Αυτές τις ημέρες ο γενικός χειρουργός Δημήτρης Γιαννούσης βρίσκεται σε διαρκή ετοιμότητα. Ως ιπτάμενος ιατρός του ΕΚΑΒ μπορεί ανά πάσα στιγμή να κληθεί σε κάποια γωνιά της Ελλάδας. «Η αεροδιακομιδή ασθενών COVID με τις ειδικές κάψουλες απαιτεί απόλυτη προσήλωση, σε συνθήκες που θυμίζουν αποστολή σε εμπόλεμη ζώνη», λέει και η σκέψη του τρέχει στον Νοέμβριο του 2012 όταν διέσχιζε με τα πόδια, χωρίς πολλά εφόδια, τα τουρκοσυριακά σύνορα. Εκεί, στην αποκαλούμενη ως «γη του κανενός», τους περίμεναν τα οχήματα των «Γιατρών Χωρίς Σύνορα» για να τους μεταφέρουν σε μια αρχικά μυστική, για λόγους ασφαλείας, τοποθεσία.
Βρέθηκαν, όπως περιγράφει, στα 3,5 χιλιόμετρα έξω από την πόλη Αζάζ, στον οδικό άξονα που τη συνδέει με το Χαλέπι και σε ένα παλιό σχολείο έστησαν μια αυτοσχέδια χειρουργική κλινική – τα επίσημα νοσοκομεία μπορεί να ήταν στόχος επίθεσης. «Κάθε μέρα έρχονταν τραυματίες από τη μάχη που μαινόταν κοντά μας. Εξυπηρετούσαμε και επείγοντα χειρουργικά περιστατικά εκτός πολεμικού τραύματος για τον άμαχο πληθυσμό, όπως διενέργεια καισαρικών τομών, αφού το σύστημα υγείας είχε καταρρεύσει», λέει. Σε λιγότερο από δύο μήνες πραγματοποίησαν 85 χειρουργεία, δούλευε έως και 18 ώρες συνεχόμενες πάνω από τραυματίες. Θυμάται δύο παιδιά που τυφλώθηκαν από θραύσματα, λέει ότι ο γενικός γιατρός της ομάδας δεν άντεξε την πίεση και επαναπατρίστηκε και αναφέρεται στον Μοχάμεντ, έναν 27χρονο Σύρο ειδικευόμενο ορθοπεδικής που τους βοηθούσε και αργότερα απήχθη και σκοτώθηκε.
«Η Πρωτοχρονιά του 2013 μου χαράχθηκε στη μνήμη. Μπροστά μας ήταν η αεροπορική βάση που καιγόταν από τις μάχες, εμείς στην ταράτσα, όλη η ομάδα. Αγκαλιαστήκαμε. Τότε νομίζαμε ότι ο πόλεμος θα τελειώσει σύντομα», λέει. Οπως αποδείχθηκε όμως, η σύρραξη στη Συρία είχε ακόμη πολλά επεισόδια. Με αφορμή τη συμπλήρωση 10 ετών φέτος από την έναρξη του συριακού εμφυλίου η «Κ» μίλησε με μέλη των «Γιατρών Χωρίς Σύνορα» από την Ελλάδα που έζησαν από κοντά, σε ξεχωριστές φάσεις, τις ολέθριες συνέπειες του πολέμου.
Από τον Σεπτέμβριο του 2012 έως και τον Ιανουάριο του 2013 ο Βασίλης Τάκος είχε τον ρόλο του συντονιστή πεδίου σε αποστολή των «Γιατρών Χωρίς Σύνορα» στην τουρκική πόλη Κιλίς, κοντά στα σύνορα με τη Συρία. Εκεί υποδέχονταν τους πρώτους Σύρους πρόσφυγες στους οποίους το προσωπικό της οργάνωσης παρείχε ψυχολογική υποστήριξη. Οπως παρατηρεί, τότε ακόμη ο πόλεμος δεν είχε εξελιχθεί σε μια πολυεπίπεδη σύρραξη με πολλές αντιμαχόμενες πλευρές. Το 2015, όταν βρέθηκε στα σύνορα της Ιορδανίας σε νέα αποστολή για τους πρόσφυγες, τα πράγματα είχαν αλλάξει. Το Ισλαμικό Κράτος είχε ήδη ξεκινήσει την επέλασή του, ξένες δυνάμεις είχαν εμπλακεί, όλα έμοιαζαν, όπως λέει, πιο σύνθετα.
Στο Κιλίς βρέθηκε από τον Σεπτέμβριο του 2015 έως τον Μάρτιο του 2016 και ο Αχιλλέας Τζέμος, ως υπεύθυνος για το προσωπικό και την οικονομική οργάνωση της αποστολής των «Γιατρών Χωρίς Σύνορα». Επρεπε να βοηθήσουν εξ αποστάσεως τη λειτουργία ενός νοσοκομείου εντός συριακού εδάφους, αλλά για λόγους ασφαλείας ως Δυτικοί δεν περνούσαν τότε στη χώρα. Οπως λέει, είχαν συνεργάτες «καθρέπτες», ντόπιους δηλαδή με τους οποίους μοιράζονταν την ίδια θέση, ήταν τα αυτιά και τα μάτια τους στο νοσοκομείο. «Παρακολουθούσαμε στενά τη γραμμή του μετώπου που άλλαζε καθημερινά, ώστε να δούμε εάν θα έπρεπε να εκκενωθεί το νοσοκομείο», αναφέρει. «Ηταν δύσκολη αποστολή ειδικά επειδή δεν ήμασταν δίπλα στους συναδέλφους μας. Είναι μεγάλη η ευθύνη». Σε λίγες ημέρες πρόκειται να αναχωρήσει για τη Μοσούλη του Ιράκ, σε νέα αποστολή. Εκεί θα αναλάβει συντονιστής πεδίου σε ένα ορθοπεδικό νοσοκομείο για αποκατάσταση τραυματιών που ακρωτηριάστηκαν στον πόλεμο κατά του ISIS.
Το 2018, λίγους μήνες μετά την τουρκική εισβολή στο Αφρίν, η γιατρός Λυδία Λιοδάκη βρέθηκε στη Συρία. Συμμετείχε σε αποστολή των «Γιατρών Χωρίς Σύνορα» στη Ροζάβα έχοντας υποστηρικτικό ρόλο στις ήδη υπάρχουσες δομές υγείας, για να εξασφαλιστεί η απρόσκοπτη παροχή αναλώσιμων και φαρμάκων. «Υπήρχε έντονη διάθεση και μαχητικότητα, για να φτιαχτεί μια χώρα από το πουθενά», λέει για τον κουρδικό λαό. «Προσπαθούσαν μέσα στην καρδιά του πολέμου να οργανωθούν και να σταθούν στα πόδια τους».
Ο αντίκτυπος στην Ελλάδα
Ολοι τους είδαν τον αντίκτυπο αυτού του πολέμου και στην Ελλάδα, παρέχοντας βοήθεια σε πρόσφυγες που βρέθηκαν στη Λέσβο, στον καταυλισμό της Ειδομένης και αλλού. Σύμφωνα με στοιχεία της Υπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες 856.000 άνθρωποι, στην πλειονότητά τους Σύροι, πέρασαν στην Ελλάδα διά θαλάσσης το 2015. Τις επόμενες χρονιές οι αφίξεις δεν προσέγγισαν εκείνο τον αριθμό, αλλά δεν σταμάτησαν. «Αν δεις τη φρίκη του πολέμου ξέρεις γιατί αυτοί οι άνθρωποι φεύγουν», λέει ο κ. Γιαννούσης. Θυμάται τον βομβαρδισμό στην αγορά της πόλης Αζάζ στις 13 Ιανουαρίου 2013. «Είδα την εφόρμηση του αεροπλάνου», λέει. Μέσα στα επόμενα λεπτά δέχθηκαν στην κλινική περισσότερους από 20 βαριά τραυματίες, ανάμεσά τους και πέντε παιδιά. Αναγκάστηκαν να κάνουν διαλογή.