Ο ψηφιακός μετασχηματισμός του κράτους έκανε άλματα από την έναρξη της πανδημίας –και όχι μόνο λόγω αυτής–, πολλές διαδικασίες απλουστεύτηκαν και οι ουρές εξαφανίστηκαν από δημόσιες υπηρεσίες. Oμως, παρά τις διαδικτυακές ευκολίες, το δυσκίνητο κορμί της δημόσιας διοίκησης, το τέρας της γραφειοκρατίας κρατάει ακόμη φυλαγμένους αρκετούς λαβυρίνθους. Τα σύνθετα έργα που επεμβαίνουν στον πυρήνα του δημόσιου τομέα σταδιακά μειώνουν τα διοικητικά βάρη που επωμίζεται ο πολίτης, όμως υπάρχουν ακόμα απαρχαιωμένες υπηρεσίες, αχρείαστες διαδικασίες, ενώ ορισμένα συστήματα χρειάζεται να ανασχεδιαστούν, ώστε μεταξύ τους να διαλειτουργούν και να μην υποχρεώνουν τον πολίτη να τα διαλειτουργήσει με τη φυσική ή μη παρουσία του. Το στοίχημα του περιορισμού και όχι της ψηφιοποίησης της γραφειοκρατίας είναι ακόμη εδώ.
Για παράδειγμα, μεγάλη είναι η ταλαιπωρία που αναμένει τους συγγενείς μετά τον θάνατο οικείου τους. Δεν είναι τόσο η αίτηση χορήγησης εξόδων κηδείας στο ασφαλιστικό ταμείο του θανόντος, με τη ληξιαρχική πράξη θανάτου, το τιμολόγιο παροχής υπηρεσιών του γραφείου κηδειών, το ΙΒΑΝ του δικαιούχου, που πρέπει να είναι ο ίδιος με εκείνον που αναγράφεται στο τιμολόγιο. Είναι όλα τα έγγραφα για τη μεταβίβαση της σύνταξης. Είναι το πιστοποιητικό από το Ειρηνοδικείο περί μη δημοσίευσης διαθήκης ή άλλης διαθήκης (για τη χορήγησή του απαιτείται ληξιαρχική πράξη θανάτου, πιστοποιητικό πλησιεστέρων συγγενών από τον δήμο, συχνά και υπεύθυνες δηλώσεις δύο μαρτύρων). Είναι η δήλωση θανάτου στο μητρώο της εφορίας. Εκεί θα πρέπει ακόμη να συμπληρωθεί το έντυπο μεταβολής φορολογουμένου, όπως και να υποβληθεί δήλωση σχέσεων φορολογουμένου (η σχέση θανόντος και κληρονόμου). Μαζί με αυτά τα τρία έγγραφα θα πρέπει να υποβληθούν στην εφορία και όλα τα προαναφερθέντα συγκεντρωμένα έγγραφα: ληξιαρχική πράξη θανάτου, πιστοποιητικό πλησιεστέρων συγγενών, πιστοποιητικό μη δημοσίευσης διαθήκης ή άλλης διαθήκης (σε περίπτωση που έχει δημοσιευθεί διαθήκη, απαιτείται ένα αντίγραφό της, μαζί με το πρακτικό της δημοσίευσής της). Ευτυχώς, για τη δήλωση φόρου κληρονομίας, που είναι συχνά μια περίπλοκη διαδικασία, δίνεται χρονικό περιθώριο έξι μηνών, ενώ για την αποποίηση της κληρονομιάς περιθώριο τεσσάρων μηνών.
Δύσκολη διαδικασία
Ο Γιάννης Χ. ο οποίος έχασε πρόσφατα τον πατέρα του, ναυτικό, βρέθηκε μπροστά σε ακόμη μεγαλύτερες δυσκολίες, καθώς το Ναυτικό Απομαχικό Ταμείο είναι μεταξύ εκείνων των ασφαλιστικών ταμείων τα οποία δεν διαθέτουν ακόμη μηχανογράφηση, με αποτέλεσμα να μεταβιβάζεται όλο το βάρος των διαδικασιών στον συγγενή του θανόντος. Ανέθεσε λοιπόν σε δικηγόρο τη μεταβίβαση της σύνταξης στη χήρα μητέρα του.
Για τη μεταβίβαση της σύνταξης απαιτούνται δικαιολογητικά που να αποδεικνύουν τη σχέση του δικαιούχου με τον θανόντα. Αν ο δικαιούχος είναι η εν ζωή σύζυγός του, είναι απαραίτητα όχι ένα αλλά τρία έγγραφα που να αποδεικνύουν ότι ήταν παντρεμένοι. Πρώτον, πιστοποιητικό οικογενειακής κατάστασης από τον δήμο. Δεύτερον, ληξιαρχική πράξη γάμου. Τρίτον, υπεύθυνη δήλωση της χήρας, με επικύρωση του γνήσιου της υπογραφής, ότι ήταν σε γάμο με τον θανόντα. Και αναρωτιέται, όλως δικαίως, ο Γιάννης Χ., «γιατί θα πρέπει να ζητούνται τρία έγγραφα που να αποδεικνύουν ότι ο γάμος τους δεν είχε λυθεί; Δεν αρκεί το πιστοποιητικό οικογενειακής κατάστασης; Θα έπρεπε η μητέρα μου, η οποία είναι 80 χρόνων και με προβλήματα υγείας, να πάει σε ΚΕΠ, εν μέσω πανδημίας, προκειμένου να βεβαιωθεί το γνήσιο της υπογραφής στην υπεύθυνη δήλωσή της περί μη λύσεως του γάμου της με τον πατέρα μου. Επειτα, χρειαζόταν επιπλέον η ληξιαρχική πράξη γάμου».
Οι γονείς του είχαν μεταφέρει την οικογενειακή μερίδα τους και όλα τα δικαιώματά τους, φορολογικά και άλλα, από κεντρικό δήμο του λεκανοπεδίου στο αιγαιοπελαγίτικο νησί καταγωγής. Ο Γιάννης Χ., ο οποίος είχε μεταβεί στο νησί, προκειμένου να συγκεντρώσει όλα τα απαραίτητα έγγραφα, απευθύνθηκε στο οικείο ΚΕΠ για τη χορήγηση της ληξιαρχικής πράξης γάμου των γονιών του. «Μου λέει η υπάλληλος, δεν μπορώ να σας τη χορηγήσω εγώ από εδώ, γιατί έχουν παντρευτεί στην Αθήνα. Αλλά μπορείτε να την πάρετε και ηλεκτρονικά. Στη σελίδα του gov.gr πληροφορούμαι ότι μπορώ να έχω μόνο ληξιαρχική πράξη γάμου που εκδόθηκε μετά το 2013. Οι γονείς μου παντρεύτηκαν το 1967. Τηλεφωνώ στο ΚΕΠ του δήμου όπου διαμένουμε στην Αθήνα και μαθαίνω ότι αν υποβάλω αίτηση εκεί, θα έχω το έγγραφο σε 3-4 ημέρες, ενώ εάν το ΚΕΠ του νησιού υποβάλει για λογαριασμό μου την αίτηση στο αθηναϊκό ΚΕΠ, το έγγραφο θα εκδοθεί ταχύτερα, σε μία ημέρα. Δεν το γνώριζε η υπάλληλος του νησιωτικού ΚΕΠ; Προφανώς όχι… Και αναρωτιέμαι, η 80χρονη μητέρα μου, που δεν έχει γνώση των νέων τεχνολογιών, αν δεν είχε εμένα, πώς θα τα έβγαζε πέρα;».
Ο Γιάννης Χ. φέρνει στην επιφάνεια μια ακόμη αχρείαστη διαδικασία. «Η ταυτότητα είναι επίσημο δημόσιο έγγραφο. Γιατί θα πρέπει μια φωτοτυπία της να μην αρκεί και να χρειάζεται επικύρωση ακριβούς αντιγράφου; Ή, αν για τον οποιονδήποτε λόγο συμβεί να αλλάξεις ταυτότητα, η αστυνομία θα ενημερώσει αυτόματα μόνο την εφορία. Σε όλες τις άλλες υπηρεσίες, τράπεζες, ΔΕΚΟ θα πρέπει να κάνεις τη δήλωση εσύ ο ίδιος».
«Αγώνας» για τα Ε9
Για τα κληρονομικά και άλλα ζητήματα είναι χρήσιμο να διαθέτει ο συγγενής τα Ε9 του θανόντος, των πέντε τελευταίων ετών. Πολλοί δεν γνωρίζουν ότι η εφορία κλείνει τον ΑΦΜ του και δεν μπορεί να έχει πλέον πρόσβαση σε αυτό ο συγγενής. Για να μην υποβληθεί κάποιος στην ταλαιπωρία των αιτήσεων στην εφορία, με όλα τα αποδεικτικά του άμεσου κληρονόμου, θα πρέπει γρήγορα, πριν κλείσει τον ΑΦΜ, να κατεβάσει τα Ε9 με τον κλειδάριθμο του θανόντος. «Αν όλες οι υπηρεσίες επικοινωνούσαν μεταξύ τους, δεν θα χρειαζόταν να παραλάβει ο κληρονόμος τα Ε9 του αποβιώσαντος προκειμένου να τα καταθέσει ο ίδιος σε κάποια άλλη υπηρεσία», σημειώνει ο Γιάννης Χ. «Και δεν έχω τελειώσει ακόμη με τη μεταβίβαση της σύνταξης στη μητέρα μου, δεν έχω ασχοληθεί με τα κληρονομικά, δεν ξέρω τι άλλες δυσκολίες θα βρω μπροστά μου».