΓΕΕΘΑ (εν προκειμένω ο κ. Χουλουσί Ακάρ) μετακινείται μόνο συνοδεία ανδρών των Ειδικών Δυνάμεων της Αστυνομίας (και όχι του στρατού).
Με το πρόσχημα των λόγων ασφαλείας, οι διάδρομοι του κτιρίου των τουρκικών γενικών επιτελείων φυλάσσονται, επίσης, από άνδρες των Ειδικών Δυνάμεων της Αστυνομίας. Ο ίδιος ο Α/ΓΕΕΘΑ αντιμετωπίζει περιορισμούς και ως προς την ευχέρειά του να συναντά ξένους. Σε κάθε συνάντηση του Τούρκου Α/ΓΕΕΘΑ με ξένους αρχηγούς ή άλλους στρατιωτικούς παράγοντες, είναι υποχρεωτική η παρουσία στελέχους της Τουρκικής Προεδρίας. Κάτι που έγινε εμφανές στις συναντήσεις του κ. Ακάρ τόσο με τον Α/ΓΕΕΘΑ των ΗΠΑ κ. Τζόζεφ Ντάνφορντ την 1η Αυγούστου, όσο και με τον ανώτατο στρατιωτικό διοικητή του ΝΑΤΟ στην Ευρώπη (SACEUR) κ. Κέρτις Σκαπαρότι στις 22 Αυγούστου. Επί της ουσίας, ο ρόλος του Α/ΓΕΕΘΑ υπονομεύεται περαιτέρω από το γεγονός ότι δεν διαθέτει πλέον καμία εξουσία έναντι των αρχηγών των γενικών επιτελείων (Στρατού, Αεροπορίας, Ναυτικού), οι οποίοι υπάγονται απευθείας στο υπουργείο Αμυνας.
Η υποβάθμιση του ρόλου των Ενόπλων Δυνάμεων έχει και χωροταξικό χαρακτήρα. Βάσει του υπάρχοντος προγραμματισμού, τα κτίρια των επιτελείων και όλες οι συνδεδεμένες υπηρεσίες θα μεταφερθούν έξω από τις μεγάλες πόλεις (Αγκυρα και Κωνσταντινούπολη). Την ίδια τύχη θα έχουν και όλες οι μεγάλες στρατιωτικές μονάδες. Οι πρώτες μετακινήσεις έχουν ήδη πραγματοποιηθεί.
Συγκεκριμένα, από κέντρο εκπαίδευσης τεθωρακισμένων στο Ετιμεσγκούτ, σχεδόν στο κέντρο της Αγκυρας, μεταφέρθηκαν 62 άρματα μάχης και 37 ΤΟΜΠ και ΤΟΜΑ (Τεθωρακισμένα Οχήματα Μεταφοράς Προσωπικού και Μάχης) στο Σερεφλικοχισάρ, περίπου 150 χλμ. νοτιοανατολικά της πρωτεύουσας. Από την ίδια μονάδα μεταφέρθηκαν σιδηροδρομικώς 66 άρματα μάχης και 43 ΤΟΜΠ και ΤΟΜΑ στο Μπουρντούρ, στα νοτιοδυτικά της χώρας. Επίσης, άρματα μάχης μετακινήθηκαν και από την 28η Μηχανοκίνητη Ταξιαρχία στην Αγκυρα. Ανάλογες μετακινήσεις έγιναν και στην Κωνσταντινούπολη. Συγκεκριμένα,14 αυτοκινούμενα πυροβόλα μετακινήθηκαν από την 2η Ταξιαρχία της ασιατικής Κωνσταντινούπολης σε στρατόπεδο στους πρόποδες του Ταύρου.
Από την ίδια μονάδα μεταφέρθηκαν σιδηροδρομικώς στο Γκαζιαντέπ στη ΝΑ Τουρκία 80 άρματα μάχης και 169 ΤΟΜΠ. Από την 66η Μηχανοκίνητη Ταξιαρχία στο Μπαγκντσιλάρ της Κωνσταντινούπολης μεταφέρθηκαν 40 άρματα μάχης στη Ραιδεστό, ενώ 15 αυτοκινούμενα πυροβόλα και ΤΟΜΠ μετακινήθηκαν στη Σεβάστεια, στην Κεντρική Τουρκία.
Αναβάθμιση Αστυνομίας και Πολιτοφυλακής
Οι μετακινήσεις στον στρατό είναι δύσκολες, ακόμη και για ασκήσεις ρουτίνας. Με βάση όσα έχουν αποφασιστεί, κάθε μετακίνηση στρατιωτικής μονάδας γίνεται κατόπιν άδειας και σχεδιασμού από την τουρκική προεδρία. Οι παρεμβάσεις δεν περιορίζονται σε αυτό το επίπεδο. Η τουρκική προεδρία περιορίζει τον ρόλο των στρατιωτικών ακόμη και στο κατεξοχήν πεδίο τους: τη διεξαγωγή πολεμικών επιχειρήσεων. Αυτές, ιδίως στο μέτωπο εναντίον του PKK στη Νοτιοανατολική Τουρκία, περνούν ολοένα και περισσότερο από την ευθύνη του στρατού ξηράς στη στρατοχωροφυλακή και στην Αστυνομία. Προκειμένου η μάχη εναντίον του PKK να γίνει πιο αποτελεσματική, έχει σημειωθεί αναβάθμιση του καθεστώτος που διέπει τη λειτουργία των 73.000 πολιτοφυλάκων στη Νοτιοανατολική Τουρκία. Αναβάθμιση και νομική θωράκιση αναμένεται να προωθηθεί και για τις ιδιωτικές εταιρείες παροχής ασφαλείας. Δεν είναι τυχαίο ότι την προσωπική ασφάλεια του κ. Ερντογάν έχουν αναλάβει εκτός από τη Διεύθυνση Ειδικών Επιχειρήσεων της Αστυνομίας και άνδρες της SADAT. Η SADAT είναι μια επιχείρηση που μοιάζει σε πολλά με την αμερικανική Academi (γνωστή ανά την υφήλιο με την τέως ονομασία της: Blackwater). Ιδρύθηκε από Τούρκους απόστρατους και είναι οργανισμός συμβουλευτικής επί θεμάτων ασφάλειας και άμυνας που δραστηριοποιείται αποκλειστικά στην Τουρκία και στον μουσουλμανικό κόσμο.