Τα πράγματα κρίνονται εκ του αποτελέσματος. Μέχρι στιγμής στην υπόθεση Μπελέρη τα πράγματα δεν έχουν πάει καλά. Ο ίδιος θα μείνει φυλακισμένος έως τις 12 Σεπτεμβρίου 2024. Στόχος του Αλβανού πρωθυπουργού Ράμα είναι μέχρι τον Σεπτέμβριο να έχει ολοκληρωθεί η δίκη και στο εφετείο. Ο Μπελέρης θα καταδικαστεί εκ νέου με τελεσίδικη δικαστική απόφαση και θα κηρυχθεί έκπτωτος. Ετσι ο Ράμα θα ξανακάνει εκλογές στη Χειμάρρα. Ελπίζει ότι, με το κλίμα τρομοκρατίας και ποικίλων πιέσεων, θα κατορθώσει να εκλέξει δήμαρχο της αρεσκείας του.
Προς το παρόν Αμερικανοί και Ευρωπαίοι δεν έχουν πεισθεί ότι η υπόθεση Μπελέρη είναι θέμα δημοκρατίας, κράτους δικαίου και παραβιάσεως ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Επίσης, εκτός από κάποια ψηφίσματα που καταθέσαμε και συντονίσαμε εμείς ως Ελλάδα, δεν έχουν κινητοποιηθεί σοβαρά διεθνείς οργανισμοί (π.χ. ο ύπατος αρμοστής του ΟΑΣΕ για τις μειονότητες). Ούτε έχει γραφεί σε μέσα μαζικής ενημερώσεως διεθνούς κύρους μία αράδα για την υπόθεση. Οι λαλίστατες σε αντίστοιχα ζητήματα διεθνείς ΜΚΟ δεν ασχολούνται με το θέμα. Κατ’ ουσίαν, ο Αλβανός πρωθυπουργός δεν αισθάνθηκε ότι ελέγχεται διεθνώς για όσα κάνει. Εως τώρα την πίεση προς την Αλβανία την αναλάβαμε μόνοι εμείς, με αντίστοιχο διπλωματικό κόστος.
Κι όμως! Η υπόθεση Μπελέρη έχει όλα τα χαρακτηριστικά που υποτίθεται ότι ενδιαφέρουν τη διεθνή κοινή γνώμη. Μεγάλα οικονομικά συμφέροντα με «μαύρο» χρήμα από ναρκωτικά καταπατούν με την ενθάρρυνση Ράμα συστηματικά περιουσίες σε μια περιοχή ιδιαίτερου φυσικού κάλλους όπου κατοικεί μια εθνική μειονότητα. Ο εκπρόσωπός της κατεβαίνει υποψήφιος δήμαρχος. Συλλαμβάνεται δύο ημέρες πριν από τις εκλογές με μια αστεία κατηγορία. Οι δημότες τον υπερψηφίζουν παρά το κλίμα τρομοκρατίας. Για 340 ευρώ προφυλακίζεται επί δέκα μήνες και του απαγορεύεται να ορκιστεί. Η δίκη εξελίσσεται σε παρωδία, αλλά καταλήγει σε πρωτόδικη καταδίκη του μειονοτικού δημάρχου από ένα δικαστήριο του οποίου η πρόεδρος εισήλθε στο παρελθόν με πλαστά χαρτιά στην Ελλάδα. Παράλληλα ο χαμένος των εκλογών, αλλά εκλεκτός του πρωθυπουργού, εξακολουθεί να είναι δήμαρχος. Αυτή την «πιασάρικη» υπόθεση δεν κατορθώσαμε μέχρις στιγμής να την κάνουμε κτήμα και άλλων.
Μετά την καταδίκη, το ερώτημα είναι τι κάνουμε, διότι σαφώς κινδυνεύουμε να θεωρηθούμε (όπως και στο παρελθόν) τμήμα του βαλκανικού προβλήματος. Με την Αλβανία δύο είναι τα κύρια ζητήματά μας. Το πρώτο είναι διαχρονικό και αφορά την προστασία των δικαιωμάτων της εθνικής ελληνικής μειονότητας. Το ανέδειξε άθελά του ο χειρισμός Ράμα στην υπόθεση Μπελέρη. Το δεύτερο έχει να κάνει με τις οριοθετήσεις των θαλασσίων ζωνών ανάμεσα σε Ελλάδα και Αλβανία, όπως προέκυψε μετά την υπαναχώρηση των Τιράνων από τη συμφωνία που υπογράψαμε το 2009.
Μια «λύση» θα ήταν να αποστασιοποιηθούμε σιωπηλά από το θέμα Μπελέρη. Να πούμε ότι ήταν μια εξαρχής χαμένη μάχη που δεν έπρεπε να δώσουμε. Το έχουμε επανειλημμένως ξανακάνει με την Αλβανία στο παρελθόν. Με συνεχείς επιδείξεις ακραίας «ευρωπαϊκής ανωτερότητας» κατάπιαμε παλινωδίες και υπαναχωρήσεις της αλβανικής πλευράς, διότι θα καταφέρναμε να προχωρήσουμε άλλα συμφέροντά μας. Ετσι, επί χρόνια υποτίθεται ότι απείχαμε ένα – δύο βήματα για να βρούμε με τους Αλβανούς κάποια λύση στην οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών. Προς χάριν αυτής της προοπτικής δεν φέραμε τη Συμφωνία του 2009 προς κύρωση στο ελληνικό Κοινοβούλιο. Επί κυβερνήσεως ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ πήγαμε ένα βήμα παραπέρα. Θεωρήσαμε ότι με τη Συμφωνία είχαμε περίπου εξαπατήσει τους Αλβανούς και έπρεπε να προχωρήσουμε σε νέα οριοθέτηση! Στην πραγματικότητα η Συμφωνία του 2009 είναι πρότυπο θαλασσίων οριοθετήσεων. Εφαρμόζει τη μέση γραμμή ανάμεσα στις αντικριστές ακτές Ελλάδας – Αλβανίας· δίνει πλήρη επήρεια στα νησιά της περιοχής· είναι αμοιβαία επωφελής τηρώντας κατά γράμμα τις διατάξεις του δικαίου της θάλασσας· επιβεβαιώνει τη διαχρονικότητα των ελληνικών θέσεων για θαλάσσιες οριοθετήσεις. Πίσω από την υπαναχώρηση της Αλβανίας από τη Συμφωνία είναι ξεκάθαρα η Τουρκία. Αυτός είναι και ο λόγος που εάν δεν πιεστεί σοβαρά η Αλβανία, δεν θα δεχθεί να λύσει το θέμα.
Μονόδρομος για την ελληνική πλευρά στο θέμα Μπελέρη είναι να ακολουθήσει πολιτική αρχών. Χάνουμε την αξιοπιστία μας όταν η Αλβανία παραβιάζει βασικές αρχές ή υποχρεώσεις, χωρίς συνέπειες. Επιπλέον, τα Τίρανα δεν κατανοούν κινήσεις καλής θελήσεως. Θεωρούν ότι είναι αδυναμία. Εάν υποχωρήσουμε σε θέματα αρχών όπως το κράτος δικαίου, η δημοκρατία ή η προστασία των μειονοτικών δικαιωμάτων, τι μηνύματα θα εισπράξει η Τουρκία (αλλά και οι σύμμαχοι…); Πράγματι, θα γίνουμε τμήμα του βαλκανικού προβλήματος εάν περιορίσουμε το θέμα σε διμερές επίπεδο. Οφείλουμε επομένως να αναδείξουμε την ευρωπαϊκή του διάσταση. Οφείλουμε επίσης να ξαναδούμε συνολικά τις σχέσεις μας με την Αλβανία (και να ξεσκονίσουμε και την υπογεγραμμένη Συμφωνία του 2009). Και κάτι τελευταίο. Στα θέματα αρχών θα πρέπει να προσθέσουμε ότι ο Ράμα στο εσωτερικό της χώρας του εμφανίζει με ταχύτητα χαρακτηριστικά αυταρχικού ηγέτη, τύπου Πούτιν ή Ερντογάν. Η Ευρώπη οφείλει να διακόψει εγκαίρως αυτή την πορεία.
*Ο κ. Αγγελος Συρίγος είναι αν. καθηγητής Διεθνούς Δικαίου και Εξωτερικής Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, βουλευτής Ν.Δ. στην Α΄ Αθηνών.