Είναι κοινή λογική: δεν θα μπορέσουμε να ξαναβρούμε εύκολα τον ρυθμό μας ως οργανωμένη κοινωνία ούτε θα μπορέσει η οικονομία να σταθεί στα πόδια της ξανά αν δεν ελέγξουμε γρήγορα την εξάπλωση του κορωνοϊού μέσω του μαζικού εμβολιασμού. Η δυσκολία έγκειται στην εφαρμογή της.
Στην Ελλάδα, όπως στις περισσότερες χώρες, ακόμα και σε αυτές που πρωτοστάτησαν στον εμβολιασμό (π.χ. Βρετανία και Ισραήλ), ο ρυθμός εμβολιασμού παρουσιάζει κάμψη. Είναι, συνεπώς, σημαντικό να πεισθούν οι πολίτες ότι είναι τόσο προς το δικό τους όσο και προς το κοινό συμφέρον ο εμβολιασμός τους. Πώς; Με τον τρόπο των δημοκρατικών κυβερνήσεων – «σκουντήματα» (nudges), όπως τα αποκαλούν οι συμπεριφορικοί επιστήμονες.
⇒ Διαβάστε ακόμη: Διπλασιάζονται τα κρούσματα, μειώνονται οι εμβολιασμοί
Οι επιλογές των ατόμων γίνονται από ένα μενού που σχεδιάζουν οι κυβερνήσεις. Με τα κατάλληλα «σκουντήματα», οι άνθρωποι θα κάνουν επωφελείς επιλογές, τόσο για τον εαυτό τους όσο και για το κοινό καλό. Ηπιος πατερναλισμός; Ακριβώς: το τίμημα να ζούμε σε μια πολιτισμένη κοινωνία είναι να αναθέτουμε τη διεκπεραίωση βασικών λειτουργιών κοινωνικής ευρυθμίας στο κράτος.
Η κεντρική αρχή που πρέπει να υλοποιήσει μια δημοκρατική κυβέρνηση είναι: θέλεις να εξέλθεις σε χώρους συγχρωτισμού; Απόδειξε, με τα τεχνικώς υφιστάμενα μέσα, ότι δεν είσαι φορέας του κορωνοϊού, άρα ότι δεν αποτελείς κίνδυνο για τη δημόσια υγεία. Ξέρουμε ποια είναι τα τεχνικά μέσα: πιστοποιητικό εμβολιασμού, πιστοποιητικό ανοσίας, ή αρνητικό τεστ ανίχνευσης κορωνοϊού. Διάλεξε τι θέλεις.
⇒ Διαβάστε ακόμη: Κορωνοϊός: Τον κώδωνα των… ανεμβολίαστων κρούουν οι ειδικοί – Προ των πυλών το τέταρτο κύμα
Το κράτος δεν σε υποχρεώνει να εμβολιαστείς, αλλά σου αυξάνει το κόστος αν δεν το κάνεις. Γιατί; Διότι τόσο το Σύνταγμα όσο και η κοινή λογική αναθέτουν στο κράτος την προστασία της δημόσιας υγείας, η οποία, εν προκειμένω, προστατεύεται αποτελεσματικότερα με τον εμβολιασμό.
Από τη σκοπιά αυτή, η πρόσφατη κυβερνητική πρωτοβουλία να διαχωρίσει τους χώρους εστίασης, θεαμάτων και ψυχαγωγίας σε «αμιγείς» (μόνο για εμβολιασμένους ή νοσήσαντες) και «μεικτούς» (εμβολιασμένοι, νοσήσαντες και μη εμβολιασμένοι) είναι αχρείαστη.
Αυξάνει το κόστος στις αντίστοιχες επιχειρήσεις χωρίς να προστατεύει ουσιαστικά τη δημόσια υγεία. Γιατί; Διότι η μείζων διάκριση δεν είναι μεταξύ όσων έχουν αντισώματα κατά του κορωνοϊού (με τεχνητό ή φυσικό τρόπο) και όσων δεν έχουν, αλλά μεταξύ όσων μπορούν να αποδείξουν ότι δεν είναι φορείς του ιού και όσων αδυνατούν να το αποδείξουν. Οι πρώτοι είναι ευπρόσδεκτοι στους κοινούς χώρους, οι δεύτεροι μόνο αν καταβάλλουν το ανάλογο τίμημα. Τι πλεονέκτημα έχει αυτή η διάκριση;
Πρώτον, δεν υποχρεώνει κανέναν να εμβολιαστεί, αλλά καθιστά, συγχρόνως, δυσβάστακτο το κόστος του μη εμβολιασμού. Αν πρέπει κάθε μέρα ή κάθε δύο μέρες να κάνεις τεστ μοριακού ελέγχου (το πιο ακριβές και δαπανηρό τεστ) για να αποδεικνύεις ότι δεν είσαι φορέας, θα το σκεφτείς δύο φορές αν θα μείνεις ανεμβολίαστος.
Δεύτερον, μειώνει το κόστος για τις επιχειρήσεις, εφόσον ο ίδιος χώρος θα χρησιμοποιείται από, δυνητικά, περισσότερα είδη πελατών.
Τρίτον, καθιστά ευκολότερη την επιλογή για τον καταναλωτή, εφόσον δεν θα χρειάζεται να αναζητά και να βεβαιώνεται εκ των προτέρων για το καθεστώς του καταστήματος που τον ενδιαφέρει.
Εν κατακλείδι, προτείνω στους αρμοδίους το εξής. Ολοι οι κοινοί κλειστοί χώροι συγχρωτισμού, από τα ΜΜΜ έως τα καταστήματα κατανάλωσης κάθε είδους, να είναι διαθέσιμοι σε όλους τους πολίτες που μπορούν να αποδείξουν ότι δεν είναι θετικοί στον κορωνοϊό. Το πώς το αποδεικνύει ο καθένας είναι δική του υπόθεση. Με τον τρόπο αυτό: η επιλογή παραμένει στον πολίτη· οι φορείς αντισωμάτων (εμβολιασμένοι και νοσήσαντες) έχουν μηδενικό κόστος (άρα παρέχεται έμμεση επιβράβευση στους εμβολιασμένους)· οι διστακτικοί ή αρνητικοί στον εμβολιασμό επωμίζονται ένα σημαντικό κόστος (αρχικά οικονομικό, αργότερα πιθανώς και κόστος στιγματισμού), το οποίο, τελικά, θα λειτουργήσει αποτρεπτικά. Τον έλεγχο θα τον κάνουν οι υπεύθυνοι των καταστημάτων, όπως γίνεται στα αεροδρόμια. Η λύση είναι απλή και εύκολα εφαρμόσιμη.
* Ο κ. Χαρίδημος Τσούκας (www.htsoukas.com) είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Κύπρου και ερευνητής καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Warwick.