Η μεγάλη αγριότητα που χαρακτήρισε το έγκλημα στα Γλυκά Νερά δίνει μία ακόμη διάσταση στο ζήτημα της βίας στην εποχή μας. Δεν είναι όμως ένα φαινόμενο αποκομμένο από τη γενικότερη κατάσταση στην Ε.Ε. Η πρόσφατη έκθεση της Europol για το σοβαρό και οργανωμένο έγκλημα ανέδειξε τη χρήση υψηλής έντασης βίας από τις εγκληματικές ομάδες, κυρίως με πυροβόλα όπλα και εκρηκτικά, ως μία από τις σημαντικότερες τάσεις στην εξέλιξη της απειλής στην Ευρώπη.
⇒ Διαβάστε επίσης: Ο ορισμός του διαβολικού
Δεν είναι όμως μόνο η βία στο πλαίσιο του οργανωμένου εγκλήματος που απασχολεί έντονα τους επιστήμονες, αλλά και τους αναλυτές των αρχών ασφαλείας στην Ευρώπη και στον κόσμο. Η βία έχει αρχίσει να γίνεται κυρίαρχο χαρακτηριστικό της παραβατικής συμπεριφοράς των ανηλίκων, όπως στην περίπτωση της επίθεσης στον υπάλληλο της ΣΤΑΣΥ στο μετρό. Η ενδοοικογενειακή βία, η οποία απασχόλησε ιδιαίτερα κατά την περίοδο των περιοριστικών μέτρων για τον έλεγχο της πανδημίας, αλλά και η έμφυλη βία με τις γυναικοκτονίες να λαμβάνουν ανησυχητικές διαστάσεις στην Ε.Ε. συνιστούν κύρια ζητήματα ασφάλειας για χώρες όπως είναι η Γαλλία. Η ριζοσπαστικοποίηση, με όλες τις μορφές που μπορεί να πάρει ο βίαιος εξτρεμισμός και η τρομοκρατία (ακροαριστερή, αναρχική, ακροδεξιά, οικολογική, ισλαμιστική, χουλιγκανισμός κ.τ.λ.), έχει οδηγήσει σε πολλές βίαιες επιθέσεις και αποτροπιαστικές σκηνές όπως ο αποκεφαλισμός του καθηγητή Πατί ή η επίθεση κατά του αστυνομικού στη Νέα Σμύρνη. Στο πορτρέτο της βίας πρέπει να εντάξουμε και τα βίαια επεισόδια που έχουν πολλές φορές ξεσπάσει στο πλαίσιο διαδηλώσεων στην Ισπανία, στη Γαλλία και στην Ελλάδα. Στην Ολλανδία και στη Μεγάλη Βρετανία είδαμε ακόμη και επιθέσεις κατά εγκαταστάσεων 5G από εξτρεμιστικές τεχνοφοβικές ομάδες, μία νέα τάση της ριζοσπαστικοποίησης που απασχολεί έντονα τον Συντονιστή Αντιτρομοκρατικής Δράσης της Ε.Ε.
Ο όρος που μπορεί να περιγράψει καλύτερα αυτές τις διάφορες διακλαδώσεις της βίας είναι βίαιοι μη κρατικοί δρώντες (Violent non state actors). Ενας όρος που έχει χρησιμοποιηθεί σε διάφορα επίπεδα στο πλαίσιο της ανάλυσης του κόσμου και του διεθνούς συστήματος μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου και την εντατικοποίηση της διαδικασίας της παγκοσμιοποίησης. Αλλωστε, είτε κάποιος είναι ενταγμένος σε μία τέτοια ομάδα ή οργάνωση είτε όχι, οι μη κρατικοί δρώντες είναι αυτοί που έχουν σε σημαντικό βαθμό διαμορφώσει αυτό που αρκετοί μελετητές χαρακτηρίζουν κουλτούρα της βίας.
Ισως η πιο εφιαλτική εικόνα της βίας των νέων ανθρώπων στην Ευρώπη να είναι ο τρομοκράτης «Τζιχάντι Τζο», ο οποίος, φορώντας μαύρη στολή και κουκούλα που άφηνε ακάλυπτα μόνο τα μάτια του, αποκεφάλιζε ανθρώπους που είχε απαγάγει ο ISIS και αποτέλεσε το βασικό προπαγανδιστικό υλικό της τρομοκρατικής οργάνωσης. Δύσκολα μπορεί κάποιος να αιτιολογήσει πώς ένας νέος φοιτητής από το Λονδίνο έφτασε σε αυτό το σημείο.
Ο Γάλλος πολιτικός επιστήμονας και σημαντικός στοχαστής Olivier Roy προσπαθώντας να περιγράψει αυτό που ορίζουμε ως νέους τζιχαντιστές έχει εστιάσει αρκετά στις πολιτισμικές και ψυχολογικές διαστάσεις της βίας στους νέους ανθρώπους. Θεωρεί πως δεν πρέπει να απομονώνουμε τον ισλαμιστικό εξτρεμισμό από τις γενικότερες δυναμικές που οδηγούν τους νέους στη βία, όπως η διαγενεακή σύγκρουση, η υποκουλτούρα της αυτοκαταστροφής και της αποκάλυψης, η αισθητική της βίας και η βίαιη αποκοπή από την κοινωνία. Ουσιαστικά περιγράφει αυτό που μπορούμε να ορίσουμε ως νεανικό νιχιλισμό. Μία τάση που σε σημαντικό βαθμό έχει αναπτυχθεί και μέσα από την καθημερινή έκθεση στη βία (βιντεοπαιχνίδια, σειρές φαντασίας, ταινίες, αναπαραγωγή της βίας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, εξύμνηση της βίας σε μουσικά κομμάτια κ.τ.λ.). Σε αυτό το πλαίσιο η βία δεν είναι μέσο, αλλά ο τελικός σταθμός.
Το σύνθετο πρόβλημα της βίας δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να αντιμετωπιστεί μόνο από τις αρχές ασφαλείας των κρατών. Είναι ίσως το ζήτημα με τη μεγαλύτερη δυναμική και η διαχείρισή του απαιτεί τη συνεργασία πολλών και διαφορετικών φορέων και την αξιοποίηση διεπιστημονικών εργαλείων.
* Ο κ. Τριαντάφυλλος Καρατράντος είναι δρ Ευρωπαϊκής Ασφάλειας και Νέων Απειλών και επιστημονικός συνεργάτης του ΕΛΙΑΜΕΠ.