Τις τελευταίες ημέρες κλιμάκωσης του ελληνικού #MeToo, η κοινή γνώμη προσπαθεί να μεταβολίσει τη δημοσιοποίηση του κραταιού αυτού φαινομένου διατηρώντας τη διχαστική μανιέρα της καθώς κι ένα ασύγγνωστο ξάφνιασμα. Η ανάλυση του θέματος στο δημόσιο λόγο είτε υποκύπτει συχνά σε ένα αχρείαστο λυρισμό, είτε ακολουθεί μια ασφαλώς αναμενομένη ραψωδία από «αν», φοβικές υποσημειώσεις και σπασμωδική κακεντρέχεια, δείγμα της έλλειψης σπουδής σε παρόμοια θέματα αλλά και της όψιμης ενηλικίωσης μιας κοινωνίας που αναζητά ταυτοτικά χαρακτηριστικά για το μέλλον.
Χρειάστηκε η μεστή «σοφία» ενός χρόνιου τραύματος για να φέρει στην επιφάνεια στοιχεία και δεδομένα για ένα διαρκές φαινόμενο που άλλοτε συζητείται εν κρυπτώ και παραβύστω κι άλλοτε αποτελεί στοιχείο κομπασμού για τους αυτουργούς, τεκμήριο ακλόνητης εξουσίας και επιρροής.
Αν η σημαιοφόρος αυτής της αποστολής δε λεγόταν Σοφία, δε θα είχαν τόση μελαγχολική γραφικότητα όλα τα «αν» που γράφτηκαν μετά. Αν δεν μπορούσε να δαμάσει το ιστίο του συλλογικού μας ψυχισμού με τόση καρτερικότητα κόντρα σε κάθε άνεμο υποκρισίας, μάλλον θα συζητούσαμε ακόμη για την ευθύνη του θύματος που πήγε να τα βάλει με τον «καιρό» και με το φουσκωμένο καβάλο κάθε ξέφραγης εξουσίας. Μιας εξουσίας που έμαθε μόνο να ιδιωτεύει χωρίς να λογοδοτεί και να λυμαίνεται πόρους μαζί με ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Αυτό είναι το τραύμα ενός παραγοντισμού που εξακολουθεί να τραυματίζει.
Κι η βία αυτή απαντάται ολούθε, στη στάση και τη συμπεριφορά όσων κατέχουν θέση ισχύος και προσπαθούν να επιβεβαιώσουν τον ματαιωμένο ανδρισμό τους μέσω της υποταγής άλλων. Είναι ραμμένη στο συντακτικό μια γλώσσας που υπαινικτικά ζητά ανταλλάγματα, που διατυπώνει εκβιαστικά διλήμματα και περιθωριοποιεί ενοχικά την όποια αντίδραση. Βρίσκεται μέσα στην οικογένεια, στα πανεπιστημιακά έδρανα, σε χώρους αθλητισμού ή λατρείας και φυσικά σε κάθε επαγγελματικό πεδίο αλληλεπίδρασης. Είναι το «αρσενικό» που δηλητηριάζει συνειδήσεις και αναπαράγει παρωχημένα πρότυπα και σχήματα εξουσίας.
Στη χώρα μας, βάσει της έρευνας της ActionAid, με τίτλο «Δεν είναι αυτή η δουλειά μας» το 85% των γυναικών έχουν βιώσει σεξουαλικά παρενοχλητική συμπεριφορά στην εργασία, ενώ 1 στις 5 έχει υπάρξει θύμα σεξουαλικού εκβιασμού. Τα δεδομένα είναι ακόμη πιο απογοητευτικά σε κλάδους όπως η εστίαση και η φιλοξενία που αποτελούν τη ναυαρχίδα της οικονομικής μας ανάπτυξης και το ναυάγιο της προστασίας των γυναικών που την υπηρετούν. Αποτέλεσμα; Το 22% των γυναικών του κλάδου έχουν υπάρξει θύματα σεξουαλικής επίθεσης ή ακόμη και βιασμού! Το τραύμα λοιπόν εξακολουθεί να τραυματίζει, να διαιωνίζει το φόβο και την ανοχή και να προκρίνει την παραίτηση του θύματος και την αποξένωση από τον ίδιο του τον εαυτό. Για το λόγο αυτό, είναι κρίσιμη και καθοριστική η κύρωση από την ελληνική κυβέρνηση της σύμβασης 190 του ILO, η οποία ορίζει τα φαινόμενα βίας και παρενόχλησης των γυναικών σε όλα τα δυνητικά πεδία εργασίας και προτείνει αλλαγές στο νομικό πλαίσιο με έμφαση στην πρόληψη και την αποτροπή. Το πρώτο βήμα ήδη έγινε και θα είμαστε εκεί για να ολοκληρωθεί το σύνολο της πορείας που θα κάνει την Ελλάδα να είναι μια από τις πρώτες χώρες που ομόθυμα θα ενσωματώσει τις αλλαγές που προβλέπει η σύμβαση.
Πάνω από όλα βέβαια, η αποτροπή της βίας κατά των γυναικών είναι ευθύνη όλων μας. Όπως γκρεμίζαμε τα τείχη της πόλης για την ολυμπιονίκη, ας γκρεμίσουμε τώρα το τείχος της σιωπής. Ας δώσουμε λόγο στα θύματα, ακούγοντάς τα με συστολή και κατανοώντας τις μόνιμες ουλές που αφήνει η κακοποίηση όταν βιώνεται ως τίμημα εμπιστοσύνης. Χωρίς μισόκλειστα βλέμματα αμφισβήτησης και προϋποθέσεις. Και χωρίς τη φλύαρη υποβάθμιση των καταγγελιών ως περιστασιακό δείγμα μιας τάσης που απλώς άργησε να εμφανιστεί στη χώρα και σύντομα θα παρέλθει. Όταν ο σταθμάρχης της κοινωνικής μας συνοχής κείτεται αναίσθητος, ο συρμός της επικαιρότητας δε μπορεί να ξεκινά για την επόμενη πλατφόρμα βίας.
Διότι η βία είναι στα χείλη κάθε γυναίκας που τα σφράγισε για να μη χάσει τη δουλειά ή το μέρισμά της στο όνειρο. Είναι στα χείλη κάθε Σοφίας που το βίαιο φιλί της φαρμάκωσε με δυσπιστία τα «γλυκά λόγια» του μέλλοντος. Είναι στα χείλη μιας κοινωνίας που μονίμως παραμετροποιεί τα όρια για τους θύτες και εκπαιδεύει τα θύματα σε ασκήσεις ενοχής με κριτήριο το φύλο τους. Για αυτό όταν μια γυναίκα αρχίζει να μιλά για παρενόχληση και κακοποίηση, οι πράξεις μας οφείλουν να την ενθαρρύνουν. Γιατί κάθε λέξη της φανερώνει το βαθμό επίγνωσης και συνοχής μιας κοινωνίας. Μιας κοινωνίας που έχει τη βία στα χείλη της…
* Ο Ηλίας Γαληνός, είναι πρόεδρος Δ.Σ. της ΑctionAid