Προς αποφυγή σύγχυσης, άλλο το Aλσος Συγγρού που βρίσκεται στα Ιλίσια και περιβάλλει το νοσοκομείο «Ανδ. Συγγρός» και άλλο το Κτήμα Συγγρού που βρίσκεται στο Μαρούσι επί της Κηφισίας – αν και τα δύο κληροδοτήματα του ίδιου εθνικού ευεργέτη είναι. Το δεύτερο, το οποίο επισκέπτομαι, καταλαμβάνει μία έκταση περίπου 950 στρεμμάτων και περιλαμβάνει το μοναδικό εναπομείναν φυσικό δάσος του λεκανοπεδίου Αττικής. Εδώ επίσης στεγάζονται, μεταξύ άλλων, οι εγκαταστάσεις του Ινστιτούτου Γεωπονικών Επιστημών (γραφεία, αίθουσες διδασκαλίας, θερμοκήπια, καλλιέργειες), το γυμνάσιο και το λύκειο των Αναβρύτων, καθώς και δύο ιστορικά κτίσματα.
Προς αυτά κατευθύνομαι έχοντας αφήσει το αυτοκίνητό μου στον χώρο στάθμευσης του Ινστιτούτου που ανοίγει τις καθημερινές για το κοινό μετά τις 2 μ.μ., αν και οι περισσότεροι επισκέπτες χρησιμοποιούν τις μικρές πόρτες που βρίσκονται διάσπαρτες περιμετρικά του κτήματος. Σύμφωνα με τον χάρτη που έχω εκτυπώσει από την ιστοσελίδα του σωματείου «Φίλοι του Δάσους Συγγρού» (dasosygrou.gr/ores-episkepseos), τα κτίσματα βρίσκονται στο βόρειο τμήμα του κτήματος και σε απόσταση λίγων μέτρων από τον χώρο στάθμευσης. Πρώτα συναντώ τον διατηρητέο ναό του Αγίου Ανδρέα σε νεογοτθικό ρυθμό που τον κάνει να μοιάζει σχεδόν ψεύτικος και ακριβώς δίπλα την επίσης διατηρητέα Βίλα Συγγρού, εξοχική κατοικία του Ανδρέα Συγγρού και της συζύγου του, Ιφιγένειας.
Μπροστά στα δύο κτίσματα εντοπίζω τις λιμνούλες που στην ιστοσελίδα του το σωματείο αποκαλεί «γραφικές», αν και σίγουρα έχουν γνωρίσει (πολύ) καλύτερες ημέρες. Τις προσπερνώ και αρχίζω να κατηφορίζω τον ασφαλτόδρομο που οδηγεί στη νοτιοδυτική άκρη του κτήματος με το βουητό της Κηφισίας να μην με αφήνει ούτε στιγμή να προσποιηθώ ότι βρίσκομαι σε κάποια εξοχή. Καθ’ οδόν, εκτός από μοναχικούς, αναψοκοκκινισμένους δρομείς και ποδηλάτες, συναντώ τα θερμοκήπια του Ινστιτούτου, μελίσσια, αλλά και έναν ελαιώνα, στο ύψος του οποίου βρίσκεται η πιο γνωστή είσοδος του κτήματος από τη μεριά της Κηφισίας. Τη στιγμή εκείνη από αυτήν εισέρχεται μπουλούκι μία μεγάλη παρέα ηλικιωμένων φίλων οι οποίοι έχουν έρθει να κάνουν τον καθημερινό τους περίπατο. Λίγο πριν φτάσω στην επόμενη είσοδο του κτήματος στρίβω αριστερά σε έναν ακόμη ασφαλτόδρομο, σήμα κατατεθέν του οποίου είναι τα ψηλά κυπαρίσσια. Περισσότερη κίνηση εδώ: πιτσιρίκια με ποδήλατα, γείτονες που συναντήθηκαν τυχαία και μοιράζονται τα νέα τους, ένας κύριος με τον σκύλο του. Ενα κτήμα πραγματικό στέκι.
Εχοντας περπατήσει το νότιο τμήμα που φιλοξενεί τις εκπαιδευτικές καλλιέργειες του Ινστιτούτου, αποφασίζω να αφήσω πίσω μου τις πιο κεντρικές «αρτηρίες» και να χαθώ, σαν άλλος ρομαντικός ποιητής, στο δάσος, που εκτείνεται βορειοανατολικά και καταλαμβάνει μία έκταση κάπου 750 στρεμμάτων. Η πανίδα του: χαλέπιος πεύκη, κουκουναριές, αγριελιές, πουρνάρια και σχίνοι. Με την ελπίδα πως βαθιά στο δάσος τα αυτοκίνητα της λεωφόρου θα σωπάσουν επιτέλους, όλο και λοξοδρομώ επιλέγοντας τα μονοπάτια «τα λιγότερο ταξιδεμένα», αλλά ησυχία απόλυτη δεν βρίσκω. Μάλλον έχω μεγάλες προσδοκίες. Στέκομαι σε ένα ύψωμα με θέα στο βάθος το Ολυμπιακό Στάδιο και το κτίριο του ΟΤΕ και βγάζω μανταρίνι. Δεν θα ήταν άσχημα αν υπήρχαν σκορπισμένα στο δάσος και μερικά παγκάκια, σκέφτομαι, για να ξαποσταίνει κανείς και να κολατσίζει, καλή ώρα. Εκτός αν εσκεμμένα δεν υπάρχουν, ώστε να μην ενθαρρύνονται τα πικνίκ και προκαλείται ρύπανση. Πάντως, το δάσος είναι πραγματικά πεντακάθαρο, αν εξαιρέσεις τα περιστασιακά περιττώματα σκύλων που οι ιδιοκτήτες τους μάλλον έχουν αφήσει για λίπασμα…
Με το φθινοπωρινό αεράκι να έχει αρχίσει να «θερίζει», παίρνω τον δρόμο της επιστροφής προσπαθώντας με το εσωτερικό μου GPS να προσανατολιστώ. Φτάνοντας στον χώρο στάθμευσης σκέφτομαι πως αν και το κτήμα μοιάζει σε σημεία μάλλον παραμελημένο, το δάσος του είναι ένας πραγματικός πνεύμονας πρασίνου και, αν μη τι άλλο, έχω αναπνεύσει μπόλικο καθαρό αέρα. Δεν προλαβαίνω να κάνω τη σκέψη αυτή και νιώθω ένα μικρό ρυάκι να κατρακυλάει από τη μύτη μου βάφοντας κόκκινη τη λευκή μου μάσκα. Μετά τόσον εγκλεισμό μάλλον δεν άντεξα όλο αυτό το οξυγόνο…
Ιστορικά κτίσματα
Η μεγαλοπρεπής Βίλα Συγγρού, με νεογοτθικά αλλά και κλασικά στοιχεία, κατασκευάστηκε στα τέλη του 19ου αιώνα σε σχέδια του Γερμανού αρχιτέκτονα Ερνέστου Τσίλλερ για λογαριασμό του Ανδρέα Συγγρού. To 2006, και κατόπιν επίμονων αιτημάτων των «Φίλων του Δάσους Συγγρού», η έπαυλη χαρακτηρίστηκε διατηρητέο μνημείο και, ανακαινισμένη πλέον, στεγάζει, εκτός από γραφεία, ένα μουσείο μελισσοκομίας με τις πιο σπάνιες και παλιές κυψέλες από όλα τα μέρη της Ελλάδας, καθώς και τη Γεωργική Βιβλιοθήκη του Ινστιτούτου Γεωπονικών Επιστημών με, μεταξύ άλλων, σπάνια συγγράμματα του 19ου αιώνα. Ο μικρός παρακείμενος ναός του Αγίου Ανδρέα κατασκευάστηκε επίσης σε σχέδια του Τσίλλερ και είναι ο μοναδικός ορθόδοξος νεογοτθικού ρυθμού ναός στην Ελλάδα.
Η εξοχική κατοικία και το κληροδότημα του ζεύγους Συγγρού
Η εξοχική κατοικία και το κληροδότημα του ζεύγους ΣυγγρούΗ ιστορία του Κτήματος Συγγρού ξεκινάει πιθανότατα το 1875, όταν ο εθνικός ευεργέτης με το πλούσιο φιλανθρωπικό έργο Ανδρέας Συγγρός (1830-1899) αποφασίζει να αγοράσει την καταπράσινη έκταση που συνορεύει με τους ιστορικούς οικισμούς του Αμαρουσίου και της Κηφισιάς από έναν Βρετανό αρχαιολόγο, ο οποίος την κατέχει και πραγματοποιούσε εκεί ανασκαφές. Ονειρο του Συγγρού να χτίσει εκεί την εξοχική του κατοικία (μην ξεχνάμε πως η περιοχή ήταν τότε εξοχή), ενδεχομένως ως δώρο για την Ιφιγένεια Μαυροκορδάτου (1842-1921), την οποία παντρεύτηκε εκείνη τη χρονιά. Με τη βοήθεια του αρχιτέκτονα Ερνέστου Τσίλλερ, το όνειρο έγινε πραγματικότητα και η ανεγερθείσα έπαυλη, με το κτήμα να αποτελεί ουσιαστικά τον περιβάλλοντα χώρο της, πλαισιώθηκε από σειρά εγκαταστάσεων και βοηθητικών κτιρίων, όπως οικίες για τους εργάτες, στάβλους, αμαξοστάσια, ελαιοτριβείο και αλευρόμυλο. Ο Συγγρός αγάπησε πολύ την έπαυλή του και έζησε για μεγάλα διαστήματα εδώ μέχρι τον θάνατό του. Η επίσης δραστήρια και φιλάνθρωπη σύζυγός του, της οποίας σκοπός έγινε η ολοκλήρωση των κοινών τους οραμάτων, συνέχισε να ζει στην έπαυλη μέχρι τον δικό της θάνατο το 1921. Τότε, με βάση τα οριζόμενα στη διαθήκη της, το Κτήμα Συγγρού κληροδοτήθηκε στην Ελληνική Γεωργική Εταιρεία προκειμένου να ιδρυθεί εδώ σχολή κηπουρικής, πτηνοτροφίας, μελισσοκομίας, σηροτροφίας και κτηνοτροφίας με αποστολή την εκπαίδευση «καλών γεωργών και κηπουρών». Το 1991, το δάσος χαρακτηρίστηκε «τοπίο ιδιαίτερου φυσικού κάλλους και εύρεσης αρχαιολογικών ευρημάτων» και ενώ μέχρι σήμερα δεν έχει πραγματοποιηθεί σε αυτό συστηματική αρχαιολογική έρευνα, τυχαία ευρήματα που έχουν κατά καιρούς έρθει στο φως μαρτυρούν δραστηριότητα στον χώρο αυτό ήδη από τους προϊστορικούς χρόνους. Από το 1998 διαχειριστής του Κτήματος είναι το Ινστιτούτο Γεωπονικών Επιστημών που υπάγεται στο υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων.
Ταυτότητα διαδρομής: Απόσταση: 5,28 χλμ., Διάρκεια 01.39.07, Υψόμετρο: 107 μ., Μέση ταχύτητα: 3,2 χλμ./ώρα, Θερμίδες: 424. Οι πόρτες του Κτήματος Συγγρού είναι ανοιχτές καθημερινά 07.00-22.00.
Πηγές: Ινστιτούτο Γεωπονικών Επιστημών και σωματείο «Φίλοι του Δάσους Συγγρού».