H υποδοχή που επιφύλαξε ο πρόεδρος της Σερβίας Αλεξάνταρ Βούτσιτς στον Ταγίπ Ερντογάν κατά την επίσκεψή του στο Βελιγράδι ήταν εντυπωσιακή. Τον καλωσόρισε υπό τον ήχο κανονιοβολισμών, που ερρίφθησαν από το μεσαιωνικό κάστρο του Βελιγραδίου, εκεί που σμίγουν τα νερά του Σάββα και του Δούναβη, προς τιμήν του τη στιγμή της ανάκρουσης των εθνικών ύμνων. Ειρωνεία: τα κανόνια του Βούτσιτς βρόντηξαν για τον Ερντογάν από το σημείο όπου το 1521, με την κατάληψη του Βελιγραδίου από τους Οθωμανούς, ο Σουλεϊμάν ο Μεγαλοπρεπής, ατενίζοντας τη Βιέννη, εκτόξευσε την απειλή ότι θα φθάσει έως εκεί που χτυπάει χριστιανική καμπάνα.
Εκεί λοιπόν, στο Βελιγράδι, οι δυο «στρατηγικοί εταίροι» συζήτησαν για την κατάσταση στη Βοσνία και το Κόσοβο, τη μοίρα των οποίων θεωρούν ότι κρατούν στα χέρια τους, και ακόμη για ενεργειακές και στρατιωτικές συμφωνίες, ενώ ο Ερντογάν βρήκε το κατάλληλο βήμα για να διακηρύξει τη φιλία του με τον Πούτιν και να επιτεθεί στη Δύση.
O Βούτσιτς δεν κρύβει ότι έχει δυο μεγάλους συμμάχους στην περιοχή, τον Ερντογάν και τον Πούτιν. Τον γοητεύει το μοντέλο άσκησης εξουσίας τους, θέλει να τους μοιάσει. Την ίδια στιγμή έχει απλωμένο το άλλο χέρι και στην «τσέπη» της Δύσης, από την οποία θέλει –και παίρνει– επενδύσεις, αλλά και ρευστό. Ο Σέρβος πρόεδρος φροντίζει επ’ αυτού να καλλιεργεί διεθνώς το προφίλ του ηγέτη που μπορεί και ισορροπεί με επιτυχία μεταξύ Ανατολής και Δύσης – όπως ο Τίτο δηλαδή. Μέχρι πρόσφατα τα κατάφερνε. Με την ουκρανική κρίση, όμως, τα περιθώρια στενεύουν και θα κληθεί να διαλέξει στρατόπεδο.
Ο Σέρβος εθνικολαϊκιστής ηγέτης κραδαίνει ως γεωπολιτικό χαρτί το πλεονέκτημα που του δίνουν η γεωγραφία, αλλά και η Ιστορία. Πράγματι η Σερβία είχε και εξακολουθεί να έχει ρόλο -κλειδί στις βαλκανικές εξελίξεις. Από το Βελιγράδι εξαρτάται αν οι δύο βραδυφλεγείς βόμβες της Βαλκανικής, η Βοσνία και το Κόσοβο, εκραγούν. «Η ανεπάρκεια της Ευρωπαϊκής Ενωσης, η έλλειψη προσοχής της Αμερικής και οι αυξανόμενες τοπικές εντάσεις έχουν συνδυαστεί για να κάνουν την εθνικιστική κυβέρνηση της Σερβίας πιο ισχυρή στην κλιμάκωση των περιφερειακών διεκδικήσεών της», έγραψε πρόσφατα ο παρατηρητής περί τα βαλκανικά Γιάνους Μπουγκάσκι στο ίδρυμα Jamestown της Ουάσιγκτον. Μ’ ένα νεύμα του Βούτσιτς οι Σέρβοι της Βοσνίας είναι έτοιμοι να αποσχιστούν και να τεθεί σε κίνηση ντόμινο συνοριακών αλλαγών στη Βαλκανική. Το ίδιο μπορεί να συμβεί αν ο Σέρβος ηγέτης επιδιώξει, όπως τον κατηγορούν οι Αλβανοί της Πρίστινας, να προσαρτήσει το Βόρειο Κόσοβο ή και να το καταλάβει ολόκληρο, εξαπολύοντας τις μεραρχίες που έχει αναπτύξει στα σύνορα.
Πώς θα αντιδρούσαν όμως οι άλλοι γείτονες και οι ισχυροί γεωπολιτικοί παίκτες (ΗΠΑ, Τουρκία, Ελλάδα, Γερμανία, κ.ά.) σε μια τέτοια ανατροπή της ισχύος στα Βαλκάνια και πόσο κοντά βρίσκεται στο να τεθεί σε κίνηση ένα τέτοιο εφιαλτικό σενάριο;
O Σέρβος πρόεδρος από τη μια έχει συμμαχήσει με Ερντογάν και Πούτιν και από την άλλη έχει απλωμένο το χέρι στην «τσέπη» της Δύσης.
Μόνο ο Πούτιν, λένε οι Δυτικοί, και οι στρατηγικοί του εταίροι θα είχαν σήμερα συμφέρον από τη μεταφορά του πολέμου στα Βαλκάνια, κάτι για το οποίο στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ εκφράζουν πλέον έντονους φόβους. «Μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία υπάρχει αυξανόμενη ανησυχία στο γερμανικό υπουργείο Εξωτερικών ότι ο Πούτιν θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει τη δομικά αδύναμη περιοχή ως κερκόπορτα που θα του επιτρέψει να αποσταθεροποιήσει περαιτέρω την ήπειρο», έγραψε το Spiegel. Σε συνέντευξή του στο ίδιο περιοδικό ο Αλβανός πρωθυπουργός Εντι Ράμα υποστήριξε ανοιχτά ότι «η Ρωσία τροφοδοτεί τη σύγκρουση στα Βαλκάνια».
Οι φόβοι αυτοί οδήγησαν τη Γερμανία στο να στείλει στρατιωτική δύναμη στη Βοσνία, για την οποία ο ύπατος εκπρόσωπος των Ηνωμένων Εθνών στο Σεράγεβο, Σμιθ, δήλωσε (Spiegel) ότι «σε περίπτωση κρίσης, θα πρέπει να μπορεί να αναπτυχθεί γρήγορα στη χώρα για να συμβάλει στην αποκλιμάκωσή της». Ταυτόχρονα, στο Κόσοβο το ΝΑΤΟ ενισχύει τη δύναμή του (KFOR) ώστε να παρέμβει για να αποτρέψει πιθανές συγκρούσεις, ενώ στη Βόρεια Μακεδονία και την Αλβανία Αμερικανοί και Βρετανοί εκπαιδεύουν τις στρατιωτικές δυνάμεις σε ασκήσεις πολέμου και στην Αδριατική πλέουν πολεμικά των ΗΠΑ, υπό την επιτήρηση ρωσικών υποβρυχίων.
Δίχως όμως το «εργαλείο» που λέγεται Σερβία και το όραμα του σερβικού εθνικισμού περί «σερβικού κόσμου», κατά το πρότυπο του «ρωσικού κόσμου», ένα τέτοιο εγχείρημα από πλευράς Πούτιν θα ήταν καταδικασμένο. Ούτε και χωρίς την (υπο)στήριξη, έστω τα «στραβά μάτια», της Αγκυρας, που στο πλαίσιο του οράματος της «Γαλάζιας Πατρίδας» προωθεί τη δική της στρατηγική με μοχλό τους συμπαγείς μουσουλμανικούς πληθυσμούς, αλλά και το χρήμα, μπορεί να υλοποιηθούν ενδεχόμενα ρωσικά σχέδια για αναταραχή και κρίση στη Βαλκανική. Γι’ αυτό και τα βλέμματα Ευρωπαίων και Αμερικανών στρέφονται στο Βελιγράδι, όπου βλέπουν να χτίζεται τριγωνική συμμαχία Ρωσίας, Σερβίας και Τουρκίας.
Ο Ερντογάν έσπευσε στο Βελιγράδι, στο Σεράγεβο και το Ζάγκρεμπ, σε ρόλο εγγυητή της ενότητας και σταθερότητας στη Βοσνία και ταυτόχρονα εμφανίστηκε ως «πλασιέ» του Βλαντιμίρ Πούτιν. Παρουσία του Βούτσιτς στο Βελιγράδι, αλλά και του φιλορώσου Σερβοβόσνιου ηγέτη Μίλοραντ Ντόντικ στο Σεράγεβο, εξαπέλυσε επίθεση κατά της Δύσης για τις κυρώσεις της εναντίον της Μόσχας. Μοίρασε υποσχέσεις για ενεργειακή στήριξη, συμφώνησε να πουλήσει στους Σέρβους μη επανδρωμένα αεροσκάφη, εγκαινίασε Ισλαμικό Κέντρο στην Κροατία και προσφέρθηκε να βοηθήσει «στην υπέρβαση των ανοιχτών προβλημάτων μεταξύ Κοσόβου και Σερβίας». «Ευχαριστούμε, αλλά ο διάλογος γίνεται με τις Βρυξέλλες και τις ΗΠΑ», ήταν η απάντηση του Κοσοβάρου πρωθυπουργού Αλμπιν Κούρτι.
Ο Βούτσιτς, πάντως, δείχνει να μην πείθει πλέον τη Δύση για τον φιλοευρωπαϊσμό του. Η εικόνα που κυριαρχεί γι’ αυτόν είναι του ηγέτη ο οποίος λειτουργεί για λογαριασμό των συμφερόντων του Πούτιν στα Βαλκάνια. «Η Ουάσιγκτον εξαπατήθηκε για πρώτη φορά από τον Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς, ο οποίος ισχυρίστηκε ότι ήταν ο εγγυητής της ειρήνης και της ακεραιότητας της Γιουγκοσλαβίας στις αρχές της δεκαετίας του 1990. Η ώρα της ισορροπίας έχει τελειώσει με τον Βούτσιτς: η Σερβία είναι είτε ευρωπαϊκό κράτος είτε ευθυγραμμισμένο με τον ρωσικό ιμπεριαλισμό, που επιδιώκει να καταστρέψει τους δυτικούς θεσμούς», σημειώνει ο Μπουγκάσκι.
