Πριν από περίπου τρία χρόνια, ανάμεσα στο Ριάντ και στην Αθήνα ξεκινούσε ένας υπόγειος διάλογος, σε διπλωματικό και ανώτατο στρατιωτικό επίπεδο. Με την ενθάρρυνση της Ουάσιγκτον, παρά τις ψυχρές σχέσεις λόγω της δολοφονίας Κασόγκι, αναζητήθηκε ένας τρόπος ώστε η Ελλάδα να συνεισφέρει ουσιαστικά στις αμυντικές δυνατότητες της Σαουδικής Αραβίας. Στις αρχές του 2020 η συμφωνία ολοκληρώθηκε και ήδη από τον Σεπτέμβριο του 2021 μια πυροβολαρχία «Πάτριοτ» της Πολεμικής Αεροπορίας (Π.Α.) με 120 αξιωματικούς και υπαξιωματικούς συνεισφέρει στην αεράμυνα του Βασιλείου των Σαούντ και των ενεργειακών υποδομών του, κρίσιμων πολύ έξω από τα όριά του.
Από τότε μέχρι την περασμένη εβδομάδα, όταν ο πρίγκιπας-διάδοχος του θρόνου Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν (γνωστός με τα αρχικά MBS) έκανε την επιστροφή του στην Ευρώπη, με πρώτο σταθμό την Αθήνα, συνοδευόμενος από δεκάδες επιχειρηματίες, και περίπου 4 δισ. ευρώ σε συμφωνίες, Ελλάδα και Σαουδική Αραβία βρίσκονται ολοένα και πιο συχνά στην ίδια πλευρά του τραπεζιού.
Οι επαφές του MBS στην Αθήνα (και μετά στο Παρίσι) εντάσσονται σε ένα πολύ ευρύτερο παιχνίδι, το οποίο δεν συνδέεται αποκλειστικά με τη χρονική συγκυρία της ανάγκης που κυριαρχεί στη Δύση για διαφοροποίηση των πηγών ενέργειας, αλλά σε μια συνολικότερη προσπάθεια εκ νέου χάραξης σχημάτων συνεργασίας και διεύρυνσης υφισταμένων, σε όλη την περιοχή από την Ανατολική Μεσόγειο μέχρι τον Κόλπο. Λίγο μετά την επίσκεψη του MBS στην Αθήνα ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης συνομιλούσε τηλεφωνικά με τον εμίρη του Κατάρ, Ταμίμ μπιν Χαμάντ αλ Θάνι. Ενώ λίγο πριν από την άφιξη του Σαουδάραβα πρίγκιπα-διαδόχου στην Αθήνα, ο κ. Μητσοτάκης συνομιλούσε τηλεφωνικά με τον πρώην πρωθυπουργό του Ισραήλ Μπέντζαμιν Νετανιάχου, το ενδεχόμενο επιστροφής του οποίου με τον ένα ή τον άλλο τρόπο δεν αποκλείεται. Εάν σε αυτό το ευρύτερο πλαίσιο προστεθεί η ήδη υφιστάμενη στενή σχέση με τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (ΗΑΕ), η λιγότερο θορυβώδης, αλλά αρκετά ουσιαστική συνεργασία με την Αίγυπτο και η προσπάθεια δημιουργίας ερεισμάτων στον χώρο του Ινδοειρηνικού, καθίσταται απολύτως σαφές ότι η Ελλάδα τουλάχιστον μπορεί να συμμετέχει στις ευρύτερες συζητήσεις. Ισως η πιο σημαντική προσπάθεια σε αυτό το πλαίσιο, να είναι η πρόσδεση της Ελλάδας και της Κυπριακής Δημοκρατίας, μέσω ενδεχομένως κάποιου σχήματος διευρυμένης τριμερούς συνεργασίας με το Ισραήλ, τα ΗΑΕ και την Ινδία. Ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Δένδιας αύριο και μεθαύριο θα επισκεφθεί το Βιετνάμ και την Καμπότζη, σε μια προσπάθεια περαιτέρω διεύρυνσης των οριζόντων της Αθήνας. Δεν πρόκειται, βεβαίως, για αφηρημένες κινήσεις, αλλά για προσπάθεια δημιουργίας κοινών αξόνων συζήτησης με χώρες που μπορεί να υποστηρίξουν την Ελλάδα στο πλαίσιο της εφαρμογής των κανόνων του Διεθνούς Δικαίου της Θάλασσας.
«Οι συμφωνίες στον τομέα της ενέργειας, σε συμβατικές και ανανεώσιμες πηγές, επιβεβαιώνουν τον ρόλο της χώρας ως ενεργειακού κόμβου για την ευρύτερη περιοχή».
Επί του –γεωπολιτικώς– πρακτέου η Αθήνα εξασφαλίζει από την επίσκεψη του MBS και –κυρίως– από τις συμφωνίες συνεργασίας στους τομείς ενέργειας και άμυνας, ότι εξακολουθεί να διατηρεί στενές επαφές με όλους εκείνους τους περιφερειακούς δρώντες, τους οποίους η Αγκυρα επιχειρεί τους τελευταίους μήνες να προσεγγίσει ξανά. Η γεωγραφική θέση και το μέγεθος της Τουρκίας μπορεί να υποχρεώνει χώρες όπως το Ισραήλ, η Σαουδική Αραβία και τα ΗΑΕ να ομαλοποιήσουν τις σχέσεις τους με την Αγκυρα, ιδίως μετά τα ανοίγματα από την πλευρά του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ωστόσο ουδείς εκ των ηγετών των συγκεκριμένων χωρών επιθυμεί να εμπλακεί, έστω και εμμέσως, σε περαιτέρω αποσταθεροποιητικές περιπέτειες, ιδιαίτερα όταν μέτωπα όπως αυτά της Συρίας και της Υεμένης ταλανίζουν τον αραβικό κόσμο. Μια ακόμη μεγαλύτερη εξασφάλιση από πλευράς της Σαουδικής Αραβίας για την Ελλάδα περιλαμβάνεται στην αμυντική συμφωνία που υπογράφηκε και, ουσιαστικά, δίνει τη δυνατότητα στις Ενοπλες Δυνάμεις να αντλήσουν ανταλλακτικά και αποθέματα για τη συντήρηση και τον εκσυγχρονισμό ελληνικών οπλικών συστημάτων, εφόσον αυτό κριθεί αναγκαίο.
Ο κ. Φραγκογιάννης
Σε ερώτηση της «Κ» για τα ουσιαστικά οφέλη που μπορεί να έχει για την Ελλάδα η επίσκεψη Σαλμάν και οι πολλαπλές συμφωνίες οι οποίες υπογράφηκαν το διήμερο 26-27 Ιουλίου, ο υφυπουργός Εξωτερικών για την οικονομική διπλωματία και την εξωστρέφεια Κώστας Φραγκογιάννης απάντησε ότι «σε πρακτικό επίπεδο, τα οφέλη είναι πολλαπλά». Ανέφερε, ενδεικτικά, ότι «η συμφωνία που υπεγράφη για το υποθαλάσσιο καλώδιο μεταφοράς δεδομένων καθιστά την Ελλάδα τηλεπικοινωνιακή πύλη προς την Ευρώπη. Θεωρώ όμως ότι είναι εξίσου σημαντικό το έργο αυτό να μην περιορισθεί στο να καταστήσει τη χώρα μας διαμετακομιστή δεδομένων, αλλά να αποτελέσει τον καταλύτη για να αναπτυχθούν εδώ τεχνολογίες και εφαρμογές που έχουν να κάνουν με τη διαχείριση και αξιοποίηση μεγάλων βάσεων δεδομένων. Παράλληλα, οι συμφωνίες στον τομέα της ενέργειας, σε συμβατικές και ανανεώσιμες πηγές, επιβεβαιώνουν τον ρόλο της χώρας ως ενεργειακού κόμβου για την ευρύτερη περιοχή».
Κατά τον κ. Φραγκογιάννη, η χρονική συγκυρία ενδυνάμωσης των οικονομικών δεσμών και του στρατηγικού χαρακτήρα των πολιτικών σχέσεων με τη Σαουδική Αραβία είναι άριστη καθώς το Βασίλειο «βρίσκεται στην αρχή μιας προσπάθειας οικονομικής αναμόρφωσης και διαφοροποίησης, αλλά και κοινωνικής ανάταξης». Οι επιχειρηματικές συμφωνίες, σημειώνει, επιβεβαιώνουν το γεγονός ότι η Ελλάδα αποτελεί ελκυστικό επενδυτικό προορισμό και επισημαίνει ότι έπονται και κάποιες με άλλες σημαντικές χώρες του Κόλπου. Συγκεκριμένα, όπως λέει, «διεξάγονται συζητήσεις για τις προοπτικές ενίσχυσης των οικονομικών και επενδυτικών σχέσεων με το Κατάρ σε στοχευμένους τομείς αμοιβαίου ενδιαφέροντος».