Πραγματικά δεδομένα από το Ισραήλ σε ηλικίες άνω των 60 ετών δείχνουν ότι οι ανεμβολίαστοι που νοσηλεύονται σε σοβαρή κατάσταση είναι τέσσερις φορές περισσότεροι από τους εμβολιασμένους (βλέπε σχετική ανάλυσή μας). Δηλαδή οι εμβολιασμένοι έχουν τετραπλάσια προστασία από τους μη εμβολιασμένους. Οι σοβαρά νοσηλευόμενοι προέρχονται κατά 20% από τους εμβολιασμένους και κατά 80% από τους ανεμβολίαστους.
Στο Ισραήλ η τρίτη δόση ξεκίνησε για να μειώσει το 20% των εμβολιασμένων που πρόκειται να νοσηλευθούν σε σοβαρή κατάσταση. Ομως το υπόλοιπο 80% των μη εμβολιασμένων θα συνεχίσει να εισέρχεται στα νοσοκομεία για σοβαρή νοσηλεία. Ηδη ο επταήμερος κινητός μέσος όρος θανάτων στο Ισραήλ από μηδέν στις αρχές Ιουλίου έχει φθάσει στους 14, και των κρουσμάτων στις 5.000. Οπως προκύπτει από την παρακάτω ανάλυση, η τρίτη δόση του εμβολίου δεν φαίνεται να εμποδίζει την εξάπλωση της μετάλλαξης «Δ».
Οι επιδημιολόγοι έχουν υπολογίσει ότι ένα άτομο με κρούσμα κορωνοϊού μπορεί να μεταδώσει τον ιό της μετάλλαξης «Δ» σε 6-9 άτομα (R0) όταν δεν έχουν καμία μορφή ανοσίας. Ο αρχικός ιός είχε περίπου R0 =3. Σήμερα όμως έχουμε εμβολιασμένους και άτομα με φυσική ανοσία, οπότε εκτός από το R0 θα πρέπει να υπολογιστεί και το Re το οποίο λαμβάνει υπόψη του την ανοσία που έχει ήδη επιτευχθεί. Και στις δύο περιπτώσεις το ιδανικό είναι η τιμή να είναι κάτω από 1. Εάν η τιμή είναι πάνω από το 1 σημαίνει ότι το άτομο που έχει προσβληθεί από τον ιό θα μολύνει περισσότερα από ένα άτομα. Το Re υπολογίζεται από το R0, από το ποσοστό ανοσίας, το ποσοστό πλήρως εμβολιασμένων και από την αποτελεσματικότητα των εμβολιασμών.
Προστασία από τη μετάλλαξη «Δ»
Οι δύο δόσεις εμβολίου προστατεύουν κατά 85% από τη μετάλλαξη «Δ». Στη χώρα μας έχουμε εμβολιασμένο το 51% του πληθυσμού. Με δεδομένη την αποτελεσματικότητα των εμβολιασμών στο 85%, έχουμε προστατευμένο το 43,35% (0,51χ0,85) του πληθυσμού έναντι της μετάλλαξης «Δ». Ο υπολογισμός του Re δίνει την τιμή 3,97 (7χ1-0,4335). Δηλαδή ένα άτομο μεταδίδει τον ιό σε τέσσερα άλλα άτομα. Ουσιαστικά θα δούμε τα κρούσματα να φθάνουν σε αριθμούς αρκετά υψηλότερους από αυτούς που δημιούργησαν οι προηγούμενες μεταλλάξεις που είχαν R0 =3. Οπότε, τα κρούσματα στο παρόν κύμα θα ανέλθουν αρκετά υψηλότερα από ό,τι στα προηγούμενα κύματα, παρόλο που το 51% του πληθυσμού είναι πλήρως εμβολιασμένο. Η μη τήρηση των στοιχειωδών μέτρων προστασίας (μάσκα, αποστάσεις, κ.λπ.) θα αυξήσει ακόμα περισσότερο τα κρούσματα κυρίως μεταξύ των μη εμβολιασμένων. Παρόμοιοι υπολογισμοί με R0 =8 στις ΗΠΑ, όπου έχει εμβολιαστεί το 50% του πληθυσμού, δίνουν την τιμή Re πάνω από 4.
Εστω ότι με την τρίτη δόση θα αυξηθεί η αποτελεσματικότητα των εμβολίων από το 85% στο 95%, τότε το Re θα είναι 3,61. Δηλαδή η τρίτη δόση θα συνεισφέρει πολύ ελάχιστα στην ανάσχεση της μετάδοσης της μετάλλαξης «Δ» καθώς το Re θα μειωθεί κατά 0,36 (3,97-3,61).
Εάν όμως το επόμενο διάστημα αυξηθεί το ποσοστό των εμβολιασμένων στο 70%, τότε το Re θα μπορούσε να μειωθεί στο 2,83 (7χ1-0,7χ0,85). Δηλαδή θα συνεισφέρει κατά 1,14 (3,97-2,83) στη μείωση της μετάδοσης «Δ». Αυτό σημαίνει ότι μια στρατηγική επέκτασης των εμβολιασμών με στόχο το 70% θα είναι πάνω από τρεις φορές (1,14:0,36=3,16) πιο αποτελεσματική στη μείωση της εξάπλωσης της μετάλλαξης «Δ», έναντι της τρίτης δόσης στους ήδη εμβολιασμένους. Μια επέκταση των εμβολιασμών στις μικρές ηλικίες, όταν αυτό κριθεί ότι είναι ασφαλές, θα βοηθήσει επιπλέον να ελαχιστοποιηθεί η μετάδοση του ιού στους άνω των 60 ετών που είναι η ομάδα με τις πιο βαριές νοσηλείες. Η επικέντρωση της αύξησης των εμβολιασμών στους ανεμβολίαστους στις ηλικίες άνω των 60 ετών (το 23% παραμένουν ανεμβολίαστοι) θα μειώσει σημαντικά τις σοβαρές νοσηλείες, καθώς όπως είπαμε κινδυνεύουν τέσσερις φορές περισσότερο να νοσήσουν βαριά. Ουσιαστικά όσο περισσότεροι εμβολιαστούν τόσο το Re θα μειώνεται και θα περιορίζεται η εξάπλωση των κρουσμάτων. Εάν ήταν γνωστό το ακριβές ποσοστό του πληθυσμού που έχει αποκτήσει φυσική ανοσία, θα μπορούσε να συμπεριληφθεί στον παραπάνω υπολογισμό, βελτιώνοντας το τελικό αποτέλεσμα. Βέβαια είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι πιθανή τρίτη δόση στα ευάλωτα άτομα που έχουν ήδη εμβολιαστεί μπορεί να αποτρέψει πιθανές σοβαρές νοσηλείες.
Τα εμβόλια αντιμετώπισαν τις παλαιότερες πανδημίες αποτελεσματικά και το ίδιο θα γίνει και με τον κορωνοϊό όταν σταδιακά θα εμβολιαστεί μεγάλο μέρος της ανθρωπότητας. Μέχρι σήμερα όμως έχει εμβολιαστεί πλήρως περίπου το 16% του παγκόσμιου πληθυσμού. Οπότε υπάρχει πολλή δουλειά να γίνει μέχρι να φθάσει το Re κάτω από το 1. Οπότε οι εμβολιασμοί είναι η μόνη λύση αντιμετώπισης της πανδημίας.
* Ο κ. Γιώργος Σ. Ατσαλάκης είναι αναπληρωτής καθηγητής του Πολυτεχνείου Κρήτης, Εργαστήριο Ανάλυσης Δεδομένων και Πρόβλεψης.