Τι σημαίνει «εθνική υπερηφάνεια»; Πως μεταφράζεται το «εθνικιστικό» έναντι του «πατριωτικού» σε ατομικό και πολιτικό επίπεδο; Εχει αλλάξει η οικονομική κρίση το περιεχόμενο της έννοιας του πατριωτισμού; Αυτά είναι μερικά από τα καίρια ερωτήματα που έθεσε προς τους πολίτες η Prorata με εντολέα το Ποτάμι και παρουσιάστηκαν στην εκδήλωση του κόμματος στο Ζάππειο Μέγαρο με θέμα «Πατριωτισμός εναντίον Εθνικισμού», όπου μεταξύ άλλων ομιλητές ήταν ο Δήμαρχος της Θεσσαλονίκης Γ. Μπουτάρης και ο μητορπολίτης Μεσσηνίας κ.κ.Χρυσόστομος.
Τα ευρήματα της δημοσκόπησης που αποτελούν τρόπον τινά μία «εθνική ενδοσκόπηση» δείχνουν πως η «Εθνική Υπερηφάνεια» είναι πολύ ισχυρή στην Ελλάδα και υπερτερεί του «Εθνικού Σκεπτικισμού» καθώς το 60% δηλώνουν «περήφανοι που είναι Ελληνες» ενώ το 1/3 δηλώνει πως ντρέπεται συχνά για την Ελλάδα.
Οι «Εθνικά υπερήφανοι», άνω των 55 ετών στην πλειοψηφία τους προτάσσουν το τρίπτυχο «ήλιος – θάλασσα – πολιτισμός», ενώ οι «σκεπτικιστές» που υπερέχουν οριακά στις ηλικίες κάτω των 34 ετών εστιάζουν στην διαφθορά και την κρίση. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι απαντήσεις στο ερώτημα τι είναι «πατριωτικό» και «εθνικιστικό» σε επίπεδο ατομικής πρωτοβουλίας με την τοποθέτηση της σημαίας στο μπαλκόνι στις εθνικές επετείους να εκλαμβάνεται ως «ένδειξη πατριωτισμού» ενώ η τοποθέτηση αυτοκόλλητου με την ελληνική σημαία στο αυτοκίνητο ή η άρνηση πώλησης περιουσίας σε αλλοδαπό εκλαμβάνεται ως ένδειξη εθνικισμού.Στο αντίστοιχο ερώτημα με την ίδια διαιρετική τομή – πατριωτισμός εναντίον εθικισμού – το εκλογικό σώμα φαίνεται πως εντάσσει αυτές τις έννοιες και στο επίπεδο της οικονομικής συμπεριφοράς. Ως εκ τούτου η μεταφορά χρημάτων στο εξωτερικό χαρακτηρίζεται ως «μη πατριωτική κίνηση» ενώ η μετανάστευση στο εξωτερικό δεν χαρακτηρίζεται το ίδιο.
Τέλος σε πολιτικό επίπεδο η σκλήρυνση των κριτηρίων για την παροχή ιθαγένειας σε μετανάστες δεύτερης γενιάς και η απόδοση διακριτής θέσης στη διδασκαλία των θρησκευτικών στα σχολεία εκλαμβάνονται από την πλειονότητα ως πολιτικές που «ενισχύουν το εθνικιστικό αίσθημα», ενώ αντίθετα η απαίτηση επιστροφής αρχαιοτήτων στην Ελλάδα εκλαμβάνεται ως πράξη που «ενισχύει το πατριωτικό αίσθημα». Η κοινή γνώμη εμφανίζεται διχασμένη ως προς την επίδραση της διεξαγωγής στρατιωτικών παρελάσεων.
Η εκδήλωση του Ποταμιού έγινε σε συνεργασία με το S&D.
Ακολουθούν 10 απαντήσεις σε 10 ερωτήσεις:
1. Εθνική Υπερηφάνεια vs. Εθνικός Σκεπτικισμός;
Σημειώσατε 1. Τέσσερις στους δέκα δηλώνουν ότι θα έδιναν τη ζωή τους για την Ελλάδα, ότι η ελληνική καταγωγή είναι το σημαντικότερο στοιχείο της ταυτότητάς του ή ότι η Ελλάδα είναι το καλύτερο οικόπεδο στον πλανήτη. Έξι στους δέκα δηλώνουν περήφανοι που είναι Έλληνες. Από την άλλη, το ένα τρίτο του εκλογικού σώματος απαντά ότι ντρέπεται συχνά για την Ελλάδα.
2. Ποιοι είναι οι «εθνικά υπερήφανοι»;
Οι «εθνικά υπερήφανοι» είναι η συντριπτική πλειοψηφία των άνω των 55 ετών πολιτών, των αποφοίτων μέσης εκπαίδευσης και των μη αριστερών ψηφοφόρων. Οι «σκεπτικιστές», παρότι είναι μικρότερο σε όγκο σύνολο, συγκεντρώνουν την οριακή πλειοψηφία των κάτω των 34 ετών και των αριστερών ψηφοφόρων.
3. Οι «εθνικά υπερήφανοι» έχουν διαφορετική ματιά για την Ελλάδα από τους «σκεπτικιστές»
Η λέξη που προβάλλεται από τους πρώτους ως η πλέον συνδεδεμένη με την Ελλάδα –μετά «τον ήλιο και τη θάλασσα»– είναι ο πολιτισμός, ενώ οι λέξεις που συνδέονται εντονότερα με την Ελλάδα για τους σκεπτικιστές –μετά «τον ήλιο και τη θάλασσα»– είναι η διαφθορά και η κρίση.
4. Τι είναι «εθνικιστικό» και τι «πατριωτικό» σε επίπεδο ατομικών πράξεων;
Η πρακτική αποτύπωση της «εθνικής υπερηφάνειας» δεν εκλαμβάνεται από όλους ως «πατριωτισμός» ή «εθνικισμός». Η συμμετοχή σε συλλαλητήρια για την ελληνικότητα της Μακεδονίας ή η άρνηση αγοράς μη ελληνικών προϊόντων διχάζουν την κοινή γνώμη ως προς την πρόσληψή τους με βάση το ένα ή το άλλο σχήμα. Η τοποθέτηση σημαίας στο μπαλκόνι κατά τις εθνικές επετείους εκλαμβάνεται ως ένδειξη πατριωτισμού, ενώ η τοποθέτηση αυτοκόλλητου με την ελληνική σημαία στο αυτοκίνητο ή η άρνηση πώλησης περιουσίας σε αλλοδαπό εκλαμβάνεται ως ένδειξη εθνικισμού.
5. Είναι όλοι οι «εθνικά υπερήφανοι» και εθνικιστές;
Ο τρόπος που προσλαμβάνουν πρακτικά τον πατριωτισμό και τον εθνικισμό οι ερωτώμενοι μαρτυρά ότι οι «εθνικά υπερήφανοι» δεν αποδέχονται όλες τις παραπάνω πράξεις. Κάποιοι αρνούνται να τις αξιολογήσουν ως εθνικιστικές ή πατριωτικές, κάτι που σημαίνει ότι τις αποδέχονται ως ορθές, κάποιοι τις διαχωρίζουν αξιολογώντας μόνο την άρνηση πώλησης περιουσίας σε αλλοδαπό ως έκδηλα εθνικιστική πράξη και κάποιοι παίρνουν αποστάσεις από το σύνολο των πράξεων αυτών χαρακτηρίζοντάς τες ως εθνικιστικές στο σύνολό τους.
6. Πόσοι και ποιοι είναι οι «δεκτικοί» έναντι τέτοιων ατομικών πράξεων, πόσοι οι «επιλεκτικοί» και πόσοι οι «απορριπτικοί»;
Οι «δεκτικοί» δεν ξεπερνούν το ένα τέταρτο του δείγματος και είναι κυρίως μεγαλύτερης ηλικίας και χαμηλότερης μόρφωσης. Οι «επιλεκτικοί» δεν ξεπερνούν το ένα τέταρτο του δείγματος και τοποθετούνται κυρίως στο δεξιό άκρο του κλασικού άξονα. Οι «απορριπτικοί» φτάνουν στο ήμισυ του δείγματος και είναι μικρότερης ηλικίας και υψηλότερης μόρφωσης και τοποθετούνται στο αριστερό άκρο του κλασικού άξονα.
7. Έχει αλλάξει η κρίση τις προσλήψεις της έννοιας του «πατριωτισμού» στρέφοντας τη δημόσια συζήτηση σε ατομικές πράξεις που αφορούν την οικονομική ζωή και την εργασία;
Η φοροδιαφυγή και η μεταφορά χρημάτων στο εξωτερικό εκλαμβάνονται από την πλειονότητα ως μη πατριωτικές πράξεις, ενώ η πρόσληψη αλλοδαπών και η απόφαση εργασιακής εδραίωσης στο εξωτερικό δεν εκλαμβάνονται ως τέτοιες.
8. Τι είναι «εθνικιστικό» και τι «πατριωτικό» σε επίπεδο πολιτικών επιλογών και συλλογικών πράξεων;
Πολιτικές επιλογές που έχουν κεντρίσει τη δημόσια συζήτηση κατά περιόδους δεν εκλαμβάνονται μονομερώς ως «πατριωτικές» ή «εθνικιστικές». Η σκλήρυνση των κριτηρίων για την παροχή ιθαγένειας σε μετανάστες δεύτερης γενιάς και η απόδοση διακριτής θέσης στη διδασκαλία των θρησκευτικών στα σχολεία εκλαμβάνονται από την πλειονότητα ως πολιτικές που «ενισχύουν το εθνικιστικό αίσθημα», ενώ η απαίτηση επιστροφής αρχαιοτήτων στην Ελλάδα εκλαμβάνεται ως πράξη που «ενισχύει το πατριωτικό αίσθημα». Η κοινή γνώμη εμφανίζεται διχασμένη ως προς την επίδραση της διεξαγωγής στρατιωτικών παρελάσεων, ενώ επίσης επιλέγει να αφήσει εκτός του σχήματος πολιτικές επιλογές που σχετίζονται ευθέως με τη λειτουργία του στρατεύματος, όπως η αύξηση των στρατιωτικών δαπανών ή η αύξηση της διάρκειας της θητείας.
9. Πόσοι και ποιοι είναι οι «δεκτικοί» έναντι τέτοιων πολιτικών επιλογών, πόσοι οι «επιλεκτικοί» και πόσοι οι «απορριπτικοί»;
Οι «δεκτικοί» φτάνουν στο 40% του δείγματος και είναι κυρίως μεγαλύτερης ηλικίας και χαμηλότερης μόρφωσης και τοποθετούνται στο δεξιό άκρο του κλασικού άξονα. Οι «επιλεκτικοί» φτάνουν στο ένα τέταρτο του δείγματος και δηλώνουν συχνότερα «αριστεροί». Οι «απορριπτικοί» φτάνουν στο ένα τέταρτο του δείγματος και είναι μικρότερης ηλικίας και υψηλότερης μόρφωσης και τοποθετούνται στο αριστερό άκρο του κλασικού άξονα. Οι «εθνικά υπερήφανοι» φαίνονται να ταυτίζονται με το άθροισμα των «δεκτικών» και των «επιλεκτικών» ως προς τον τρόπο πρόσληψης των υπό μελέτη πολιτικών επιλογών.
10. Υπάρχει συσχέτιση μεταξύ των νοηματοδοτήσεων πολιτικών επιλογών και ατομικών πράξεων που προσλαμβάνονται ως εθνικιστικές;
Εκείνοι που απορρίπτουν τις υπό μελέτη πολιτικές πράξεις ως εθνικιστικές διατηρούν κατά βάση την ίδια γνώμη και για τις ατομικές πράξεις. Όσοι αποδέχονται ως μη εθνικιστικές ή πατριωτικές τις υπό μελέτη συλλογικές πράξεις είναι άλλοτε απορριπτικοί και άλλοτε δεκτικοί έναντι των υπό μελέτη ατομικών πράξεων, πιθανώς γιατί έχουν εσωτερικεύσει τις συλλογικές πράξεις ως κομμάτι της κουλτούρας. Όσοι αντιμετωπίζουν επιλεκτικά ορισμένες συλλογικές πράξεις ως εθνικιστικές –και εξαιρούν από αυτό το ερμηνευτικό πλαίσιο τη λειτουργία του στρατεύματος–, είναι συνήθως απορριπτικοί έναντι των υπό μελέτη ατομικών πράξεων.