Η είσοδος της σεξουαλικής αγωγής στα σχολεία αποτελεί μια ανάγκη για την ολόπλευρη ανάπτυξη των προσωπικοτήτων των παιδιών και των νέων. Προγράμματα σεξουαλικής αγωγής έχουν αναπτυχθεί εδώ και δεκαετίες, με θετικά, αν και επιμέρους αποτελέσματα. Στη νέα αφετηρία, η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση θα αποτελεί μία από τις θεματικές ενότητες του Ευ ζην των Εργαστηρίων Δεξιοτήτων, που θα αναπτυχθούν στις σχολικές μονάδες, τόσο της πρωτοβάθμιας όσο και της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Μιλήσαμε με δύο συντελεστές της όλης προσπάθειας, τη Θεοδώρα Αστέρη, δρα Ειδικής Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας, συντονίστρια της Επιστημονικής Μονάδας Ειδικής και Συμπεριληπτικής Εκπαίδευσης, και την Αρτέμιδα Τσίτσικα, αναπλ. καθηγήτρια Παιδιατρικής – Εφηβικής Ιατρικής στο ΕΚΠΑ και επιστημονική υπεύθυνη της Μονάδας Εφηβικής Υγείας (ΜΕΥ) στο Νοσοκομείο Παίδων «Π. & Α. Κυριακού».
«Η βάση των Εργαστηρίων Δεξιοτήτων βρίσκεται στις μελέτες και συστάσεις της UNESCO, που ήδη από τη δεκαετία του 1990 προτείνουν στις κυβερνήσεις να εντάξουν στη θεματολογία των σχολικών αντικειμένων τα πραγματικά ζητήματα της ζωής, του περιβάλλοντος και της κοινωνίας μας ώστε τα παιδιά να αναπτύξουν κριτική σκέψη και δεξιότητες ζωής. Ειδικότερα για τη σεξουαλική διαπαιδαγώγηση εφαρμόζεται ο Οδηγός για τη Συμπεριληπτική Σεξουαλική Διαπαιδαγώγηση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας ο οποίος μεταξύ άλλων περιλαμβάνει τις σχέσεις μεταξύ των φύλων (αντιλήψεις και δικαιώματα), ζητήματα υγιεινής, αναπτυξιακής ψυχολογίας, τα δικαιώματα και την προστασία του παιδιού, θέματα κοινωνικής συμπεριφοράς, αναφορά στα έθιμα και στις παραδόσεις γύρω από τον γάμο, αλλά και πιο σύγχρονα θέματα, όπως οι ασφαλείς σχέσεις στο Διαδίκτυο», λέει στην «Κ» η κ. Αστέρη.
Οπως σημειώνει η ίδια, η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση έχει μπει στο ελληνικό σχολείο, όπως και σε όλα τα ευρωπαϊκά από τις αρχές της δεκαετίας του ’80 ως ένα κεφάλαιο για τη σωματική υγιεινή και τις σχέσεις των δύο φύλων. Επιπλέον, από τη δεκαετία του ’90 υλοποιήθηκαν εκατοντάδες προγράμματα αγωγής υγείας σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης κι έχουν επιμορφωθεί εκατοντάδες εκπαιδευτικοί. «Είναι η πρώτη φορά που η σεξουαλική αγωγή μπαίνει πιο οργανωμένα και άρρηκτα συνδεδεμένη με την καλλιέργεια δεξιοτήτων επικοινωνίας, σεβασμού, την ικανότητα αυτομέριμνας και αυτοπροστασίας. Συνδεδεμένη επίσης με την αισθητική καλλιέργεια και όλες τις δεξιότητες ζωής που προάγουν την υγεία και την ποιότητα της ζωής», επισημαίνει η κυρία Αστέρη.
Προφανώς υπάρχει διαφοροποίηση του τρόπου προσέγγισης ανάλογα με την ηλικία του μαθητή. «Το εκπαιδευτικό υλικό για κάθε σχολική ηλικιακή ομάδα είναι σαφώς διαφορετικό και αφορά κυρίως υλικό αφόρμησης για διερευνητική συζήτηση, με θεατρικό παιχνίδι, αξιοποίηση της λογοτεχνίας, προσέγγιση μέσα από τις προκλήσεις των διαφημίσεων. Στην ηλικία του Δημοτικού τα θέματα προσεγγίζονται μέσα από κοινωνικές ιστορίες. Για τα θέματα ασφάλειας των μικρών παιδιών από την αποπλάνηση και την κακόβουλη προσέγγιση έχει ενταχθεί το εκπαιδευτικό υλικό του Συμβουλίου της Ευρώπης και υλοποιούνται οι συστάσεις της συνθήκης Λανζρότε», λέει στην «Κ» η κ. Τσίτσικα.
Χαρακτηριστικό είναι το υλικό για το Δημοτικό με τίτλο «Μαθαίνω για το σώμα μου», που διαμορφώθηκε από την Ελληνική Εταιρεία Εφηβικής Ιατρικής (ΕΕΕΙ) σε συνεργασία με τη Μονάδα Εφηβικής Υγείας (ΜΕΥ) του ΕΚΠΑ. Με κατάλληλη εικονογράφηση, δραστηριότητες, παιχνίδια, κατάλληλο παιδαγωγικό υλικό και αντίστοιχο εγχειρίδιο για τους δασκάλους, είναι μια ευχάριστη και ουσιαστική προσέγγιση για τα παιδιά αυτής της ηλικίας. «Ενα παιδί μπορεί να μάθει πως υπάρχουν “καλά” και “κακά” αγγίγματα, συμπεριφορές που μπορεί να προβληματίσουν, συνθήκες που ενδέχεται να οδηγήσουν σε αδιέξοδα. Δεν υπάρχει κάτι που δεν μπορεί να κατανοήσει ή να χειριστεί ένα παιδί, φτάνει να του δοθούν σαφή μηνύματα με τον κατάλληλο τρόπο», εξηγεί η κ. Τσίτσικα.
Ρωτάμε αν τις ανησυχούν τυχόν αντιδράσεις από μερίδα γονιών ή την Εκκλησία. «Οι αντιδράσεις θεωρούνται εύλογες, διότι δεν γνωρίζουν την όλη προσέγγιση και το υλικό. Ωστόσο, το πρόγραμμα των Εργαστηρίων Δεξιοτήτων περιλαμβάνει εκδηλώσεις ενημέρωσης και συνεργασίας των γονέων ώστε να υποστηριχθούν τα παιδιά μας σφαιρικά και ολόπλευρα και να δημιουργηθεί ένα δίχτυ προστασίας τους», υπογραμμίζει η κ. Αστέρη.
«Ολα τα θέματα της υγείας και των δεξιοτήτων ζωής, όπως και τα θέματα της κοινωνικής ενσυναίσθησης, της καινοτομίας και της δημιουργικότητας των Εργαστηρίων περιλαμβάνουν δράσεις με την οικογένεια, δράσεις στο ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον μάθησης, που είναι η αυλή και η γειτονιά, ο δήμος και η κοινότητα, η εκκλησία μας, τα έθιμα και οι παραδόσεις μας, οι κουλτούρες, ο πολιτισμός εν γένει. Απ’ αυτή τη σκοπιά θεωρούμε πως μπορούν να συζητηθούν και να ξεπεραστούν οι όποιες ενστάσεις», τονίζει η κ. Τσίτσικα.
Υπάρχουν όμως εκπαιδευτικοί προετοιμασμένοι για να διδάξουν αυτή την ύλη; «Τα Εργαστήρια Δεξιοτήτων υλοποιήθηκαν ήδη πιλοτικά σε 218 σχολεία σε όλη την Ελλάδα. Προηγήθηκε επιμόρφωση και συνεχής εποπτεία στους 2.500 εκπαιδευτικούς κυρίως στην παιδαγωγική μεθοδολογία των εργαστηρίων κατά θέμα και κατά στόχο. Από τον Απρίλιο του 2021 έχει εκπονηθεί από το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής και υλοποιείται επιμορφωτικό πρόγραμμα, το οποίο έχουν παρακολουθήσει μέχρι στιγμής 32.500 εκπαιδευτικοί, ενώ στον δεύτερο κύκλο εγγραφών, που έκλεισε στις 13 Σεπτεμβρίου, έχουν δηλωθεί ακόμη 36.000. Από τις αξιολογήσεις και τα σχόλια διαπιστώνεται πολύ θετική αποδοχή και ενδιαφέρον», απαντά η κ. Αστέρη.
«Η πρόληψη χρειάζεται χρόνο, τόλμη, έμπνευση, υπομονή. Πάντοτε όμως αξίζει τον κόπο. Είναι πραγματικά πολύ σημαντικό να μην κλείνουμε τα μάτια σε ένα θέμα “ταμπού”, αφήνοντας τα παιδιά ανυπεράσπιστα, ανεκπαίδευτα και χωρίς υπεύθυνη πληροφόρηση», υπογραμμίζει η κ. Τσίτσικα.
«Μέσα από μια διαδικασία ενεργητική και ουσιώδη, το αποτέλεσμα θα ανταμείψει, αφού δίνονται τα εφόδια στον νέο άνθρωπο να υπερασπιστεί και να διεκδικήσει ό,τι πραγματικά του ανήκει: το σώμα του».